نقش سواد رسانه‌ای در تشخیص اخبار کذب

خبر از عناصر مهم ارتباطات اجتماعی است اما اگر ارتباط اجتماعی که در فضاهای مجازی منتشر می‌شود به صورت اشتباه فراگیر شود، اثرات منفی و جدی بر نگرش کاربران خواهد گذاشت. یک کلاغ چهل کلاغ کردن اخبار در فضای مجازی توسط عده‌ای به آسانی شکل می‌گیرد اما در مواقعی تبعات آن به راحتی جبران پذیر نبوده و در مواقعی باعث بروز مشکلات جدی برای افراد می‌شود. 

این پدیده در گذشته محدود به صحبت‌های روزانه افراد بود، اما امروز با گسترش فضای مجازی انتشار شایعات بیشتر از گذشته شده است؛ به گونه‌ای که در مدت زمان بسیار کوتاهی، خبر دروغ و شایعه به راحتی در صفحات وب و شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شود. سلطه‌طلبان افرادی هستند که برای دستیابی به اهداف خود از ابزارهای گوناگونی استفاده می‌کنند. یکی از کارآمدترین ابزارها برای تحقق نظم نوین جهانی منطبق بر خواست و اراده سلطه‌طلبان، فضای مجازی است.

سلطه‌طلبان می‌توانند از طریق فضای مجازی، محتوای موردنظر خود را به اقصی نقاط عالم برسانند و در مقابل مانع از گسترش محتوای حقیقت که مخالف نظرات آنان است بشوند اینجاست که نقش سواد رسانه‌ای مخاطبان بیش از پیش احساس خواهد شد؛

سوادی که با توجه به گسترش روزافزون شبکه‌های اجتماعی به نیازی ضروری برای مخاطبان تبدیل شده است؛ در همین راستا به مرور برخی از شایعه‌ها می‌پردازیم.

دروغ شاخدار بیکاری چند میلیون کولبر

چندی پیش یکی از نمایندگان شهرهای مرزی در مجلس در آماری عجیب از بیکارشدن ۸ میلیون کوله‌بر خبر داد. خبر فوق را عبدالرضا رحمانی‌فضلی، وزیر کشور تکذیب و حتی معاونت امنیتی و انتظامی وزارت کشور توضیحاتی را ارائه کرد.

کاپشن در هوای تابستان

در موردی دیگر  برخی شبه‌رسانه‌های ضدانقلاب با انتشار تصویر زیر مدعی تجمعات گسترده در ساری شدند، غافل از این که کسی نیست به آن‌ها بگوید در چله تابستان کسی در ساری کاپشن بر تن نمی‌کند (همانطور که در تصاویر مشخص است، افراد حاضر در عکس ادعا شده در ۱۱ مرداد، کاپشن و لباس‌های گرم بر تن دارند).

آتش سوزی پمپ بنزین اصفهان

این شایعه ابتدا توسط یکی از رسانه‌های ضد انقلاب و با این ادعا که «معترضان پمپ بنزین شهیدحججی اصفهان را به آتش کشیدند» منتشر شد و سپس از خروجی آن حذف شد اما بسیاری از کاربران ضدانقلاب و رسانه‌هایشان آن را بازنشر دادند.اما واقعیت این فیلم مربوط به آتش سوزی پمپ بنزین یوسفیان بندرکنگ(بندر لنگه) است که اواخر خردادماه امسال براثر بی احتیاطی خودروی وانت حامل گازوئیل اتفاق افتاد.

کمبود شیر خشک

در یکی از این موارد شایعه کمبود شیرخشک در شیرخوارگاه شبیر را در سال 1395 منتشر کردند، شایعه ای که معاون امور اجتماعی بهزیستی استان تهران همان زمان آن را تکذیب کرد و گفت: هر چند در گذشته در مرکز شبیر، نوزادان و کودکان شیرخوار نگهداری می‌شد اما از حدود 2 سال گذشته دیگر کودکان شیرخوار در مرکز حضور نداشته است.

ادعای خودکشی دو نفر در کرمانشاه

چندی پیش برخی از رسانه‌های ضدانقلاب به همراه کانال خبری مبنی بر خودکشی دو دختر ۱۶ و ١٧ ساله در مناطق زلزله زده سرپل ذهاب را منتشر کردند. این شبه رسانه‌ها مدعی شدند این دو دختر نوجوان اهل سرپل ذهاب به دلیل مشکلات روحی و روانی اقدام به خودکشی و به زندگی خود پایان داده‌اند که محبت جمالی نیا، فرماندار سرپل ذهاب در همین رابطه عنوان کرد: براساس استعلام های صورت گرفته از شهرستان و بررسی های به عمل آمده ، هیچ مورد اقدام به خودکشی در این شهرستان صورت نگرفته و خبر درج شده در برخی رسانه های محلی صحت ندارد.

ارسال کمک‌های نابجای هلال احمر به سوریه

از خبرهای جنجالی ماجرای ارسال کمک های هلال احمر به منطقه بوکمال سوریه بود. یکی از خبرگزاری های داخلی و برخی کاربران فضای مجازی مدعی شدند هلال احمر کمک های مردم به مناطق زلزله زده کرمانشاه را به سوریه فرستاده است. رسانه های آن ورآبی هم که می خواستند از این نمد کلاهی برای خودشان بدوزند، تیرشان به سنگ خورد.  ساعتی بعد از انتشار این خبر جمعیت هلال احمر با صدور اطلاعیه‌ای اعلام کرد که هیچ محموله‌ای از سوی این نهاد  به بوکمال سوریه ارسال نشده است و برای این حرف خود هم سندی آورد: تمامی محموله‌های هلال احمر آرم این جمعیت را دارند. کافی است تصاویر و فیلم‌ها را بررسی کنید. تمرکز جمعیت هلال احمر صرفا به منطقه زلزله زده کرمانشاه بوده است.

اهمیت سواد رسانه‌ای

امیر عبدالرضا سپنجی عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی درباره انتشار خبر کذب گفت: نشر خبر کذب در تمام جهان وجود دارد و مردم تمام دنیا با آن دست و پنجه نرم می‌کنند.تنها راه نجات از شبکه اخبار کذب سواد رسانه‌ای است که بالطبع با گسترش آن نقل اخبار دروغین کمتر می‌شود.

سپنجی ادامه داد: در اوایل ورود پیام رسانان  موبایلی شایعات زیاد بود اما این روزها چندماه یکبار این اخبار کذب منتشر می‌شود و مردم با سواد رسانه‌ای که دارند حقیقت را تشخیص می‌دهند.

در دوره‌های اخیر کاربران با مراجعه به خبرگزاری‌های معتبر و رسمی خبرها را بررسی می‌کنند و به راحتی هر خبری از سوی کاربر پذیرفته نمی‌شود. اخبار کذب بیشتر متوجه کاربرانی می‌شود که از تکنولوژی و سواد فضای مجازی کمتری برخوردار هستند.

کارشناس ارتباطات درخصوص خبرهای انتشار یافته در خبرگزاری‌های رسمی اظهار کرد: خوشبختانه خبرگزاری‌ها پیشرفت خوبی داشتند و تا حدود زیادی از انتشار اخبار اشتباه جلوگیری می‌کنند و مردم آموخته‌اند که خبرگزاری‌های رسمی، اخبار را دقیق بررسی می‌کنند و با دیگر منابع مستقل، خبر را می‌سنجند.

کاهش آسیب پذیری از شبکه‌های مجازی

داود مهرابی عضو هیأت علمی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و ارتباطات،پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در رابطه با کاهش آسیب پذیری از سوی فضای مجازی گفت: با توجه به اجتناب ناپذیر بودن پذیرش فناوری‌های نوین که به طور تقریبی همه ابعاد زندگی فردی و اجتماعی ما را در برگرفته اند، در کنار تلاش برای افزایش سطح سواد رسانه ای عموم مردم ، پیشرفت در حوزه شناخت فضای مجازی و کاهش فاصله با صاحبان فناوری‌ها و خبرگزاری‌های نامعتبر می توان آسیب پذیری از ناحیه فضای مجازی را کاهش داد.

تقویت تفکر پرسشگر

باید دانست مهم‌ترین دارایی شبکه‌های اجتماعی توانایی آنها در دستکاری واقعیت است و چه بسیار مسائلی که توسط این شبکه‌های اجتماعی از حقایق تحریف شده و با مضمونی اشتباه برای ایجاد تشویش در بین کاربران نشر پیدا کرده است.

کاربران با سواد رسانه‌ای قادر به کشف پیام‌های پیچیده موجود در محتوای تلویزیون،رادیو، روزنامه‌ها و از همه مهم‌تر فضای مجازی خواهند شد. این اطلاعات رسانه‌ای به افراد جامعه کمک می‌کند چگونگی ایجاد پیام‌های رسانه‌ای را درک کنند و اطلاعات غلط و دروغ‌های رسانه‌ای را تشخیص دهند. کاربران بدون تقویت سواد شبکه‌های اجتماعی مجازی و تفکر انتقادی، توان تشخیص این موضوع را نخواهند داشت. این مسائل نیازمند تقویت تفکری پرسشگر و همچنین توانایی در مدیریت باورهایی است که توسط این شبکه‌ها مورد تهاجم قرار گرفته است.

باشگاه خبرنگاران

انتهای پیام/