اولین اقدام در مواجه با بیمار آلزایمری چیست؟

گروه سبک زندگی «تیتریک»،دکتر غلامرضا حاجتی رئیس هیئت مدیره انجمن آلزایمر  بیان کرد: یکی از شایع ترین بیماری های اختلالات عصبی «دمانس» یا «زوال عقل» است، به عبارتی دیگر دمانس یک فرایندی است که مشخصه آن تخریب پیش رونده مغز و شناخت در یک زمینه از سطح هوشیاری نرمال است.
 
این پزشک متخصص با اشاره به اینکه مقوله شناخت در بیماری دمانس اهمیت دارد گفت: شناخت در واقع مجموعه ای از چند تا فرایند است، مهم ترین موضوعاتی که در شناخت تحت تاثیر قرار می گیرند عبارتند از حافظه، فرایند زبان، موقعیت سنجی، قضاوت، روابط بین فردی، کُنش ها(اعمالی که بصورت روزمره انجام می شوند) و فرایند حل مسئله . این ها عواملی هستند که باعث می شود انسان فعالیت های روزمره زندگی را انجام دهد و به طور کل با این فاکتور های شناختی‌ست که می توان عملکرد مناسب مغزی داشت.
 

آلزایمر شایع ترین علت دمانس است
 
وی در ادامه افزود: در زوال عقل این فرایند ها به تدریج از بین می روند چرا که سلول های مغزی به دلیلی نابود می شود، حال آلزایمر 60 درصد علل دمانس را شامل می شود، ویژگی مشخصه آلزایمر این است که سلول های مغز دسته دسته و تدریجی از بین می روند و با توجه به این که کدام قسمت از مغز تخریب شود عملکرد های متناسب با آن قسمت نیز از دست می رود برای مثال در برخی از دمانس ها بخش مربوط به حافظه از دست می رود که این دسته از بیماران در رابطه با کاهش حافظه شکایت می کنند و یا برخی دیگر در قسمتی از مغز که مربوط به رفتار هست دچار اختلال شده و در بررسی های متخصصین مشخص می شود که بیمار مبتلا به دمانس شده است یا خیر.
 
به گفته حاجتی، تشخیص قطعی دمانس یا زوال عقل در زمان حیات ممکن نیست چرا که بررسی ها روی مغز باید صورت گیرد و تنها تشخیص بیماری بر حسب معاینات بالینی و تست های کمکی است.
 
اولین اقدام در مواجه با بیمار آلزایمری
 
این متخصص اعصاب و روان متذکر شد: اولین اقدام برای یک بیمار مبتلا به دمانس یافتن علت پیدایش بیماری است. در 15درصد موارد بیماری که تشخیص دمانس داده می شود علتش برگشت پذیر است و راه درمان نیز وجود دارد. چند بیماری مهم وجود دارد که می تواند باعث بروز دمانس در فرد شود که البته در صورت تشخیص قابل درمان است. کم کاری تیروئید، کمبود ویتامین ب 12، کمبود اسیدفولیک و... از عواملیست که در صورت بروز ممکن است باعث پیدایش دمانس شود اما ناگفته نماند که قابل درمان نیز هست.
 
نشانه های هشدار دهنده
 
حاجتی در رابطه با علائم هشداردنده این بیماری خاطرنشان کرد: در بحث آلزایمر 3 دسته علائم وجود دارد. تخریب حافظه یکی از شایع ترین علامت هاست اما در برخی افراد ممکن است اولین نشانه نباشد. تشخیص دمانس درواقع از معاینه بالینی بیمار و اطلاعاتی که از خانواده و دوستان وی در اختیار پزشک قرار می دهند ممکن است. در آلزایمر حافظه بلند مدت در نظر گرفته نمی شود و تنها شکایت حافظه برای اخیر است به عبارتی ساده تر اگر فرد وقایع اخیر را به خاطر نیاورد خطرناک است.
 
وی در خصوص دسته دوم نشانه ها گفت: تغییرات روانشناختی و رفتاری در دسته دوم علائم قرار گرفته اند. شخصیت، توهمات، هذیان‌ها، افسردگی، تغییرات شناختی، تغییر در تکلم و... ازجمله نشانه های روانی و عصبی هستند. گروه سوم که علائم عملکردی هستند بدین معناست که بیمار دیگر از انجام کارهای روزانه خود عاجز است. هرچه سطح بیماری فرد بالا تر می رود تخریب حافظه او نیز بیشتر می شود.
 
وی اظهار داشت: در عموم جمعیت بالای 65 سال حدود 5 درصد از افراد مبتلا به دمانس هستند هرچه سن بالا می رود آمار ها افزایش پیدا می کند در واقع سن عامل اصلی و خطری در پیدایش دمانس است. روند افزایش سن جامعه ما به گونه ای است که در 2 دهه آینده با یک بحران جدی در این رابطه مواجه خواهیم شد. بر اساس تخمین‌ها حدود 600 تا 700 هزار بیماری مبتلا به آلزایمر در کشور وجود دارد.
 
رئیس هیئت مدیره انجمن آلزایمر تشریح کرد: شایع ترین عارضه دمانس، آلزایمر است. اما در این میان دمانس عروقی که بر اساس سکته های مغزی و گرفتگی های رگ های مغزی ایجاد می شود در رده دومین عارضه دمانس قرار دارد و بین 15 تا 30 درصد کل دمانس ها را این دسته تشکیل می دهد، و اما سومین حالت شایع مربوط به ترکیب این دونوع با یکدیگر است.
 
ایدز، پارکینسون و... فاکتور های خطر در پیدایش دمانس
 
حاجتی افزود: البته عوامل دیگری در بروز دمانس نیز دخیل است اما درصد کمی را به خود اختصاص داده اند همانند ضربه به سر، مصرف الکل، بیماری های حرکتی (مانند پارکینسون) و برخی از عفونت ها(مانند ایدز) نیز می توانند فاکتور خطری برای ابتلا به دمانس باشند. ناگفته نماند، برخی از از سموم هم در پیدایش این عارضه بی تاثیر نیست همانند سمومی که در صنعت وجود دارد.
 
این متخصص اعصاب و روان در رابطه با پیشگیری از بیماری آلزایمر یادآور شد: افراد در دهه چهارم و پنجم زندگی خود باید اقدامات پیشگیرانه را رعایت کنند، مغز باید در چندین حوزه به کار گرفته شود، 90 درصد مغز در طول زندگی بیکار است، افرادی که زبان جدید یاد می گیرند و یا تست های هوش را انجام می دهند مغز را درگیر فعل و انفعالات مناسب می کنند و ذخایر مغزیشان بالا می رود و به عبارتی افرادی در حوزه کلامی و نوشتاری فعالیت بالایی دارند و کمتر دچار عوارض این دسته از بیماری ها می شوند.
 
ترفندهایی برای فعالیت بیشتر مغز/گول تبلیغات درمان آلزایمر را نخورید!
 
رئیس هیئت مدیره انجمن آلزایمر حل جداول سودوکو و انجام تست های هوش را مناسب دانست و اظهار کرد: این دسته از اقدامات ورزش های مغزی است اما در کنار آن باید ورزش های جسمانی را نیز انجام داد علاوه بر آن نیز باید تغذیه مناسب را در برنامه غذایی خود بگنجانیم. تغذیه مناسب باید روزانه یک بشقاب میوه و یک بشقاب سبزیجات را شامل شود.
 
حاجتی در رابطه با داروهای موجود در عطاری ها و تبلیغات افراط گرایانه در این خصوص به جام جم آنلاین گفت: امروزه متاسفانه تبلیغات افراطی در این زمینه بسیار زیاد شده و لازم به ذکر است تاکنون دارویی برای درمان آلزایمر وجود ندارد و تمامی این تبلیغات تنها نقش تجاری داشته و به هیچ عنوان منشا علمی ندارد. افراد گول تبلیغات را نخورند چرا که یقینا این داروها معجزه نمی کنند، اما در دنیا یکسری تحقیقات در حال انجام است تا واکسنی را در خصوص پیشگیری از آلزایمر ابداع کنند و در سال های آینده منتظر درمان های پیشرفته و تحولی بزرگ در بیماری آلزایمر خواهیم بود.
 
وی در پاسخ با این پرسش که آیا زنان بیشتر دچار آلزایمر می شوند یا مردان به جام جم آنلاین گفت: آلزایمر در زنان دو برابر مردان است، اما دمانس عروقی در مردان شایع تر بوده، در خصوص علت یابی این قضیه متاسفانه هنوز اطلاعات مشخصی به ثبت نرسیده است.
 
این متخصص اعصاب و روان گفت: در خصوص دمانس و آلزایمر تشخیص زود هنگام بیماری از همه موارد مهم تر است، چرا که با شروع آلزایمر در عرض 8سال به دلیل عوارض بیماری آلزایمر جان خود را از دست می دهند به عبارتی یک سیر 3 تا 15 ساله را می توان برای این افراد در نظر گرفت. ما متخصصین تنها هدفمان کندتر کردن بیماری است و این هدف زمانی محقق می شود که سریع و در مراحل ابتدایی بیمار مراجعه کند و این نیز نیازمند غربالگری است چرا که هر یک سال مراجعه سریع تر 5 سال بیمار را از عوارض بیماری دور می ماند.
 
50هزار دلار هزینه سالیانه یک بیمار آلزایمری است
 
رئیس هیئت مدیره انجمن آلزایمر در رابطه با بار مراقبت این دسته از بیماران گفت: بار مراقب از بیماران آلزایمری به 2 دسته تقسیم می شود بار عاطفی و بار مالی. در خصوص بار مالی، در دنیا به طور متوسط هزینه یک نفر 50 هزار دلار در سال براورد شده است. علاوه بر نیاز مالی نیاز عاطفی در این میان مطرح می شود؛ یک بیمار آلزایمری نیازمند 16 ساعت مراقبت دارد و این اقدامات فشارهای سنگینی را روی اعضای خانواده وارد می کند.
 
وی غربالگری افراد بالای 60 را الزامی دانست و گفت: انجمن آلزایمر ایران حدود یک سال پیش، پیشنویس سند ملی دمانس را با وزارت بهداشت در میان گذاشت، تا حد زیادی این سند در دست تکمیل است و اگر به تصویب برسد به سرعت وارد سیستم شبکه شده و در هر مرکزی، چه روستا و چه شهر می توان بیماری آلزایمر را غربالگری کرد و علاوه بر آن آموزش های لازم را در این خصوص به افراد ارائه داد. امیداواریم در دوره جدید وزارت بهداشت این سند به تصویب برسد چرا که در سال های آتی با موج عظیمی از این بیماری رو به رو خواهیم بود.
 
حاجتی خبر داد: امسال انجمن آلزایمر ایران با کمک های خیرین و مردم، یک بنای مناسب را جهت حال این بیماران ساخته است. این مرکز با 15سال سابقه کار یک الگوی و راهنمایی خوب را با مددگیری انجمن جهانی آلزایمر و استاندارد های بالا در دست دارد. در سال گذشته غربالگری در سطح شهر تهران انجام گرفت، البته همراه با کمک های سازمان بهزیستی نیز همراه بود و امسال بر این تلاش هستیم برای کل کشور این اقدامات را انجام دهیم و به کمک سازمان وزارت بهداشت و دانشگاه های علوم پزشکی و بهزیستی نیز نیازمندیم.