استان البرز در یک نگاه
گروه استانی «تیتریک»؛ استان البرز را به شما مخاطبان عزیز معرفی می کنیم.
معرفی استان البرز
استان البرز (ایران کوچک)
استان البرز سی و یکمین استان ایران است. در جلسهٔ هیئت دولت در تاریخ ۱۲ بهمن ۱۳۸۸ لایحهٔ تأسیس این استان تصویب و به مجلس شورای اسلامی فرستاده شد. در ادامه با تصویب نمایندگان مجلس شورای اسلامی در تاریخ ۱۳۸۹/۴/۷ استان البرز به‌طور رسمی شکل گرفت. در این طرح پیشنهادی کرج به عنوان مرکز استان در نظر گرفته شده‌است. این شهر در ۲۰ کیلومتری غرب تهران و در حوزهٔ استحفاظی استان تهران قرار گرفته بود که با جمعیتی بالغ بر ۱٬۶۱۴٬۶۲۶ نفر، چهارمین شهر پرجمعیت ایران پس از شهرهای تهران، مشهد و اصفهان محسوب می‌گردد. همچنین محمود احمدی‌نژاد رئیس‌جمهور وقت جمهوری اسلامی در تاریخ ۲۲ مرداد ۱۳۸۹ در نامهای به وزارت کشور قانون تأسیس استان البرز که در جلسهٔ علنی دوم تیر ۱۳۸۹ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده بود و شورای نگهبان نیز آن را تأیید کرده بود، جهت اجرا ابلاغ کرد. نام این استان از رشته‌کوه البرز گرفته شده‌است که بخش مهمی از آن از شمال این استان می‌گذرد. در تاریخ ۲۲ شهریور ۱۳۸۹ با حضور وزیر کشور، استانداری البرز رسماً شروع به فعالیت نمود. عیسی فرهادی به‌عنوان نخستین استاندار البرز انتخاب شده‌بود. سید علی خامنه‌ای درمهرماه ۱۳۹۲، سید محمدمهدی حسینی همدانی را به عنوان اولین نماینده ولی فقیه در استان البرز انتخاب کرد.
اطلاعات کلی
کشور 
ایران
استان البرز
مرکز کرج
مساحت ۵٬۸۳۳ کیلومترمربع
جمعیت (۱۳۹۵ (۲٬۷۱۲٬۴۰۰ نفر
شهرستانهای استان البرز
- شهرستان کرج (به مرکزیت شهر کرج) قدیمی‌ترین شهرستان این استان است که در سال ۱۳۳۳ تشکیل شد و از ۱۳۳۳ تا ۱۳۶۸ شامل کل استان کنونی و از ۱۳۶۸ تا ۱۳۹۱ شامل کل حوزه انتخابیه کرج می‌شد، این شهرستان هماکنون شامل دو بخش به نامهای مرکزی و آسارا است.
- شهرستان ساوجبلاغ (به مرکزیت هشتگرد) در سال ۱۳۶۸ از شهرستان کرج منفک شد و دو شهرستان نظرآباد (تا سال ۱۳۸۱)و طالقان (تا ۱۳۸۹) سابقاً جزء این شهرستان بوده‌اند، سه بخش مرکزی، چهارباغ و چندار این شهرستان را شامل می‌شوند.
- شهرستان نظرآباد (به مرکزیت شهر نظرآباد) در سال ۱۳۸۱ از شهرستان ساوجبلاغ جدا شد و شامل بخش‌های مرکزی و تنکمان می‌شود.
- شهرستان فردیس (به مرکزیت شهر فردیس) در سال ۱۳۹۲ از فرمانداری کرج استقلال یافت و شامل بخش‌های مرکزی و مشکین‌دشت می‌گردد.
- شهرستان چهارباغ (به مرکزیت شهر چهارباغ) در سال ۱۳۹۹ شهرستان چهارباغ شامل بخش‌های مرکزی و رامجین می‌شود.
شهرستان کرج
کَرَج مرکز استان البرز، مرکز شهرستان کرج و یکی از کلان‌شهرهای ایران است. این شهر با ۱٬۵۹۲٬۴۹۲ تن جمعیت چهارمین شهر پرجمعیت ایران است. کلانشهر کرج نیز بیست و دومین کلانشهر پرجمعیت خاورمیانه است.
تقسیمات کشوری
کرج در کوهپایه‌های البرز مرکزی با وسعت ۱۶۰ کیلومتر مربع قرار دارد. کرج تا قبل از تشکیل استان البرز در سال ۱۳۸۹ جزو استان تهران بود؛ با تشکیل استان البرز کرج به عنوان مرکز استان البرز قرار گرفت. این شهر به علت موقعیت جغرافیایی مناسب، داشتن شهرکهای صنعتی و موقعیت اقتصادی و همجواری با کلانشهر تهران بسیار مهاجرپذیر است. کرج پس از تهران بزرگ‌ترین شهر مهاجرپذیر ایران است و به همین دلیل به آن لقب «ایران کوچک» داده شده‌است. همچنین جمعیت این شهر نسبت به سایر شهرهای بزرگ ایران جوان‌تر است، و بالاترین میزان رشد موالید یا زاد و ولد را به خود اختصاص داده‌است. این شهر در میان کلان‌شهرهای ایران با رشد جمعیت سالانهٔ ۴/۷ درصد بالاترین رشد جمعیت را دارد.
نمایی از شهر کرج
اطلاعات کلی
کشور ایران
استان البرز
شهرستان کرج
بخش مرکزی
نام(های) قدیمی کرج
مردم
جمعیت ۱٬۵۹۲٬۴۹۲
زبان گفتاری فارسی
مذهب شیعه و غیره
موقعیت و تقسیمات کشوری
کرج در ۳۶ کیلومتری غرب تهران و در کرانه غربی رود کرجو در دامنه جنوبی رشته کوه البرزقرار گرفته‌است. این شهرستان از شمال به استان مازندران، از جنوب به شهرستان شهریارو استان مرکزی، از غرب به شهرستان ساوجبلاغو استان قزوینو از شرق به شهرستان تهرانمحدود است.
جلگهپهناور کرج با ارتفاع متوسط ۱۳۲۰ متر از سطح دریا در مسیر راه ارتباطی وسایط نقلیه حامل کالاهای وارداتی و صادراتی از مرز ترکیه و آذربایجان و به مقصد تهران و بالعکس است.
کوههای البرز استان مازندرانو کرج را از هم جدا کرده‌است. دهستان کرج در میان دره‌هایپرپیچ‌وخم البرز و در اطراف جاده چالوسقرار دارند. از تونل کندوانتا روستای مراد تپه در غرب اشتهارد، حوزه فرمانداری کرج را تشکیل می‌دهد.
حوزه فرمانداری کرج در سال ۱۳۳۷برای جمعیتی در حدود ۳۵ هزار نفر و با وسعتی در حدود ۵۸۳۰ کیلومتر مربع بنیاد شد.این شهرستان تا سال ۱۳۶۸دارای چند بخش شامل: مرکزی، شهریار، رباط کریمو طالقانو اشتهاردبود، ولی پس از تبدیل بخش‌های شهریار و رباط کریم و ساوجبلاغبه شهرستان چهار بخش از آن جدا گردید و هماکنون شامل دو بخش مرکزی و اشتهارد و هفت دهستان است.
بخش مرکزی با ۶ دهستان به نامهای: نسا، آسارا، آدران، کمال آباد، گرمدرهاز تونل کندوان تا (ماهدشت) یا مرد آباد یا همان شاهدشت قدیم را شامل می‌شود.بخش اشتهاردکه از احمدآباد تا مرادتپه ادامه دارد، تنها یک دهستان به نام پلنگ آباد (رحمانیه) دارد.
پیشینه تاریخی
کرج مدتی جزء مازندران و زمانی بخشی از ری بوده است و گاهی از روستاهای طالقان یا شهرستانک محسوب می‌شده است. تا پیش از حمله مغول رفت و آمد کاروان‌هابیشتر از راهی بوده که از طریق سگزآبادو شهریاربه ریمی‌رفته است. از این دوره به بعد راه قزوین – کرج – ری اهمیت بیشتری یافت ولی اهمیت کرج در دوره صفوی به دلیل قرار گرفتن بر سر راه قزوینبه تهران و تبریزبیشتر شده و کاروانسراها، پلها و قلعه‌های ایجاد شده در حاشیه این جاده به آن هویت بخشیده‌است.
مقدسیدر سده چهارم هجری قمری از کرج به عنوان یکی از روستاهای ری نام برده‌است.در آغاز سده هفتم هجری قمری یاقوت حموینیز کرج را تابع ری دانسته‌است.
حمدالله مستوفیدر سده هشتم هجری قمری کن و کرج را از ولایات تابع طالقانبرشمرده و در ذکر رودخانه‌های عراق عجماز کوهرود نام می‌برد که ویژگی‌های آن به طور دقیق قابل تطبیق بر روی رودخانه کرج است.
در سده‌های میانه اسلام و پس از آن به ویژه در عهد آخرین پادشاهان صفویکه تهران مقر حکومتی دربار می‌شود، مسیر قزوین – کرج – تهران مورد توجه قرار می‌گیرد و به احتمال فراوان کاروانسرای صفوی کرج قابل انتساب به همین دوره است.
دوره قاجاریهبه ویژه عصر فتحعلی شاهو ناصرالدین شاهکرج به علت همجواری با پایتخت و قرار گرفتن بر سر راه ارتباطی سلطانیهو تبریزمورد توجه سلیمان میرزاقرار گرفت و کاخ سلیمانیه را در انجا ساخت.در همین دوران سپاهیان زیادی از منطقه عبور کرده و یادداشتهایی از خود بر جای نهاده‌اند. در این دوره کرج به عنوان قسمتی از راه اصلی تهران-قزوین شناخته می‌شد.در بیشتر سفرنامه‌های غربی و فارسی به گستردگی از این مکان یاد نشده است
ریشه‌یابی نام
کرج از کلمه کراج به معنی بانگ و فریاد است. زیرا در تپه آتشگاه و کوههای کلاک و قلعه دختر شهرستانک و بز قلعه اشتهارد در ایام تابستان برای خبر رساندن و دیده بانی آتش افروزی می‌شد و در موقع جنگ بدینوسیله از هجوم دشمنان با خبر می‌شدند، در آن روزگار ممکن است، نام کرج، کراج بوده‌است.
در فرهنگ نفیسی کرج به معنی گوی، گریبان، چاک و شکاف آمده و آنرودخانه ایست که در کوههای شمال غربی ری جاری می‌شد و بلوک شهریار و ساوجبلاغ را مشروب می‌سازد و نام دهی است در کنار این رودخانه که پادشاهان قاجار در آنجا بناها و قصرهای عالیه برپا نموده‌اند. همچنین در کتب مختلف آمده، لفظ کرج از کلمه کرژ به معنی کوهپایه‌است.
مراحل گسترش تاریخی شهرستان
کرج در محدوده خیابان‌های کشاورز و مصباح، روستایی تابع بخش ساوجبلاغ از توابع حوزه ۱۹ تهران بود و در این دوره مراکز اداری و تجاری آن گاهی تهران، برغان، کردان و هشتگرد بوده است. سپس شهر کرج تابع شهرستان تهران شد و نمایندگی‌های ادارات مرکزی به رتق و فتق امور آن می‌پرداختند. این شهرستان با جهشی سریع از دوره روستایی و شهری گذشت و منطقه بسیار وسیعی را در بر گرفت. اشتهارد، شهریار، طالقان، ساوجبلاغ، کوهپایه و بخش حومه تابع استان تهران، همه قلمرو کرج به حساب می‌آمد. پس از انقلاب اسلامی، با گسترش سریع و افزایش جمعیت و پیدایش قطب‌های جاذبه‌ای، کرج به چندین شهرستان و منطقه تقسیم شد؛ که اینک هر کدام از بخش‌های پیشین به یک شهرستان و بسیاری از روستاهای اقماری آن خود به شهر و شهرک‌هایی تبدیل شده‌اند.
محدوده‌ای که امروز کرج بزرگ (شهر کرج) نامیده می‌شود، در گذشته شامل روستاهایی تابع حوزه کن، شهرستان شمیران، ساوجبلاغ و شهریار بوده است؛ و کلاک، سرجو، حصار، وسیه، باغ پیر، بیلقان، حسین‌آباد بیلقان،
علی‌آباد پرگیرک، تپه مرادآباد، بیدستان، صحرای ویان، جوادآباد، نهر رستم، دره دروا، حسن‌آباد، حاجی‌آباد، صوفی‌آباد، وهرجرد (ورگرد)، دلمبر، حیدرآباد، میان‌جاده، شنبه‌دژ، نوزمین، سیاه کلان، کسین، کارخانه قند، حسین‌آباد مهرشهر، پیشاهنگی، گلدشت، جو مردآباد، سرحد آباد، آسیا برجی، سرآسیاب، ده کرج، حسین‌آباد راه‌آهن، شهر صنعتی، اطراف امامزاده طاهر و امامزاده حسن، باغ فلاحت و مناطق دیگری که درسال‌های اخیر در محدوده شهر کرج قرار گرفته، را در بر می‌گرفته‌است.
در سال ۱۳۸۹ خورشیدی پس از تصویب مجلس شورای اسلامی، شهر کرج به همراه ۳ شهرستان دیگر در قالب استان البرز جای گرفت.
برپایه بررسی‌های سال ۱۳۸۷ خورشیدی کلانشهر کرج در آن سال دارای ۶۸۰ هکتاربافت فرسوده شهری بوده‌است.
دانشگاه‌ها و مراکز علمی گسترده مستقر در شهر کرج
- مرکز تحقیقات کشاورزی و پزشکی هسته‌ای کرج
- پژوهشگاه مواد و انرژی
- موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر
- موسسه تحقیقات واکسن و سرم سازی رازی کرج
- مجتمع تولیدی، تحقیقاتی انستیتو پاستور ایران
- موسسه تحقیقات علوم دامی کشور
- موسسه تحقیقات خاک و آب
- مرکز فضایی ماهدشت
- مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران
- پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران
- دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج
- دانشگاه هنر
- دانشگاه تربیت معلم
- دانشگاه محیط زیست
- دانشگاه جامع علمی - کاربردی
- دانشگاه پیام نور
- دانشکده علوم پزشکی
- مرکز تربیت مربی سازمان فنی و حرفه ای
- آموزشکده فنی شهید بهشتی
- آموزشکده فنی هفده شهریور
- آموزشکده عالی سما واحد کرج
- دانشگاه علمی کاربردی شهرداری کرج
- مرکز تربیت معلم حکیم ابوالقاسم فردوسی فردیس
- مرکز آموزش عالی علمی و کاربردی جهاد دانشگاهی شعبه کرج
- دبیرستان و مرکز پیش دانشگاهی البرز (کالج البرز)
مراکز صنعتی کرج
کرج دارای تعداد زیادی واحدهای تولیدی و صنعتی است که در مناطق مختلف شهر و یا عمدتاً در شهرکهای صنعتی متمرکز شده‌اند. برای نمونه دو شهرک صنعتی سیمین دشت و بهارستان مجموعاً بیش از ۴۷۰ واحد تولیدی فعال دارند و بیش از ۹۵۰واحد دیگر در مناطق مختلف شهر و حومه آن قرار دارند
مکانهای تاریخی، فرهنگی
در حوزه فرمانداری کرج بیش از ۱۰۰ اثر با ارزش فرهنگی – تاریخی و هنری شناسایی شده و در گزارش بررسی و شناسایی این منطقه درج گردیده .ازاثار ومکانهای تاریخی که دارائه قدمت دوره اسلام وبیش از اسلام ودوره قاجار وصفوی و قرن ۷ و ۸ و ۹ هجری میتوان موارد زیر را نام برد
کاروانسرای شاه عباسی
نام اثر قدمت
آهنین راه و پل سنگی دوره اسلامی
تپه های امامزاده احمد و محمود دوره اسلامی
مسجد هلجرد دوره قاجار
مسجد جامع دوره قاجار
کاروانسرای کندوان دوره قاجار
کاروانسرای شاه عباسی دوره صفوی
قبرستان قدیمی دوره صفوی
چنار حصار ۸۰۰ساله
درخت سرو کهن ۱۳۰۰ ساله
آثار فرهنگی و تاریخی دهستانهای نسا، آساراو آدراندر منطقه‌ای کوهستانی قرار داشته و آبادی‌های آنها در دره‌های پرشیب و یا بر کناره بلند کوه‌ها ایجاد شده‌است.
در دهستانهای کمال آباد، گرمدره، محمدآباداز حوزه فرمانداری کرج آثار ارزشمند و چشمگیری وجود دارد که شماری از آنها توسط کارشناسان میراث فرهنگی استان تهران و کرج شناسایی شده و تعدادی نیز در حال بازسازی و استحکام بخشی هستند. دو گرمابه قدیمی واقع در روستاهای هلجردو بیلقاننیز از آثار طبیعی کرج است
جاذبه‌های گردشگری
از جمله جاذبه‌های گردشگری کرج میتوان جاده کرج - چالوس، باغ سیب مهرشهر کرج، کاخ مروارید) شمس)، پارک خانواده جهانشهر و روستای تاریخی آتشگاهرا نام برد.
کاروانسرای شاه‌عباسی، پل تاریخی کرجو امامزاده طاهر کرجکه مدفن بسیاری از ناموران شعر و هنر معاصر ایران است از دیگر جاذبه‌های تاریخی - فرهنگی گردشگری کرج به شمار می‌روند.
دیگر جاذبه‌های گردشگری کرج:
- مجموعه سد امیرکبیر، امکانات ورزش‌های آبی از جمله قایق سواری، اسکی روی آب، ماهیگیری
- پیست اسکی دیزین
- پیست اسکی خور
- روستای آتشگاه کرج
- آتشکده تخت رستم
- کاخ سلیمانیهواقع در دانشکده کشاورزی
- آرامگاه شاهزاده سلیمان
- باغ لاله گچسر
- دره ارنگه
- دهکده واریان
- روستای برغان
- دریاچه سد طالقان
- باغات طالقان
- روستای آغشت
- رودخانه کرج
- غار یخ‌مراد
- دره پل خواب
- روستای وینه
- آبشار آدران
- باغ گلها
- مرکز خرید مهستان
- موزه تاریخ طبیعی کرج
- پارک خانواده کرج با امکانات ورزشی و تفریحی
- پارک تنیس
- باغات جهانشهر
- کوه باغستان کرج
نمایی ازسد کرج
جاده چالوس بعد از کندوان
محله‌ها
از محله‌های قدیمی کرج که دارای ساکنین اصیل و بومی هستند میتوان به محله‌های مصباح، حاجی‌آباد، جوادآباد، آسیاب برجی، حصارک، میان‌جاده، حصار، کلاک و سرحدآباد اشاره کرد. گویشبومی کرج که به گویش‌های ایرانی مناطق شمالی‌تر همانندی داشته در این محله‌ها صحبت می‌شده‌است.
دیگر محله‌ها:
- شهرک استاندارد
- چهارراه طالقانی
- اتحاد
- شهرک استادان
- اسلام‌آباد
- آسیاب برجی
- اصفهانی‌ها
- اکبرآباد
- آسارا
- اوقافی(کوی امامیه)
- باغستان
- محله بهار
- جهانشهر
- جوادآباد
- چهارصددستگاه کرج
- حاجی‌آباد
- حسن‌آباد
- حسین‌آباد
- حصار
- حصار بالا
- حصارک
- حیدرآباد
- خیابان فردوسی
- شهرک خرمدشت
- دهقان‌ویلا
- دولت‌آباد
- رزکان نو
- زیبادشت
- ساسانی (شهید صدوقی)
- سرجوب
- سرحدآباد
- سهرابیه
- شاهین ویلا
- شهر صنعتی
- شهرک 1۱0
- جعفرآباد (جعفریه) شهرک امام
- شهرک امام رضا
- شهرک پیشاهنگی
- شهرک گلدشت
- شهرک جهازی‌ها
- شهرک خاتم الانبیاء
- شهرک ذوب آهن
- شهرک شاهد
- شهرک شهید رستمی
- شهرک شهید مطهری
- شهرک شیخ سعدی
- شهرک فرهنگیان
- شهرک وحدت
- شهرک یاس
- شکرآباد
- عظیمیه(شهرک رسالت)
- فاز ۴
- فردیس
- قزلحصار
- قلمستان
- کلاک
- کوی امامیه
- کوی بنفشه
- کوی شقایق
- کوی قائم
- کوی کارمندان جنوبی
- کوی کارمندان شمالی
- کوی مدرس
- کوی ولی‌عصر
- کیانمهر
- کمالشهر
- گرمدره
- گلشهر
- گوهردشت(رجایی‌شهر)
- مرکز شهر کرج
- مصباح کرج
- ماهدشت
- مشکین دشت
- محمد شهر
- مهرویلا
- مهرشهر
- نوروزآباد
- همت‌آباد
- وسیه
- وهرجرد
- ویان
- اشتهارد
- شهرک طالقانی
- باغستان
- بنیاد(350 متری(
- شهرک ظفر
- کوهپایه
- شهرک احسانی نژاد2
- شهرک کوثر
ورزشگاههایکرج
ورزشگاه شریعتی
ورزشگاه انقلاب
نمایی از ورزشگاه انقلاب کرج
حمل و نقل وشبکه ارتباطی
مسیر جابجایی کاروان‌ها به سمت جاده چالوس از میان روستای کرج که در دوره قاجار ساخته شده است امروزه جای خود را به بزرگراه داده است.این مسیر تهران را به کرانه‌های دریای خزر از طریق تونل کندوانکه در سال ۱۹۳۸ احداث شد، متصل می‌کند.یکی دیگر از راههای اصلی که از میان کرج می‌گذرد بزرگراهی بود که تهران را به آذربایجان و گیلان متصل می‌کند.
کلان شهر کرج از دیرباز، پل ارتباطی و گلوگاه بسیار مهمی در حد فاصل تهران- قزوین و شهرهای استان مازندران بوده‌است.همچنین در طی سه دهه گذشته با ایجاد شبکه راههای جدید و احداث آزادراه‌های منشعب و عبوری از آن بر اهمیت این شهر در مسیر ارتباطی تهران به کشورهای اروپایی افزوده شده‌است.مهمترین راههای ارتباطی کرج عبارت‌اند از:
- آزادراه تهران- کرج- قزوین به طول ۱۵۹ کیلومتر
- راه آسفالته کرج- هشتگرد به طول ۳۸ کیلومتر
- راه آسفالته کرج- چالوس به طول ۱۶۱ کیلومتر
- راه آسفالته کرج- شهریار به طول ۱۸ کیلومتر
- راه آسفالته کرج- بوئین زهرا به طول ۹۸ کیلومتر
- راه آسفالته کرج- رباط کریم به طول ۴۰ کیلومتر
- راه آسفالته کرج- گاجره – دیزین- شمشک به طول ۸۲، ۸۸ و ۱۰۳ کیلومتر
همچنین در سال ۱۳۸۰ انواع راههای موجود در شهرستان کرج (آسفالت، اصلی، فرعی، شنی) بالغ بر ۶۳۶ کیلومتر بوده‌است. پایانه‌های
مسافربری کرج نقش عمده‌ای را در زمینه ترابری و جابجایی بار و مسافر از
مقصد کرج به سوی نقاط مختلف ایران بر عهده دارند. همچنین در سال ۱۳۷۷فعالیت
روزانه قطار سریع‌السیر کرج- تهران) مترو-خط
۵)مورد بهره‌برداری قرار گرفت و از ایستگاه مرکزی کرج تا ایستگاه صادقیه
(آریاشهر) تهران میتوان استفاده نمود و ادامه مسیر در جنوب تهران به
ایستگاه شهر ری و بهشت زهراو
شمال تهران به ایستگاه میرداماد منتهی می‌گردد. در حال حاضر مترو در مسیر
کرج- مهرشهر به طول ۱۱ کیلومتر مورد بهره برداری قرار گرفته‌است. ایستگاه
راه آهن شهر کرج که در قسمت جنوب آزادراه تهران-کرج قرار دارد یکی دیگر از
شبکه‌های انتقال مسافر و بار میباشد که فاصله آن از تهران به کرج
۴۱کیلومتر و از ایستگاه کرج تا قزوین ۱۰۳ کیلومتر است.
آب و هوا
کرج به علت اختلاف ارتفاع در نقاط پست و مرتفع دارای پوشش گیاهی گوناگونی است.میزان بارندگی سالیانه در این شهر حدود ۳۰۰ میلیمتر است.
امروزه هوای کرج به دلیل گسترش شهر و تردد زیاد وسائل نقلیه و وجود کارخانه‌ها و شهرکهای صنعتی رو به آلودگی است به طوری که در فصل زمستان وپاییز وارونگی دما کاملا قابل لمس بوده است.
مکانهای مهم و مشهور
شهرستان ساوجبلاغ
ساوُجبُلاغیکی از شهرستانهای استان البرزاست.
جمعیت این شهرستان بر طبق آمارگیری جامع سال ۱۳۸۵ «۲۱۵,۰۸۶» نفر بوده و مرکز آن شهر هشتگرداست.
شهرستان ساوجبلاغ با وسعتی معادل ۲,۸۰۰ کیلومتر مربع در شمال استان البرز در عرض شمالی ۴۵/۳۵ تا ۵۰/۳۲ و طول شرقی ۴۵/۳۵ تا ۵۵/۵۰ واقع شده‌است. این شهرستان از شرق به کرج، از جنوب به اشتهارد، از غرب به آبیکو از شمال به نوشهرو الموتقزوین منتهی می‌شود.
ساوجبلاغ دارای ۴۴۷ پارچه آبادی، مکان و مزرعه‌است. ساوجبلاغ به سه ناحیه کوهستانی، کوهپایه‌ای و دشتی تقسیم می‌شود، ۲۵ درصد کل مساحت شهرستان ناحیه کوهستانی است.
نام ساوجبلاغ ترکی و به معنی «چشمه آب سرد» است.این شهرستان دارای روستاهای زیادی است و محصولات کشاورزی فراوانی دارد. میوه گیلاسآن به ویژه گیلاس روستای فشندو آردههکیفیت بالایی دارد.
اطلاعات کلی
کشور 
ایران
ساوجبلاغ شهرستان
بخش مرکزی
نام(های) قدیمی سویوق بولاق (چشمه آب سرد)
مردم
جمعیت 238،081
جغرافیای طبیعی
مساحت ۲,۸۰۰کیلومتر مربع
مصوبه ایجاد و تأسیس شهرستان ساوجبلاغ
شماره و تاریخ مصوبه: ۱۳۶۸.۰۴.۲۱ -.۴۹۱۴۰ ت۶۰۱ - ۱۳۶۸.۰۵.۱۴- ۸۴۵. هیأت وزیران در جلسه مورخ ۱۳۶۸.۴.۲۱ بنا به پیشنهاد شماره ۱۸۴۶۳.۴.۲۲ وزارت کشور و به استناد ماده ۱۳ قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری مصوب پانزدهم تیر ماه یک هزار و سیصد و شصت و دو مجلس شورای اسلامی و آیین‌نامه اجرایی آن مصوب بیست و دوم مهر ماه یک هزار و سیصد و شصت و سه و در اجرای ماده ۷ همین قانون تصویب نمودند. شهرستان ساوجبلاغ به مرکزیت شهر هشتگرد از ترکیب: ۱- بخش مرکزی به مرکزیت شهر هشتگرد شامل دهستانهای برغان، نجم‌آباد، سعیدآباد، چهاردانگه، خور، هیو، چندار، تنکمان، احمدآباد، رامجین، سیدجمال‌الدین و گلسار وشهر نظرآباد. ۲- بخش طالقان به مرکزیت روستای شهرک شامل دهستانهای بالای طالقان، میان طالقان و پایین طالقان. در تابعیت استان تهران ایجاد و تأسیس گردد.
پیشینه تاریخی
نام ساوجبلاغ از زبان ترکی آذری به معنای سرزمین چشمه‌های آب سرد با تاریخ، فرهنگ و مدنیت هفت هزار ساله و مشاهیر نام آور و رسوم دیرپا و ریشه دار گره خورده‌است. سرزمین خاندان‌های علمی آل طالقانی سادات و غیر سادات، آل صالحی، آل برغانی، آل حکمی، آل رفیعی، آل شهید ثالث، آل علوی شهید، آل فشندی و آل نحوی که با تأسیس مدارس علمیه صالحیه، سردار، نواب و التفاتیه در شهر قزوین و مدرسه شاهزاده خانم در تهران، خدمات فراوان علمی و فرهنگی به ایران و اسلام کرده‌اند. وجود آرامگاه حدود پنجاه تن از امامزادگان در محدوده شهرستان ساوجبلاغ گویای علاقه ساوجبلاغی‌ها به مذهب تشیع است. این امامزادگان در دو مقطع تاریخی - به هنگام حکومت علویان در طبرستان و طالقان و به هنگام حضور حضرت امام رضا در خراسان - وارد ساوجبلاغ شدند تا با گذر از این منطقه به نواحی یاد شده برسند که به وسیله امویان و عباسیان جان باختند.
حمدالله مستوفیدر کتاب نزهه القلوبدر باب ولایت ساوجبلاغ مینویسد: سا وجبلاغ ولایتی است که در اوان سلاجقه مال به ری می‌داده و در عهد مغول سوی شده، هوایی بغایت خوب دارد. اکثر آبش از قنوات است، میوه و قله بسیار میباشد و نانش در غایت نیکویی و حقوق دیوانی او دوازده هزار دینار مقرر است و مردم آنجا چون اکثر صحرا نشینند مقید به مذهب نیستند. واز اعظم قرای آنجا خرداد(خراو) و نجم آباد و سنقر آباد است. ودر سنقر آباد سادات آلی نسب اند و الحال خرابست.
دهستان سعیدآباد
دهستان هیو
شهرها:
هشتگردو شهر جدید هشتگردو چهارباغوگلسار(ششمین شهر ساوجبلاغ با نام قدیمی سیف آباد)
هشتگرد مرکز شهرستان ساوجبلاغاست و در بخش مرکزیاین شهرستان قرار گرفته‌است. شهر جدید هشتگرد به فاصلهٔ ۵ کیلومتری این شهر و در شمال شرقی آن واقع شده‌است.
پیشینه و نام هشتگرد
نصیرالدین ابوالرشید عبدالجلیل قزوینی رازی از علمای قرن ششم هجری در کتاب خود به مناسبت از اسماعیل احمدان، یکی از چهره‌های اسماعیلیه یا به قول وی ملاحده، یاد کرده که «چون الحادش ظاهر شد، از بیم دهخدای فخرآور هشتوردی شیعی بگریخت و به الموت شد». او همچنین از فرزند دهخدا به نام «عبدالصمد بن فخرآور» یاد کرده‌است. مناسبت یاد از او نیز همین است که «بواسحاق صاحب خراج ملاحده» نیز که «ملحد شد»، توسط «امیر قایماز... به گفت جمال الدین عبدالصمد شیعی رحمت الله علیه» کشته شد.
میر جلال الدین محدث ارموی (احیاگر میراث مکتوب شیعی) در این باره نوشته‌است: «هشتورد یا هشتجرد همان هشتگرد فعلی است.» منتجب الدین نیز در کتاب الفهرست، از شخصیت فخر آور هشتجردی به عنوان یک چهره شیعی و فاضل یاد کرده و مینویسد که او دیندار و فاضل بوده‌است. عبدالجلیل قزوینی در جای دیگری هم از «دهخدای فخرآور هشتوردی و پسرش جمال الدین عبدالصمد غازی شهید» یاد کرده اما راجع به چگونگی شهادت او مطلبی نگفته‌است. این اسناد تاریخی ضمن بیان وجه تسمیه هشتگرد به زیست گروهی از شیعیان اثنا عشری در قرن ششم هجری در آن محل تصریح کرده‌اند که در متون تاریخی از آن به عنوان«هشتورد» یا«هشتجرد» نام برده شده‌است.
چهارباغ ازشهرهای دیگر ساوجبلاغ میباشد
چَهارباغشهری است در استان البرزایران. این شهر در بخش چهارباغ از توابع شهرستان ساوجبلاغقرار دارد.
جمعیت چهار باغ در سال ۱۳۸۵، برابر با ۵۶۱۸ نفر بوده‌است. ولی با پیوستن دو روستای پرجمعیت مهدی‌آباد و ملک‌آباد (دو روستا با۴۰هزار نفر جمعیت) به این شهر در سال ۱۳۸۷ و مهاجرپذیری جمعیت آن به حدود ۶۵هزار نفر رسید.
شهر چهار باغ از شمال محدود به اتوبان تهران- قزوین از شمال شرقی محدود به خیابان صنعتکاران (مرز مشترک با کمالشهرکرج) از سمت جنوب شرقی به خط راه آهن و جاده قزلحصارو از سمت جنوب محدود به دکل‌های فشار قوی انتهای چهارباغ و از سمت جنوب غرب محدود به خیابان خراسان (روستایقوهه( و خط راه آهن و از سمت شمال غرب محدود به خیابان تک‌ماکارون (مرز مشترک با بخش مرکزی) میباشد.
این شهر از ارتقای روستای چهاردانگه به شهر (در نیمه اول سال ۸۴) و الحاق دو روستای مهدی‌آباد و ملک‌آباد (تیرماه ۱۳۸۶)، تأسیس شده‌است و شهرداری آن از تاریخ ۲۳ مرداد ماه سال ۱۳۸۴ آغاز به کار نموده‌است. هم‌اینک ادارات آب، برق، مخابرات، دفتر پستی کلانتری در چهارباغ فعالیت دارند.
فاصله بین مهدی‌آباد تا مرکز شهر چهارباغ حدود ۱۰کیلومتر است و ملک‌آباد نیز حدود پنج کیلومتر با مرکز شهر فاصله دارد. چهارباغ از جمله شهرهایی است که بین مناطق شهری آن زمین‌های کشاورزی و باغی فراوانی وجود دارد. بخش زیادی از اراضی حریم بافت شهری چهارباغ به کشت محصولات کشاورزی، سبزی و باغات میوه اختصاص دارد و سالانه مقادیر قابل توجهی محصول در منطقه برداشت می‌شود.
محمدصادق مصطفی‌زاده و سعید فیروزگاه از شهرداران پیشین چهارباغ بودند.
طرح مطالعاتی ساخت شهرک صنعتی چهارباغ در زمینی به مساحت ۸۰۰هکتار در سال ۱۳۸۶ آغاز شد.
شهرک الهیه و دهکده ورزشی از محلات و روستاهای چهارباغ هستند.
گلسار ازشهر های دیگر ساوجبلاغ
گُلسارشهری است از توابع بخش مرکزی شهرستان ساوجبلاغاستان البرز در ایران.
این شهر پیش از این سیف‌آباد نام داشت.
گلسار حدود ۲۰ هزار نغر جمعیت دارد و از طبیعت کوهستانی مناسبی برای گردشگری برخوردار است.
شهر کوهسار
کوهسارشهری است در استان البرزایران است. این شهر در شهرستان ساوجبلاغقرار دارد. شهر کوهسار در ۱۳ کیلومتری شمال غربی مرکز شهرستان ساوجبلاغ واقع شده است.
آب و هوای این شهر معتدل کوهستانی است و باغات فراوانی دارد. گذر رودخانهٔ کردان‌روداز این شهر به جاذبه‌های آن افزوده است.
جمعیت این شهر در سال ۱۳۸۵، برابر با ۷۷۶۹ نفر بوده است .
این شهر در خرداد ۱۳۸۳خورشیدی با ادغام دو روستای چندار و قلعه سلیمان خانی از توابع ساوجبلاغ تشکیل شد.
گنج‌تپهو سیاه‌تپهخوروین از مناطق آثار باستانی پیرامون این شهر است
دهستان برغان
دهستان چندار
دهستان چهاردانگه (ساوجبلاغ)
دهستان رامجین
فهرست روستاهای شهرستان ساوجبلاغ
بخش مرکزی
· آردهه
· سفیدارک
· فشند
· هیو
· خور
· کوشکذر
· سیبستان
· وشکین
دهستان سعیدآباد
- رضاآباد صفوی
- آران (ساوجبلاغ)
- سلطان‌آباد (ساوجبلاغ)
- عباس‌آباد بزرگ
- عباس‌آباد آقا
- عباس‌آباد کوچک
- قاسم‌آباد آقا
- نمکلان
- اسماعیل‌آباد (ساوجبلاغ)
- آیقربلاغ
- قاسم‌آباد بزرگ
- تهران دشت
- سعیدآباد
- سیف‌آباد بزرگ
- درخشانیه
- سیف‌آباد خالصه
- سرخاب (ساوجبلاغ)
- معاشیزان
بخش چندار
- کریشان (چندار)
- بریان چال
- برغان
- سرهه
- وامکوه
- سنج (برغان)
- امین آباد (چندار)
- طالیان
- علاق‌بند
- سیاه‌کران
- حسن‌آباد (ساوجبلاغ)
- چلنگدار
- ورده (برغان(
- سیبان‌دره
- باغبان کلاچی
- آغشت
- عالمزمین
- سیرود
- سفیداران
- کلین‌رود
- ازنق
- خوروین
- آجین دوجین
- دوزهنبر
- ولیان (چندار(
- هرجاب
- اسکول‌دره
- شنده
- قلعه چندار
بخش چهارباغ
- اسماعیل آباد شور
- مهدی آباد
- سلطان آباد (ساوجبلاغ(
- عرب آباد خسروی
- ملک آباد(ساوجبلاغ(
- قوهه
- اقدسیه(ساوجبلاغ(
- افشاریه(ساوجبلاغ(
- طاووسیه
- حکیمیه(ساوجبلاغ(
- زعفرانیه(ساوجبلاغ(
- رونده
- قاسم آباد گرجی
- رامجین
- لشکر آباد
- کهریزک(ساوجبلاغ(
- ابراهیم آباد(ساوجبلاغ(
- آغچه حصار
- زکی آباد
- یعقوب آباد
- خیر آباد
- محمد آباد افشار
- حمیدیه
- سهیلیه
- آغلان تپه
- الهیه(ساوجبلاغ(
- اقدسیه(ساوجبلاغ(
- حکیمیه(ساوجبلاغ(
مناطق باستانی
تپه‌های باستانی
- تپه باستانی ینگی امام
- تپه باستانی قاسم آباد بزرگ
- تپه باستانی موشه لان اسماعیل آباد
- تپه باستانی قلعه دشت آقربلاق
- تپه باستانی حاجی آباد
- تپه باستانی آغچه حصار
- تپه باستانی لشکر آباد
- تپه باستانی سرخاب
- تپه باستانی گنج تپه خوروین
- تپه باستانی سلطان آباد
- تپه باستانی قوهه
- تپه باستانی رامجین
- تپه باستانی خاقانی خیر آباد
- تپه باستانی حاجی بیان شلمزار
- تپه باستانی منجوق تپه سیراب
- تپه باستانی چال تپه هشتگرد
- تپه باستانی نمکلان
- تپه باستانی آران
- تپه باستانی شاه تپه چهار باغ
- تپه باستانی ملک آباد
- تپه باستانی دوبرادر هیو
- تپه باستانی باغ سرهنگ رامجین
- تپه باستانی واسوار
- تپه باستانی دره دو چنار سپیدارک
قلاع باستانی
گورستانها
طبق آثارهای مکشوفه از سطح شهرستان در دوران گذشته اجساد را در کف غارها و کف منازل و حتی آب انبار‌هادفن می‌کردند.گورهای باستانی شهرستان ساوجبلاغ به سه دسته زیر دسته بندی می‌شوند:
· گورهای ساده شامل تدفین اجساد به پهلوی چپ یا راست
· گور خمره ها(اقوام اشکانی)
· گورهای سنگی
تدفین بیش از یک نفر در اکثر محوطه‌های عصر آهنوجود داشته‌است مانند گورستان مرجان و لمبران طالقان.از جمله مهمترین گورستانهای باستانی شهرستان ساوجبلاغ عبارتند از:
- گورستان باستانی خوروین
- گورستان باستانی فشند
- گورستان باستانی چمبورک
- گورستان باستانی سیفدارک
- گورستان باستانی خور
- گورستان باستانی امامزاده جعفر هشتگرد
مشاهیر و چهره‌های ماندگار
- آیت‌الله سیدمحمود طالقانی: یکی از منادیان مردم سالاری دینی در انقلاب اسلامی ایران.
- آیت‌الله شیخ مرتضی دیزانی: فقیه عارف و استاد حوزه علمیهٔ نجف اشرف
- آیت‌الله شیخ محمدتقی برغانی (شهید ثالث): از فقهای قرن سیزدهم هجری قمری و مؤلف مجموعه ۲۴ جلدی «منهج الاجتهاد».
- آیت‌الله ملا محمدصالح برغانی: مؤسس مدرسه علمیه صالحیه قزوین و صاحب ۳۰۰ عنوان کتاب، رساله و حاشیه در فقه و دیگر علوم اسلامی؛ کسی که بارها در حضور فتحعلی شاه قاجار مسئله ولایت فقها را مطرح کرد.
- آیت‌الله شیخ مسیح طالقانی: از فقهای قرن اخیر.
- ملا ابراهیم جزنی:فقیه و حاکم شرع طالقان و ساوجبلاغ در عصر کریم خان زند.
- آیت‌الله سیدابوالحسن رفیعی طالقانی: استادحکمت و فلسفه آیت‌الله خمینی.
- ملا نعیمای طالقانی : فیلسوف دوره صفویه و حافظ کتب شیعی در حمله افغان‌ها به اصفهان.
- آقا حکمی طالقانی: احیاگر فلسفه صدرایی در قرن سیزدهم.
- آیت‌الله محمد کاظم طالقانی:مدرس فلسفه اسلامی در قرن یازدهم.
- شیخ محمد تقی فرشته: از اساتید فلسفه اسلامی در قرن سیزدهم.
- مرحوم میرزاهادی آقااحمدی: روحانی و عارف وارسته معاصر.
- شیخ علی میرزایی: فیلسوف هم عصر ناصرالدین شاه قاجار.
- میرزا عبدالنقی دیزانی: از حکما و فلاسفه مشاء.
- دکتر حکمت الله ملاصالحی: استاد دانشگاه تهران و پایه گذار دانش فلسفه باستان شناسی.
- ابراهیم بوذری: خوشنویس کتیبه آرامگاه سعدی و دروازه قرآن شیراز.
- پرویز کلانتری: از نقاشان معاصر و طراح یکی از تمبرهای منتشر شده از سوی سازمان ملل متحد.
- دبیر اعلم تقی بن محمد ساوجبلاغی: متصدی دیوان رسایل خاصه قاجار.
- غلامحسین درویش خان: از اساتید موسیقی سنتی ایران، پیش درآمد موسیقی ایرانی از ابتکارات او است.
- درویش عبدالمجید طالقانی: کسی که خط شکسته نستعلیق را به کمال رساند.
- صنیع همایون مرجانی : منبت کار و قلمدان ساز دوره قاجار.
- علی آقا حسینی: خوشنویس و از شاگردان عمادالکتاب.
- غلامحسین امیر خانی : رئیس سابق انجمن خوشنویسان ایران.
- سیدحسن و سیدحسین میرخانی: بنیانگذاران انجمن خوشنویسان ایران.
- جمشید امینی: از شاگردان کمال الملک و مبتکر رشتهٔ نقاشی - قالی در ایران.
- دکتر عنایت الله شهیدی: تعزیه پژوه نامدار ایران، تحقیق او با نام «پژوهشی در تعزیه و تعزیه خوانی» به عنوان بهترین پژوهش فرهنگی سال ۱۳۷۹کشور برنده جایزه شد و نمایندگی یونسکو در ایران آن را چاپ کرد.
- سیدمرتضی برغانی : از شاگردان مرحوم کلهر.
- میرزا علی آقااحمدی دیزانی : عالم و خوشنویس دوره قاجار.
- زین العابدین طالقانی دیزانی: از اساتید خط نسخ در قرن ۱۲ هجری قمری.
- حاجی بارک الله یا حاجی خان طالقانی: از شبیه خوانان خوانندگان بنام تهران در دوره محمدعلی شاه و احمد شاه و اوایل پهلوی.
- علی اکبر معروف به اهل عزا: از تعزیه خوانان تکیه دولت در اواخر عهد ناصری و در دوره مظفرالدین شاه قاجار.
- میرزا علی جان دیزانی: خوشنویس و کاتب قرآن کریم با خط زرین.
- آقا سید احمد معروف به صغیر: از ادبای معاصر.
- جهان بخش ذوقی معروف به ناظم الشعرا: از شاعران مرثیه.
- میرزا حسن طالقانی: از محققان و نویسندگان کتاب «نامه دانشوران ناصری».
- غافل طالقانی: از شعرای دوره صفویه.
- ملا علی راجی: از مرثیه سرایان معروف دیزان طالقان
- سید محمدحسن آل طالقانی: شاعر و مدیر مجله معارف در نجف اشرف.
- ملا علی بابا مهرانی: از شعرا و ادبای عصر زندیه.
- دکتر زین الدین کیایی نژاد: شاعر معاصر.
- دکتر سیدحسن حسینی: شاعر، نویسنده و محقق اورازانی که در اوایل فروردین ۱۳۸۳ در ۴۸ سالگی درگذشت.
- الله بدشت دنبلیدی: نویسنده کتاب دو عاشق حقیقی طالقانی؛ عزیز و نگار.
- حسن هنرمندی طالقانی: مترجم، شاعر و دارای دکترای ادبیات فرانسه از دانشگاه سوربن (متولد ۱۳۰۷خورشیدی).
- سیدجعفر آل طالقانی: مفسر و حافظ کل قرآن کریم.
- شیخ میرزا اسماعیل طالقانی: فقیه، مفسر و حافظ کل قرآن کریم.
- فراقی طالقانی: مفسر و حافظ کل قرآن کریم در دوره صفویه.
- نظرعلی طالقانی: از شاگردان شیخ مرتضی انصاری و حافظ کل قرآن کریم.
- ملا علی برغانی: صاحب تفسیر عرفانی «غنایم العارفین».
- حاج حسن بیگلری فشندی:استاد علوم قرآنی و مؤلف کتاب «سر البیان فی علم القرآن».
- میرزا ابوتراب برغانی: صاحب تفسیر قرآن در ۵ مجلد بزرگ.
- محمدحسین گورانی: مترجم قرآن به سبک محشی به خواص سوره‌ها.
- ابوالحسن عباد طالقانی: محدث شیعی.
- ابوسهل طالقانی: از محدثان شافعی مذهب قرن سوم هجری قمری، مدفون در بغداد.
- ابونصر طالقانی: از محدثان عامه در اوایل قرن چهارم هجری.
- ابو عبدالله طالقانی صوفی: از محدثان قرن پنجم هجری.
- حیدر بن شعیب طالقانی: از محدثان قرن چهارم.
- محمد بن ابراهیم طالقانی: از مشایخ روایت مرحوم شیخ صدوق.
- سیدمیرزا محمد صالحی: از شاگردان عارف مرحوم آقا جمال خوانساری.
- مولی تقی دیزانی: از عرفای قرن سیزدهم.
- شیخ خلیل الله طالقانی: از بزرگان عرفا و صوفیه در دوره صفویه.
- صادق عنقا: از عرفای قرن اخیر و قطب سلسله اویسیه.
- عاقلدی طالقانی: از عرفای عصر صفویه.
- علی بن صالح طالقانی معروف به شیخ ابری: عارفی که به حضور امام موسی کاظم (ع) رسید.
- سیدقریش ذهبی: از اقطاب سلسله عرفانی ذهبیه.
- سیدمهدی نقیب السادات: از عرفای معاصر.
- محمدعلی فشندی: از عرفای معاصر و تشرف یافتگان به محضر امام مهدی.
- جلال آل احمد: مصلح و نویسنده شهیر ایرانی.
- میرزا ابراهیم معارف: مبارز و آزادیخواه عصر مشروطیت.
- آیت‌الله سید ابوالحسن گلیردی: از مبارزان عصر مشروطیت و مؤسس اتحادیه طالقانیها (پدر آیت‌الله سیدمحمود طالقانی).
- دکتر ابراهیم حشمت: از رهبران نهضت جنگل و همرزم میرزا کوچک خان.
- دکتر علی اصغر حشمت: از مبارزان عصر مشروطیت و از اعضای اتحادیه طالقانیها.
- سید محمدتقی آل احمد:
- ابراهیم کیایی: از مبارزان نهضت جنگل.
- آیت‌الله شیخ نصر الله آل شهید: مبارز نهضت تحریم تنباکو.
- شیخ احمد آل فشندی : رهبر انقلابیون مشروطه خواه قزوین.
- سلیمان خان افشار: رئیس ایل افشار ساوجبلاغ در عصر قاجاریه.
- شیخ علی اکبر مرجانی: از مشروطه خواهان مشروعه همراه شیخ فضل‌الله نوری.
- ملا علی سوهانی: ابلاغ کننده نامه میرزای شیرازی به مردم در واقعه تحریم تنباکو.
- شیخ آقا هرنجی: از مبارزان علیه استبداد رضا شاهی.
- خدابخش اوانکی : پیک نهضت جنگل.
- میرزا ابراهیم کرکبودی: از شهدای انقلاب مشروطیت.
- نورالله نوروزی: دیپلمات ساوجبلاغی که در سال ۱۳۷۷ به‌دست طالبان در مزار شریف(افغانستان) به شهادت رسید.
- دکتر تقی شریعتمدار: از اساتید پزشکی ایران.
- دکتر یحیی پویا: پزشک محقق و عضو انجمن خون شناسان فرانسه.
- دکتر محمد رضا طالقانی: از متخصصان قلب و عروق در ایران.
- میرزا مهدی مرجانی: از طبیبان طالقان.
- دکتر ناصر مسیح
- دکتر ابوالقاسم غفاری
- مصباح نجم الملک: منجم و صاحب تقویم.
- شروان فشندی: صاحب مدال طلای مسابقات دانش آموزی جهانی فیزیک در سال ۱۳۷۸.
- بانو نور جهان مرجانی: از زنان خوشنویس اواخر قرن سیزدهم.
- ام کلثوم برغانی: از زنان فقیه و محدثه و صاحب کتاب «تفسیر سوره فاتحه».
- قره العینبرغانی: از زنان مجتهده و شاعره عصر ناصرالدین شاه قاجار و یکی از چهره‌های اصلی جریان شیخیه.
- ربابه برغانی: از زنان سخنور و مجتهده قرن سیزدهم.
- بانو میرزا ماه شرف برغانی: متصدی نامه نگاری ای همسر فتحعلی شاه قاجار و استاد خط شکسته.
- بنت صاحب بن عباد طالقانی: از زنان دانشمند شیعی در قرن چهارم هجری قمری.
- خدیجه سلطان خانم برغانی: از اساتید زن حوزه علمیه قزوین در قرن سیزدهم.
- صدیقه خانم برغانی: از زنان مجتهده و حافظ قرآن کریم که در آغاز جنگ جهانی اوّل برای بیرون راندن عثمانی‌ها از شهر مقدس کربلا و حمایت از قیام میرزا محمدتقی شیرازی (رهبر نهضت استقلال طلبی عراق)، «گروه زنان» را تشکیل داد.
- دکتر حسن هنرمندی: شاعر و مترجم معاصر، مدیر سابق برنامه‌های ادبی رادیو ایران.
- دکتر محمود بهمنیفشندی:در حال حاضر رییس کل بانک مرکزی ایران
- شراگیم زند: وبلاگ نویس مشهور
امامزادها
پیشینه حضور امامزادهها
گروهی از سادات علوی که به سبب شنیدن خبر ولایت عهدی حضرت امام رضارو به خراسان نهاده و در راه گذر از این دشت دچار شبیخون دشمنان شده و به شهادت رسیده‌اند. در این باره در کتاب«کنزالانساب» آمده‌است: «چون مأمون الرشید، حضرت علی ابن موسی الرضا را از مدینه به شهر طوسدعوت کرد؛ جمله فرزندان و فرزند زادگان حضرت امام کاظم به تدریج از بغداد رو به ولایت خراسان نهادند؛ ‚من جمله تعدادی از این بزرگواران همچون جعفر و ابراهیم و ابوالجواد چون به ناحیه ساوجبلاغ رسیدند، دشمنان از عقب آمدند و مجادله بسیار کردند و آخرالامر حسن بن موسی الکاظم را شهید کردند و بعضی را جراحت رسیده بود و چون شب درآمد لاعلاج رو به اطراف نهادند؛ اما جعفر بن حضرت امام موسی الکاظم که در ساوجبلاغ در حین دفاع مجروح گردیده بودند؛ در توابع ورامین به موضع سناردک)شهر پیشوا( بر اثر شدت جراحات وارده به شهادت رسیدند». مؤلف«تاریخ رویان» در این باره مینویسد: «آوازه ولایت عهدی امام رضا، سادات را به سوی ریو نواحی قومسکشانید». در آن روزگار دشت بزرگ ساوجبلاغ از نواحی ری به شمار می‌رفت.
علویان زید
نخستین علوی که با اهالی طالقانارتباط برقرار کرد یحیی بن عبدا... (برادر نفس زکیه) از نوادگان حسن بن علیبود که در سال ۱۷۶ ه.ق وارد طالقان شد. هارون الرشید جهت سرکوبی، فضل بن یحیی برمکیرا با لشگری متشکل از پنج هزار نفر مامور دستگیری یحیی نمود. یحیی در زندان بغداد در گذشت. این حکومت شیعی مذهب در منطقه طبرستاندر سال ۲۵۰ ه.ق با خروج حسن بن زید از نوادگان امام حسن آغاز و تا سال ۳۱۶ ه.ق ادامه داشت که منطقه طالقان و قسمت‌هایی از ساوجبلاغ را شامل می‌شد.اوج این مسئله درگیری محمد بن زید علوی با رافع بن هرئمه در منطقه طالقان در نزدیکی روستای گلیرد طالقان رخ داد.
تحقیق در احوال امامزادگان
تحقیق در احوال امامزادگان دارای بقعه و شناخت کامل شجره نامه آنها اغلب به دلایل زیر در نهایت صعوبت و گاه غیر ممکن است:
- الف) بسیاری از سادات عالی رتبه از ترس عمال جور و ستم در خفا و به صورت پنهانی به این منطقه آمده و بی نام و نشان زیسته اند؛ به همین دلیل نویسندگان انساب از احوال و پایان کار ایشان اطلاعی نداشته و در نتیجه نامشان در این نوع کتاب‌ها نیامده‌است.
- ب) لوحه‌ای که در روز شهادت برای نصب بر فراز آرامگاه این بزرگواران فراهم می‌شد به خط کوفی بوده، بعدها که می‌خواستند خط کوفیرا به ثلثیا نسختغییر دهند، دشواری‌های خط کوفی در اعراب و قرائت و فرسودگی و ریختگی برخی کلمات آن، جملات را دچار تحریف می‌کرده‌است.
- ج) در بسیاری از موارد در ذکر نام پدران صاحب مرقد تا اتصال به معصوم از باب اختصار در نسب، نام یک یا چند واسطه حذف شده‌است. غالب امامزادگان دشت بزرگ ساوجبلاغاز نوادگان امام موسی کاظم به شمار می‌آیند. این در حالی است که آنها به احتمال فراوان از فرزند زادگان و نواده و نبیره آن حضرت بوده‌اند که در شجره نامه، نام یک یا چند واسطه حذف شده و این موضوع آنان را به شکل فرزند بلا فصل امام در آورده‌است.
فهرست قبور امامزاده‌های شهرستان ساوجبلاغ و نظرآباد
- امامزاده هادی و علی النقی (ینگی امام)
- امامزاده عبدالقهار (ورده)
- امامزاده بیبی خاتون (ورده)
- امامزاده علی اکبر (کردان)
- امامزاده بیبی قزلر (ولیان)
- امامزاده موسی کاظم)برغان(
- امامزاده عبدا... صالح)چندار(
- امامزاده موسی (خوروین(
- امامزاده اظهرالدین (آقربلاغ(
- امامزاده هفت تن (آجین دوجین(
- امامزاده یوسف (وشگین(
- امامزاده یحیی (آجین دوجین(
- امامزاده جعفر)هشتگرد(
- امامزاده بیبی نسا (کردان(
- امامزاده بیبی سکینه (سنقر آباد(
- امامزاده شعیب رامجین
- امامزاده سه تن (طاهر، مطهر، مظفر( فشند
- امامزاده اسماعیل (رامجین(
- امامزاده زبیده خاتون (برماچشمه(
- امامزاده سلیمان)خور(
- امامزاده هاشم (عرب آباد کوهه(
- امامزاده موسی (سیراب.هیو(
- امامزاده جواد (قاسم آباد آقا(
- امامزاده یحیی (دوزعنبر(
- امامزاده اسماعیل (زکی آباد)
- امامزاده محمد (دنگیزک)
- امامزاده ابوالحسن (مسکین آباد)
- امامزاده چهل دختران (نجم آباد)
شهرستان نظرآباد
نظرآبادشهرستانی است در استان البرزکه در نزدیکی شهرستان ساوجبلاغواقع است.
مرکز این شهرستان شهر نظرآباداست. از سال ۱۳۸۱ به شهرستان تبدیل شد. این شهرستان از نظر آب و هوایی برای کشاورزی مناسب است.
طبق آخرین سرشماری رسمی سال ۱۳۸۵ جمعیتی بالغ بر ۱۲۸٬۶۶۶ نفر دارد
اطلاعات کلی
مردم
جمعیت ۱۲۸٬۶۶۶نفر
زبان‌های گفتاری فارسی
مذهب تشیع
جغرافیای طبیعی
مساحت ۵۷۶کیلومتر مربع
ارتفاع از سطح دریا ۱۳۴۰متر
تقسیمات کشوری
- دهستان احمدآباد (نظرآباد)
- دهستان جمال الدین (نظرآباد)
- دهستان نجم‌آباد
شهر: نظرآبادشهر صنعتی سپهردر جنوب آن واقع شده‌است.
-
بخش تنکمان
- دهستان تنکمان جنوبی
- دهستان تنکمان شمالی (مرکز: بختیار)
فهرست روستاها:
دهستان احمد آباد
- احمدآباد (شهرستان نظرآباد(
- قارپوز آباد
- حسن بکول
- رضا اباد
- صفر خواجه
- قلعه شیخ(نظرآباد(
- کله بهرام
- یمان جلوق
- ازبکی(نظرآباد(
- چگینی
- حسن اباد مجدالدوله
- کاظم اباد
- گازر سنک
- مغرور اباد
- همت آباد(نظرآباد(
- مسکین آباد
دهستان نجم آباد
- خرم آباد(نظرآباد(
- خسرو آباد
- شیخ حسن
- فتح آباد(نظرآباد(
- قبچاق
- قزل حصار
- وایه بک
- اقبالیه(نظرآباد(
- دولت آباد(نظرآباد(
- کریم آباد(نظرآباد(
- محمد آباد
- علی سید
- عبدل آباد
- قشلاق محمدلو
- محمدآباد افم الدوله
- نصرت آباد(نظرآباد(
- گل دره
بخش تنکمان
- ابراهیم بیگی
- انبارتپه
- قلعه آذری
- دنگیزگ
- فیروز آباد
- قاسم آباد کوچک
- حاجی بیگ
- نوکند
- حاجی آباد(نظرآباد(
- حسین آباد(نظرآباد(
- قره قباد
- بختیار(نظرآباد(
- فخرایران(نمازی(
امام زادگان
مشاهیر و چهره‌های ماندگار
· میرزا مرتضی نجم‌آبادی:خوشنویس و از شاگردان میرزا محمدرضا کلهر.
· سرهنگ داوود نجمی:از اساتید موسیقی نظامی ایران.
· ناصر نظامی‌تفرشی:دوبلور ارشد سینما و تلویزیون ایران.
· شیخ محمدباقر مجتهد نجم‌آبادی:از شاگردان ملا حسینقلی همدانی درنجف‌اشرف.
· سید زین‌العابدین حسینی (آقا میربابا(:عرفای قرن چهاردهم هجری قمری که اهالی روستای نجم‌آباد کرامات عجیبی از او نقل می‌کنند.
· ناصر نجمی:محقق و مورخ معاصر و مولف نود عنوان کتاب تاریخی.
· علیبن محمدصادق قشلاقی:از نویسندگان مذهبی قرن سیزدهم هجری قمری.
· دکتر سیف‌الدین نجم‌آبادی:از پژوهشگران زبان‌شناسی ایران.
· دکتر محمود نجم‌آبادی:پزشک نامداری که طب اسلامی و ایرانی را که هزار سال به فراموشی سپرده شده بود، مورد توجه قرار داده و با پرداختن به تاریخ پزشکی ایران درصدد احیای آن سنت کهن برآمد و به موفقیت قابل توجهی در این زمینه دست یافت. از او ۴۵ کتاب و رساله و ۵۰۰ مقاله علمی برجای مانده‌است.
· دکتر ابوالقاسم نجم‌آبادی:از پزشکان نامدار تهران در اواخر دوره قاجاریه.
· آغابیگم نجم‌آبادی:دختر شیخ‌هادی نجم‌آبادی که از زنان روشنفکر جنبش مشروطیت ایران به شمار می‌رود. او در سال ۱۲۸۹ خورشیدی انجمن مخدرات وطن را تأسیس کرد.
· سکینه کنداشلو:همسر شیخ‌هادی نجم‌آبادی و از زنان مبارز جنبش مشروطیت ایران.
· دکتر افسانه نجم‌آبادی:نویسنده، جامعه‌شناس و استاد تاریخ و مطالعات زنان در دانشگاه هاروارد آمریکا.
دکتر شهناز نجم‌آبادی:مردم‌شناس و استاد فعلی دانشگاه فرانکفورت و هایدلبرگ آلمان و مؤسس انجمن بین‌المللی مردم‌شناسی ایران.
شهرستان طالقان
شهرستان طالقان، به مرکزیت شهر طالقان، یکی از شهرستانهای استان البرزایران است.
ناحیه طالقان زیستگاه حیات وحش وگونه‌های متنوع گیاهی است که واجد ارزشهای تفرجگاهی هستند ناحیه طالقان به غیر از آثار ارزشمند طبیعی که درخود جای داده‌است، اماکن زیارتی و تاریخی ارزشمندی نیز داردکه بر جاذبه‌های آن می‌افزایند.
اطلاعات کلی
کشور ایران
شهرستانطالقان
نام(های) قدیمی تالکان، تلکان
مردم
جمعیت در سال ۱۳۸۵، ۲۵٬۷۸۱ نفر
زبان گفتاری فارسی
مذهب شیعه
سراسرنمای دریاچه سد طالقان
عوارض طبیعی
شاهرود رگ حیاتی این سرزمین دیر زمان است که از کوهپایه‌های شرقی آغاز و با طولی نزدیک به ۱۰۵ کیلومتر به غرب می‌رود این شریان آبی بیش از ۱۵ رودخانه کوچک و بزرگ منطقه را که از چشمه سارها و برفاب‌ها سرچشمه می‌گیرند، همراه خود تا سپید رود می‌برد تا با آبهای قزل اوزن آمیخته و راهی دریای خزر شود. دو آبشار در روستاهای اوچان و جوستان و همچنین در هرکدام از روستاهای اورازان، کرکبود، آسکان، عسلک آبشارهایی جریان دارند، دوچشمه آب معدنی در روستاهای عسلک و لمبران (بنام سه کوچ) و یک چشمه آب معدنی شرب در جوستان قرار دارد که دوچشمه معدنی ذکرشده یکی از نقاط تفرجی طالقان محسوب می‌شود
شاهرود طالقان
کوه‌ها
شاه البرز
شاه البرز، نام رشته‌کوه و قله‌ای است در البرزبه ارتفاع حدود ۴۲۰۰ متر. این رشته‌کوه، مرز طبیعی استان‌های البرزو قزوینرا تشکیل می‌دهد. دامنهٔ جنوبی آن به طالقان و دامنهٔ شمالی آن به درهٔ الموتاز استان قزوین مشرف است.
نمای رشته‌کوه شاه‌البرز از طالقان
علم‌کوه
از دیگر آثار طبیعی ارزشمندی که درطالقان مشاهد می‌شود میتوان به کوههای بلند و صخره‌ای و یخچالهای طبیعی درعلم کوه نزدیک روستای پراچان اشاره کرد که هرساله کوهنوردان بسیاری برای صعود به ارتفاعات آن به آن نواحی رهسپار می‌شوند.
علم‌کوه نام کوهیبا ارتفاع قله۴۸۵۰متر است. از جبههٔ شمالی این کوه مشرف به کلاردشتو در جبهه جنوبی نیز این کوه مشرف به شهرستان طالقان است. قلّهٔ علم کوه پس از دماونددوّمین قلهٔ مرتفع ایران به شمار می‌رود. بیشتر شهرت این قله به خاطر دیواره‌ایست که در دامنهٔ شمالی آن واقع است و دارای فنّی‌ترین و سخت‌ترین مسیرهای سنگ‌نوردیو دیواره‌نوردیدر ایراناست. این دیوارهدر ایران، جایگاهی مانند کی۲در جهان را داراست. روستای پراچان در طالقان نزدیکترین شهر طالقان به علم‌کوه است.
نمای علم‌کوه
مردم
جمعیت
بنابر سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت شهرستان طالقان در سال ۱۳۸۵ برابر با ۲۵٬۷۸۱ نفر بوده‌است.[۴]طالقان از حدود ۸۰ روستا تشکیل شده‌است. مساحت منطقه طالقان حدود ۱۲۰۰ کیلومتر مربع است ودر ۳۶ درجه و ۱۲ دقیقه عرض شمالی و ۵۰ درجه و ۴۷ دقیقه طول شرقی، در شمال غرب شهر تهران قرار دارد.
دین
آیین مردم طالقان تا قرن سوم هجری، دین زرتشتیبود. پس از آن پیرو زید بن علیبن حسین بن علیبن ابی‌طالبیا زیدیهشدند. با روی‌کارآمدن صفویهاز نفوذ آیین زیدیه کاسته شد و بیشتر مردم طالقان شیعه دوازده‌امامیشدند.
ریشه لغوی طالقان
دهخدا ریشه طالقان را تالکان دانسته، وی می نویسد: صاحب انجمن آرا و به تبعیت او مؤلف آنندراج، طالقان را معرب این کلمه دانسته اند: «تالکان و تلکان، نام دو ولایت است یکی در خراسان و دیگری در حوالی شهر قزوین که نخست تلک، که سنگی است سفید و براق و معرب آن طلق، در آنجا یافته شد، بنابراین، این نام یافت و طالقان معرب آن است کذا فی القاموس .
زمان رضاخانیطالقان را شکل دگرگون شده‌ی تلکان می داند. تل در گیلان و مازندران به منطقه ای نسبتا بلند گفته می شود. مردم طالقان نیز از دیرباز، «بلندترین» منطقه را «تل» می نامیدند. برای مثال یک طالقانی به بالاترین منطقه از روستای خود می گوید: «تَلی سر» (سر یا بالای تل). به هر روی، «طالقان» شکل عربی شده ی «تلکان»، یعنی «سرزمین پر کوه» است که این معنی با ویژگی های جغرافیایی طالقان نیز سازگاری دارد.
گویش مردم طالقان
گویش های زبان تاتی‌از دستهٔ زبان‌های ایرانیشاخه شمال‌باختری و بازمانده‌ی یکی از گویش‌های مادیهستند. گویش‌های این زبان روزگاری از قفقازتا شمال خراسانگسترده بود ولی امروزه با ترک‌زبان و فارسی‌زبان شدن بخشی از شمال‌باختری ایران تنها جزیره‌هایی از گویش‌های تاتی در منطقه به جا مانده‌است. بزرگ‌ترین این جزیره‌ها در شهر اشتهارداستان البرز، تاکستان، بوئین‌زهرا، استان قزوین، شهرستان دماوندو شهرستان طالقان دیده می‌شوند.
طرح‌های توسعه
سد طالقان
سد مخزنی طالقانکه به تازگی افتتاح شده‌است با ظرفیت ۴۲۰ میلیون متر مکعب که بر روی شاهرود ساخته شده، نقطه عطف مهمی در تاریخ، جغرافیا و محیط زیست منطقه محسوب می‌شود و تحولات و آثار عظیمی را از خود بر جای خواهد گذاشت.
جاده‌ها
طالقان از طریق دو جاده به آزادراه تهران کرجمتصل می‌شود:
· جاده اول از نیروگاه شهید رجایی بعد از آبیکمنشعب می شود.
· جاده دوم بین آبیک و قزویناز آزادراه منشعب شده از طریق روستاهای پایین طالقان به میان طالقان می رسد.
چند سالی است که احداث مسیر کردان-طالقان که جمعاً ۳۰ کیلومتر طول دارد، آغاز شده است. احداث ۲۵ کیلومتر راه اصلی از سیبستان کردان تا ورکش طالقان به عهده وزارت راه و احداث ۶ کیلومتر بعدی از روستای ورکش تا شهر طالقان بر عهده شهرداری است . این جاده دارای تونلی به طول ۹۶۰ متر است.
تله‌کابین
طی طرحی قرار است تله‌کابینی با سه ایستگاه به طول ۱۲ کیلومتر در حاشیه دریاچه سد طالقان ساخته شود. مدت اجرای این طرح ۱۳ ماه در نظر گرفته شده است . تله‌کابین از نظر زیست‌محیطی ممکن است طالقان را دچار مشکلاتی کند که ارزیابی این امر در حال بررسی است
دانشگاه‌ها
· دانشگاه پیام نوراستان البرز واحد طالقان در حال حاضر فعالیت می‌کند.
· دانشگاه آزاد اسلامیدر مقطع کاردانی و در دو رشته در واحد طالقان از سال ۱۳۹۰ آغاز به کار کرد.
· ساخت دانشگاه غیرانتفاعی شهید عراقی طالقان چندین سال است که آغاز شده است ولی فعلا ساخت آن متوقف شده است.
نیروگاه فتوولتائیک طالقان
نیروگاه فتوولتائیکطالقان در سال ۱۳۸۱ با ظرفیت ۳۰ کیلووات و قابلیت افزایش تا ۱۰۰ کیلووات به بهره برداری رسید و عمر مفید آن ۲۵ سال تخمین زده می‌شود. متوسط تعداد ساعات آفتابی سالیانه نیروگاه حدود ۲۷۰۰ ساعت است. هدف از اجرای این پروژه تولید انرژی الکتریکی و تزریق آن به شبکه سراسری و تأمین بخشی از نیاز کشور میباشد.
لوله‌کشی گاز
عملیات اجرای خط انتقال گاز به شهرستان طالقان با هزینه‌ای بالغ بر دو میلیارد تومان و اجرای ۲۵ هزار متر خط انتقال گاز در تاریخ ۲۷ مهر ۱۳۹۰ آغاز شد.
چهره‌ها
· سید محمود علایی طالقانیاولین امام جمعه بعد انقلاب و اعظم طالقانیفرزند وی
· درویش عبدالمجید طالقانیاز ده مهران ابداع کننده نستعلیق خط
· جلال آل احمداز ده اورازان و نویسنده معاصر و شمس آل‌احمدبرادر وی
· درویش‌خان)غلامحسین درویش) استاد موسیقی ایرانی در اواخر دوره قاجار
· شیخ مرتضی طالقانیدیزانی، استاد آیت الله مرعشی نجفی و علامه محمدتقی جعفری
· مولی نظر علی بن سلطان محمد سوهانی طالقانی (۱۲۴۰-۱۳۰۶ ه.ق) صاحب کتاب‌های (کاشف الاسرار، مناط الاحکام، اجتماع الامر و النهی، رساله فی الغناء، کلمات القرآن، طراز المصائب، اشتراط الحس فی قبول الشهادة، حاشیه رسائل شیخ مرتضی، حجیة الخیر الواحد، تحقیق العناوین.
· دکتر ابراهیم حشمتده شهراسر همرزم میرزا کوچک جنگلی
· مسیح کرودی طالقانی
· عنایت بخشیمتولد ۱۳۲۴ و هنرمند معاصر سینما و تلویزیون
· حاج میرزا ابراهیم بوذریخوشنویس
· برادران امیدواراولین جهانگردان ایرانی
· غلامحسین امیرخانیاز روستای تکیه ناوه رئیس انجمن خوشنویسان
· حجت الاسلام میرزاهادی آقااحمدی عالم وارسته و برجسته معاصر از روستای دیزان
· شیخ حسین غفاریاز ده حسنجون و نویسنده کتاب طالقان تاریخ
· محمد حسن طالقانی (مرحوم ملا عبداله) جی ده کرود جی طالقان علمای برجسته
· حبیب الله برنگی شاعر، نویسنده
· شیخ عزیزالله فرید بزجی رئیس دفتر و منشی مرحوم دکتر حشمت
· مهندس خلیل طالقانی
· مسیح پارسا
· میرزامحمدعلی مکلای طالقانی
· امیر الادبء
· سعیدخان رفیعی بزجی
· میرزا علی آقااحمدی دیزانی ادیب و نویسنده
· میرزا زین العابدین دیزانی خوشنویس
· میرزا ابراهیم آقااحمدی
· مرحوم حاج محمود سلطانیان معروف به حاجی مدیر اولین معلم روستای دیزان
· مرحوم فاضلی از روحانیون برجسته روستای دیزان
· مرحوم کربلایی مولا سلطانیان از روستای دیزان
· مرحوم میرزا جمشید فیاض ( امیرخانی )، شاعر کتاب مثنوی «مناظره جوز و بادام»، از روستای تکیه ناوه
· مرحوم میرزا مجتبی امیرخانی ( فیاض زاده )، شاعر مراثی اهل بیت و ۱۲۱ بیت شعر بی نقطه در مدح مولا علی (ع) از روستای تکیه ناوه
آثار ملی و دیدنی‌ها
سنگ نوشته گردنه عسلکمربوط به دوره قاجاراست و در شهرستان ساوجبلاغ، بخش طالقان، روستای گراب واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۲ بهمن ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت۷۰۴۷به‌عنوان یکی از آثار ملی ایرانبه ثبت رسیده است
محوطه‌های باستانی
· محوطه زرده گهره و پنجعلی تپه
تپه‌ها
· تپه باستانی روستای ناریان طالقان
· محوطه باستانی پوله چال روستای جوستان طالقان
· محوطه باستانی گندی آب روستای دهدر طالقان
· تپه باستانی مرجان تپه طالقان
· کتیبه گردنه عسلک روستای گراب طالقان
· تپه دره میراش)روستای میراش طالقان)
· تپه قلادوش)روستای جزن طالقان)
· تپه زرده‌گهرهو پنجعلی‌تپه( روستای ورکش طالقان(
· تپه قاضی میر سعید)روستای کولج طالقان(
· تپه سالوخاک)روستای نویزک طالقان(
· تپه شلانک بن)روستای گلینک طالقان(
· تپه خوزه‌کول)روستای باریکان(
· تپه سنقر کلایه)روستای باریکان(
· آردکان تپه)روستای اردکان طالقان(
· تپه تکیه سر)شهرک طالقان(
· تپه هرنج)روستای هرنج طالقان(
· تپه آشکار چر)روستای ورکش طالقان(
· تپه کوشککی دیم)روستای بزج طالقان(
· تپه خرابه‌های تلو)شهرک طالقان(
حمام‌های تاریخی
غارها
· غار بادامستان)روستای وشته(
· غار پنجعلی)روستای باریکانو میناوند(
· غار بزج)روستای بزج طالقان(
· غار کله سر)روستای سوهان طالقان(
· غار مرغ بند)روستای ناریان طالقان(
· غار خاتون قیامت)روستای فشند(
قلعه‌ها
· قلعه دختر(دختر قلعه) گته دهطالقان
· قلعه سگران)روستای سگران طالقان(
گورستانها
· گورستان باستانی گته ده طالقان
· گورستان باستانی گبری روستای نویز طالقان
· قبرستان خسبان)روستای خسبان طالقان)
· قبرستان هورسی بند) شهرک طالقان(
· قرستان رونا سر)روستای زیدشت طالقان(
· قبرستان واگین سو)شهرک طالقان(
· قبرستان آرچیلان)روستای آرتون طالقان)
گور دخمه ها
دخمه باستانی خلی زر)روستای ورکش طالقان(
دخمه باستانی بادامستان)روستای وشته طالقان(
امامزادهها و آرامگاه‌ها
· امامزادگان سیدعلاءالدین وشرف الدین
تقسیمات کشوری
شهرستان طالقاناز سه بخش بالا طالقان، میان طالقانو پایین طالقانتشکیل شده‌است و دارای ده‌ها روستا است که نامهای آن در پی می‌آید
بخش بالا طالقان، یکی از دو بخششهرستان طالقاناستان البرزاست. منطقه طالقان به سه محدودهٔ بالا طالقان، میان طالقان و پایین طالقان تقسیم می‌شود. این تقسیم بندی در گذشته‌های دور بیشتر اهمیت داشته‌است. مهران، دیزان، اورازان، خیکان، پراچان، ناریان، گته ده، لمبران، اسکان، دهدر، خچیره، جوستان، مرجان، منگلان، نساو... از روستاهای بالاطالقان هستند. در گذشته روستای دیزان به دلیل وجود علمای توانمند به نجف کوچک مشهور گردیده بود. حدود ۶ ماه از سال دارای هوایی بسیار سرد بوده و در همهٔ فصول میتوان برف را در کوههای بالا طالقان مشاهده کرد.
روستاها ی بالا طالقان
بخش بالا طالقانبه مرکزیت روستای جوستاندارای روستاهای آسکان، جوستان، دیزان، گوران، محسن آباد، مهران، ناریان، امامزاده محمدحنفیه، عباسک، اوصار - ابصار، اورازان، پراچان، خچیره، خیکان، دهدر، گته ده، گراب، کرود، نساعلیا، نویزعلیا، آئین کلایه، تکیه جوستان، حصیران، خودکاوند، دراپی، سفج خانی، کرکبود، کویین علیا، کیامحله، گلیرد، منگلان، هشان، مرجان
دهستان میان‌طالقان
دهستان میان طالقان، یکی از دو دهستان بخش مرکزی شهرستان طالقاندر استان البرزاست. بخش مرکزی شهرستان طالقان به دو دهستان میان طالقان و پایین طالقانتقسیم می‌شود.
دهستان میان طالقان از ۲۷ پارچه آبادی تشکیل شده‌است . در دهستان میان طالقان پرجمعیت‌ترین روستاهای بخش طالقان واقع شده‌اند که از آن جمله شهرک با ۵۷۰ خانوار، حسنجون و سیدآباد، فشندک، زیدشت، آرتونو دنبلیدرا میتوان نام برد. شهر طالقانکه از ۴ روستای شهرک، گلینک، پرده‌سرو کولجتشکیل شده‌است به عنوان مرکز بخش طالقان دراین دهستان قرار دارد. شهر طالقان در ارتفاع ۱۸۱۰ تا ۱۹۰۰ متر از سطح دریا قرار دارد . به خاطر ییلاقی بودن شهر، جمعیت آن از ۵۰۰۰ تا ۱۲ هزار نفر در نیمه اول و دوم در نوسان است
شهر شهرک مرکز بخش طالقان - نمای جنوب به شمال
روستاهای میان طالقان
بخش مرکزی شهرستان طالقانبه مرکزیت شهر طالقاندارای روستاهای شهرک، حسنجون، زیدشت، وشته، گلینک، پس قلعه، جارودشت، بزج، گزن، جزن، گزینان، جزینان، خسبان، سید آباد، کولج، میناوند، ورکش، هرنج، آردکان، آرتون، اوانک، باریکان، پرده سر، سگرانچال، سگران، میراش، نویزک
موقعیت جغرافیائی دهستان میان طالقان
دهستان میان طالقان از شمال شرق به شهرستان کلاردشت)استان مازندران( و از شمال غرب به شهرستان الموت)استان قزوین(از شرق به بخش بالا طالقانو از شرق به دهستان پایین طالقانو از جنوب به دو بخش مرکزی و چندار شهرستان ساوجبلاغمحدود است.
کوه شاه البرزدر شمال و کوه ارزنگدر جنوب این دهستان قرار دارد. کوه شاه البرز با ارتفاع ۴۲۰۰ متر هفتمین قله مرتفع کشور محسوب می‌گردد
قله شاه البرز در رشته کوه طالقان -(البرز غربی) هفتمین قله ایران
رودخانه‌ها
رودخانه شاهرود.رودخانه از سه راهی وشته در شرق وارد دهستان شده و سپس از قسمت جنوبی شهرک طالقان عبور می‌کند.رودخانه‌های ورکش و حسنجون در این مسیر به شاهرود می‌پیوندند. رود در ادامه از جنوب روستای گلینک به سمت غرب ادامه مسیر می‌دهد و در نزدیکی جنوب روستای باریکان وارد ابتدای محدوده حوزه دریاچه سد طالقان می‌شود. در دهستان میان طالقان رودخانه‌های باریکان روخانه و فلکبا روخانه نیز به شاهرود می‌پیوندند.
شاهروددهستان میان طالقان را به دو نیمه شمالی و جنوبی تقسیم می‌کند .۷ روستا در نیمه جنوبی و ۲۰ روستا در نیمه شمالی دهستان استقرار دارند.
رودخانه شاهرود در حدفاصل شهرک و گلینک
آب و هوا
آب و هوای دهستان میان طالقان در زمستان سرد و خشک و از نیمه دوم بهار و تمامی تابستان به صورت معتدل و خنک میباشد. میانگین سالانه بارندگی دهستان در یکدوره بلند مدت بیست ساله آماری، شهرک ۴۷۱ میلیمتر، زیدشت ۴۸۰ و گلینک ۴۴۶میلیمتر ومیانگین بارندگی سالیانه حدود ۵۰۰ میلیمتر محاسبه شده‌است. میانگین درجه حرارت سالیانه در دهستان حدود ۵/۹+ است . متوسط حداکثر دما ۵/۲۷+ و متوسط حداقل دما۳/۱۱- درجه سانتی گراد ثبت شده‌است
راه دسترسی
دسترسی به دهستان میان طالقان از طریق راه اصلی طالقان امکانپذیر است.
جاده اصلی از کیلومتر ۹۰ بزرگراه کرج - قزوین آغاز و پس از پیمودن دهستان زیاران از طریق گردنه ابراهیم آباد وارد بخش طالقان می‌شود . جاده دسترسی پس از ورود به بخش از گردنه ابراهیم آباد ابتدا از دهستان پائین طالقان عبور می‌نماید و با گذر از گذرگاه کوهستانی ارتفاع کم می‌نماید. این مسیر بویژه در زمستانها به دلیل برفگیری کمی سخت‌گذر است. در این مسیر جز آبادی جدید الاحداث میان‌بیشه‌ای‌اسلی‌سر روستای دیگری موقعیت ندارد.
جاده سپس به روستای زیدشتاولین روستای بخش و نیز دهستان میان طالقان وارد شده و پس از ۵/۴ کیلومتر به مرکز دهستان و بخش به شهر طالقان می‌رسد . این جاده پس از حدود۷ کیلومتر از سه راهی روستای وشته از دهستان خارج می‌شود. بخشی از راه دسترسی از کناره سد زیبای طالقان می‌گذرد. یکی در از راههای دسترسی به طالقان از سمت شهرهای شمالی کشور، جاده کندواناز سمت مازندران، جاده چالوسبه تهرانمی‌باشد. بخشی از جاده هماکنون به صورت خاکی میباشد و تردد زیادی در آن صورت نمی‌گیرد.
آثار باستانی
از ۵۳ محوطه یاستانی ثبت شده در بخش طالقان توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری که در (پایگاه اطلاعات جغرافیائی محوطه‌های باستانی استان تهران (ثیت شده‌است. ۲۷ محوطه در دهستان میان‌طالقان استقرار دارند.
اسامی محوطه‌های باستانی دهستان میان‌طالقان که در ۴ یخش :غار/قبرستان/تپه/قلعه/طبقه‌بندی شده‌است عبارتند از:
غار:غار بادامستان(روستای وشته) ، غار وی یا(روستای ورکش)،غار پنجعلی(روستای باریکان و میناوند)
تپه باستانی :تپه دره میراش (روستای میراش)- تپه قلا دوش )روستای جزن)- تپه زرده‌گهره و پنجعلی‌تپه( روستای ورکش) تپه قاضی میر سعید )روستای کولج)- تپه سالوخاک (روستای نویزک) تپه شلانک بن (روستای گلینک( تپه خوزه‌کول (روستای باریکان) تپه سنقر کلایه (روستای باریکان) آردکان تپه )روستای اردکان) تپه جیر ارژنگ (روستای میناوند)- تپه تکیه سر (شهرک (قبرستان خسبان (روستای خسبان) –تپه هرنج (روستای هرنج) –تپه آشکار چر )روستای ورکش)- تپه کوشککی دیم (روستای بزج(
قبرستان:قبرستان هورسی بند(روستای شهرک)- قرستان رونا سر (روستای زیدشت) –- قبرستان واگین سو(شهرک)- قبرستان آرچیلان (روستای آرتون)
قلعه:قلعه سگران (روستای سگران) - قلعه کیقباد (روستای هرنج(قلعه منصور (روستای هرنج) قلعه ارژنگ (روستای میناوند) تپه خرابه‌های تلو )شهرک)
محوطه باستانی )سنقرکلایه(تپه سمت راست رودخانه باریکان
دهستان پایین‌طالقان
دهستان پایین طالقانیکی از دو دهستان بخش مرکزی شهرستان طالقاندر استان البرزاست. بخش مرکزی شهرستان طالقان به دو دهستان پایین طالقان و میان طالقانتقسیم می‌شود.
بخش پایین طالقاندارای روستاهای آرموت، پرگه، دنبلید، سدسنگ بن، سنگ بن، سوهان، عالی سر، فشندک، کش، لات مجنون، اسفاران، امیرنان، انگه، اوچان، اهوارک، تکیه ارموت، تکیه ناوه، خوران، خورانک، روشنابدر، شهراسر، کجیران، کلارود، کلانک، کماکان، کشرود، لهران، موچان، میر، نسا سفلی
روستاهای منتسب به پایین طالقان: سیف بنه، شریف کلایه، صالح آباد، صمغ آباد، عالی ده، قاضی کلایه، نوده، کن، ابراهیم آباد
همچنین دیزاندارای چشمه‌هایی است: نودیت چشمه‌ای پر آب و گوارا در دیزان، میرزاچاک، کوماز، کرم او، وربند، کف او، لار او، حسین یوردمال، بنین چشمه، پلمال، جدی چشمه، چپدره، پشت پله، سنگ چشمه، مسیردار، پیاز چال، زرد چشمه، اسبی خاک، پشت پله.
پایان
امیدواریم اطلاعات جامعی از استان البرز در اختیارتان گذاشته باشیم
ضمن عرض خسته نباشید و تشکر بابت مطلب بسیار ارزنده ای که گردآوری شده خدمت شما عرض می شود اگر کمی روی ویرایش متن هم کار می شد این کار کاملا بی نقص بود اشکالات ویرایشی متن هم عمدتا تایپی می باشد که خواندن متن را در بعضی موارد مشکل می کند
با تشکر