تنوع فرهنگ های آیینی در البرز/ تجلی عزاداری اقوام در ایران کوچک

این روزها البرز سرزمین اقوام ایرانی حال و هوای دیگری دارد، در این استان اقوام و فرهنگ های مختلف، از فارس و ترک تا گیلکی و مازنی، از کرانه های آبی شمال تا نخلستان های جنوب، از کرد و لر تا بلوچ و اصفهانی، در ایران کوچک دسته های عزاداری را به راه انداخته اند.

وجود اقوام مختلف در استان، البرز را به‌ عنوان نماد کوچکی از ایران برای نمایش آداب و رسوم مختلف مردم در سراسر کشور مطرح کرده است.

شهروندان استان البرز پیش از شروع ماه محرم با سیاه‌پوش کردن شهر، منطقه خود را برای عزاداری امام حسین(ع) آماده می‌کنند همچنین برپایی خیمه‌ها و تکیه‌های عزاداری و ایستگاه‌های صلواتی در نقاط مختلف، چهره معنوی خاصی به استان می‌بخشد.

با حضور در محله‌های شهر و دیدن پرچم‌هایی که مردم به نشانه عزادار بودن بر سر درب منازل خود نصب کرده‌اند، احساس می‌کنید تمام شهر عزادار امام‌حسین(ع)  است؛ همچنین توزیع انواع خوراکی و غذا‌های نذری در این ایام در بین مردم بسیار مرسوم است.

سنج و دمام بوشهر، کرنانوازی بختیاری ها، کرنا نوازی گیلانی ها، شروعه خوانی بوشهری ها، غم انگیز گیلان، مارضایی خوزستان، چاوش خوانی مازندران، مارش عزای قزوین، مصیبت نامه آذربایجان غربی،مورسوگینه لرستان، سوگینه فارس (سرکوهی)، غمونه بویراحمدی، مرثیه خوانی آذری ها تنها جلوه ای از نواها و آیین های اقوام ساکن در البرز است که این روزها بانگ آن در شهرمان طنین می افکند.

سلام علامت ها

مردم کرج با آغاز ماه محرم ضمن برپا کردن علامت ها مراسم سلام علامت ها به یكدیگر را برگزار می کنند كه معمولا به هنگام روبرو شدن علامت ها با یكدیگر انجام می گیرد و با پایین آوردن نوك علامت ها و خم كردن تیغه های بلند علامت به سوی پایین صورت می گیرد.

سیاه پوشان و اهدای شال عزای حسینی

در ماه محرم، مراسم سیاه پوشان و اهدای شال عزای حسینی به مداحان، پیرغلامان و هیئت های مذهبی در استان انجام می گیرد.

تجمع بزرگ عاشورائیان

تجمع بزرگ عاشورائیان در روز هشتم محرم در مرکز شهر کرج یکی دیگر از برنامه های عزاداری مردم این استان است. در این روز مردم و هیئت های عزاداری در کنار هم با زمزمه نواهای حسینی و تشکیل دسته های سینه زنی به سوگواری امام حسین(ع) می پردازند.

تشت گذاری

یکی ازآیین هایی که از اهمیت معنوی بالایی دربین مردم از جمله آذری زبانان استان برخوردار است، مراسم تشت گذاری است که به عنوان نماد سقای کربلا، رود فرات و آب دریغ شده از اهل بیت و یاران امام حسین (ع) در روز اول محرم با اجرای مراسم عزاداری خاص و قرائت دعا انجام می شود.

تشت گذاری با نوحه سرایی آغاز می شود و مردم با سینه زنی در سوگ حضرت ابوالفضل (ع) عزاداری می کنند، ریش سفیدان هیئت ها که به آن ها «حسین چی» گفته می شود، مسوول مراسم هستند، یکی از آن ها پرچمی دستش می گیرد و جلو حرکت می کند و «حسین چی» دیگری تشت خالی به دوش گرفته و دنبال او حرکت می کند.

دنبال آن ها هم حسین چی های دیگر با مشک و کوزه های پر آب حرکت می کنند، در این فاصله، فریاد «لبیک یا حسین»، «آه حسن، آه حسین» به گوش می رسد، تشت را در گوشه ای از مسجد یا حسینیه می گذارند و آب کوزه ها و مشک ها را در آن خالی می کنند. پس از این کار، روضه حضرت ابوالفضل (ع)، حضرت رقیه (س) یا علی اصغر (ع) خوانده می شود، بعد هر کسی به نوبت تشت را می بوسد و لیوانی از آب آن را به نیت تبرک می نوشد.

نخل گردانی در کرج

مراسم حجره داران در اشتهارد یکی از آیین های محرم با قدمت 700 ساله است که 400 سال است در حسینیه صیادیه این شهرستان برگزار می شود. در این مراسم  هر حجره متعلق به یک طایفه است که در آن عزاداری می کنند و با ورود مهمان از آن پذیرایی می کنند. یک ویژگی منحصر به فردی که در عزاداری ماه محرم در بین عزاداران اشتهاردی وجود دارد این است که آنها فقط سینه زنی می کنند و به هیچ عنوان از زنجیر استفاده نمی کنند.

در محله «آسیاب برجی» کرج نخلی مشابه نخل موجود در شهر یزد در حسینیه «باب الحوائج» که متعلق به یزدی های مقیم کرج می باشد وجود دارد که هر ساله توسط عاشقان و عزاداران حسینی در محوطه حسینبه به گردش در می آید ومراسم نخل گردانی یکی از پرشور ترین مراسمات عزاداری امام حسین (ع) در این حسینیه می باشد.این مراسم در شب های تاسوعا و عاشورا برگزار می گردد و هربار 7دور کامل با ذکر یا خسین چرخانده می شود.

خیمه سوزان

در روز عاشورا بعد از عزاداری و اقامه نماز ظهر عاشورا توسط مردم و عزاداران، مراسم خیمه سوزان به یاد وقایع غمبار بعد از شهادت امام حسین(ع) برگزار می شود و کاروان اسرای کربلا به صورت نمادین در سطح شهر برای نشان دادن غربت و مظلومیت اهل بیت آن حضرت حرکت می کنند.

مراسم «حجره داران» در اشتهارد

مراسم حجره داران در اشتهارد یکی از آیین های محرم با قدمت 700 ساله است که 400 سال است در حسینیه صیادیه این شهرستان برگزار می شود. در این مراسم  هر حجره متعلق به یک طایفه است که در آن عزاداری می کنند و با ورود مهمان از آن پذیرایی می کنند. یک ویژگی منحصر به فردی که در عزاداری ماه محرم در بین عزاداران اشتهاردی وجود دارد این است که آنها فقط سینه زنی می کنند و به هیچ عنوان از زنجیر استفاده نمی کنند. مراسم سیاه پوشان و چادر کشی نیز از سنت های قدیمی اشتهارد در ماه محرم است.

سینه زنی شیلنگه

مهمترین شاخصه مراسم سینه زنی سنتی  طالقانیها، تشکیل حلقه ای است که در آن هر سینه زن با دست چپ کمر سینه زن قبلی را گرفته و پس از هر ضربه به سینه (در حالت یک ضرب هر بار و در سه ضرب پس از هر سه ضربه)یکبار به سمت جلو خم می شوند. سینه زنها با هر ضربه به سینه در همان حال یک گام به سمت راست بر می دارند و حلقه مدام بر خلاف عقربه های ساعت می چرخد .این نوع سینه زنی موسوم به « شِیلَنگِه» در طالقان مرسوم است.

تعزیه در روستای «میناوند»

و به خصوص روز عاشورا آیین های ویژه ای، به خصوص تعزیه سید الشهداء (ع) به صورت مفصل محرم  درایام  طالقان ،  روستای میناوند در و در یک زمان 4 ساعته برگزار می شود و علاقه مندان را از سراسر طالقان و حتی تهران به این روستا می کشاند. در روستای جوستان طالقان نیز آیین تعزیه در روز عاشورا برگزار می شود.

عزاداری بدون زنجیر، طبل و علم در روستای «کش»

مراسم عزاداری ماه محرم در روستای «کش» طالقان واقع در 90کیلومتری کرج از جهاتی با مراسم عزاداری در شهرهای بزرگ تفاوتهای زیادی دارد و نکته قابل تحسین آن حفظ فرهنگ و سنت های قدیمی است که از سوی بسیاری از بزرگان و علما مورد حمایت قرار دارد و آن این موضوع است که از وسایل خاصی مثل زنجیر،طبل،علم و ٦.استفاده نکرده و از اشعار شاعران قدیمی نظیر مرحوم ناظم دنبلیدی و شاعران بزرگ که در مدح امامان شعرهای وزین و بسیار با مفهومی ارائه کرده اند استفاده کرده و تنها با سینه زنی و آن هم با خلوص هر چه تمام تر به برگزاری مراسم مشغول می شوند  . در صبح عاشورا مردم و اهالی روستای «کش» ابتدا در مسجد روستا جمع شده و بعد از تشکیل دسته عزاداری عازم روستای مجاور یعنی روستای «کش رود» و بقعه امام زاده ابراهیم (ع) شده و در صحن و حیاط بیرونی آن مکان به سینه زنی و عزاداری پرداخته و مردم آن روستا هم با نذورات خود از عزاداران سید الشهدا پذیرایی می نمایند.

عزاداری در روستاهای «ویراش» و «تکیه ناوه» طالقان

روستاهای ویراش و تکیه ناوه در شهرستان طالقان دو امام زاده دارند که دسته های مختلف عزاداری در تاسوعا و عاشورا به بارگاه این دو امام زاده می آیند و عزاداری می کنند.عزاداران با گفتن شعر«اهل عزای حسین ما به سلام آمدیم » وارد امامزاده ها می شوند و اهالی این دو روستا که در واقع میزبان هستند با شعر «سینه زنان شاهدین خوش آمدین خوش آمدین » جواب آنها را می دهند.

ثبت 7 آیین عاشورایی استان البرز

تاکنون 7 اثر ناملموس مربوط به آئین های عاشورایی در استان البرز در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.آثار ناملموس مراسم تعزیه روستای «برغان»، مراسم آماده سازی حسینیه اعظم «برغان» برای محرم، مراسم «نذر ریشه» در روستای «برغان»، مراسم عاشورای قدیم در روستای «مهران» طالقان، مراسم سینه زنی «شیلنگه» در روستای «گلینک» طالقان ، تعزیه تاریخی کلاک و مراسم آش حلیم ۲۸ صفر شهر کرج در سال های گذشته به ثبت ملی رسیده است.

با فرارسیدن ماه محرم و ایام سوگواری سید و سالار شهیدان در سال جاری با پیگیری‌های اداره کل میراث فرهنگی استان تعزیه کلاک یکی از قدیمی‌ترین مراسم‌های تعزیه کشور در فهرست آثار ناملموس ایران به ثبت رسید و از ویژگی‌های تعزیه کلاک وجود نسخه‌های قدیمی تعزیه است که نسل به نسل و از پدر به فرزند منتقل‌شده و قدمت آن‌ها به دوره‌های صفویه و قاجار برمی‌گردد و از ویژگی‌های دیگر این تعزیه آموزش نسل به نسل آن از پیرغلامان به جوانان و مدیریت سنتی برگزاری این تعزیه است.

طایفه ها و اقوام متعددی در البرز، سرزمین اقوام ایران زمین سکنی دارند، تصور حضور همه اقوام کشور در یک استان و تجلی مراسم عزاداری های آنان این روزها در نوع خود البرز را دیدنی تر کرده است.

اقوام ایرانی البرز نشین یکدل و یکصدا یا حسین سر می دهند و عشق و دلدادگی خود را با خاندان عصمت و طهارت (ع ) به نمایش می گذارند.

انتهای پیام/