جمعه سیاه در ایران؛ حراجی تقلیدی از یک سنت غربی

جمعه سیاه، یک روز تعطیل نیست، اما اکثر شرکت‌ها این اجازه را به کارکنان خود می‌دهند که این روز را مرخصی گرفته و به خرید سال نو بپردازند.

سال‌ها است که این روز، شلوغترین روز برای فروشنده‌ها است، هر چند آمریکای شمالی محل اصلی رخداد این سنت است، اما همچون بسیاری از سنتهای دیگر این منطقه، این سنت نیز به کشورهای دیگر سرایت کرده‌است.

این روز به قدری اهمیت دارد که فروشگاه‌ها قبل از ساعت ۴ صبح کار خود را آغاز کرده و مردم از همان زمان برای خرید به فروشگاه هجوم می‌آورند و باید تا قبل از آغاز شب خرید کرده باشند.

قرن‌ها است که صفت سیاه در فرهنگ‌های مختلف برای توصیف رویدادی بدشگون استفاده می‌شد. در تاریخ آمریکا، عبارت «جمعه سیاه» به رسوایی بازار طلا، در روز ۲۴ سپتامبر سال ۱۸۶۹ اشاره دارد. پس از پایان جنگ داخلی آمریکا، بین ایالات متحده آمریکا و ایالات مؤتلفه آمریکا، نوبت به دوران دوازده ساله بازسازی آمریکا رسید.

بدین ترتیب، ایالت‌های شکست خورده جنوبی، مورد بازسازی ایالت‌های شمالی پیروز قرار گرفتند و دو تن از زمین خواران آن دوره به نام جِی گولد و جیمز فیسک به واسطه خریدهای عمده در مدتی کوتاه، انحصار موقت طلا را به دست گرفتند.

آن‌ها از این طریق سود کلانی به دست آوردند و دولت وقت که به‌موقع متوجه این سوءاستفاده نشد، حجم طلای بالایی را روانه بازار کرد تا قیمت از دست رفته ثابت شود. اما در نهایت، زندگی بسیاری ویران شد، و از آن روز به نام جمعه سیاه یا بلک فرایدی یاد می‌شود.

اولین کاربرد جمعه سیاه

از اولین کاربردهای ثبت‌شده عبارت بلک فرایدی، می‌توان به مجله Factory Management and Maintenance در نوامبر سال ۱۹۵۱ اشاره کرد. در آن دوران کارگران به صورت دسته جمعی با همدیگر توافق می‌کردند، و به بهانه‌های مختلف مرخصی می‌گرفتند.

به همین ترتیب، فردای روز عید شکرگزاری (روز جمعه) به کارخانه‌ها نمی‌رفتند و تعطیلاتی چهار روزه در روزهای پنجشنبه، جمعه، شنبه و یکشنبه داشتند. اما مثل بسیاری از کلمات دیگر زبان انگلیسی، کاربرد عبارت بلک فرایدی به این صورت جا نیفتاد.

قانون رایج بین حسابداران

در گذشته، قانونی نانوشته بین حسابداران رایج بود که در ترازنامه‌های خود، اگر صورت سود و زیان آنان منجر به ضرر می‌شد؛ از جوهر قرمز استفاده می‌کردند.

استفاده از جوهر قرمز رنگ، تنها جهت نمایان‌تر شدن ضرر در بیلان بود، اما اگر صورت سود و زیان به سود می‌انجامید، از جوهر مشکی استفاده می‌شد.

در اوایل دهه ۶۰ میلادی، حسابداران همیشه فردای روز عید شکرگزاری، حساب‌های خود را مشکی رنگ می‌دیدند و این روز سرآغاز موج سود و خریدهای پیش از عید به حساب می‌آمد. از این رو، بین خود آن را «بلک فرایدی» به معنای جمعه مشکی نام‌گذاری کردند.

خشونت و جرایم در جمعه سیاه

خشونت , جرم و درگیری در جمعه سیاه یکی از دلایلی است که پلیس این نام را برای این روز در نظر گرفته است. که ریشه در قتل ها و درگیری های این روز در فروشگاه های مختلف دارد.

از جمله سال 2010 که در فروشگاه زنجیره ای وال مارت درگیری های خریداران منجر به 10 کشته و 111 مصدوم شده است که پس از این حادثه هشتگ ایجاد شد.

حراج جمعه در کشورهای مختلف

در اکثر نقاط دنیا این روز به عنوان پادشاه حراجی‌ها به رسمیت شناخته شده و برگزار می‌شود. خریداران همواره به این روز به عنوان فرصتی طلایی برای خرید نگاه کرده و نوع و تاریخ برگزاری این حراجی در هر یک از کشورهای دنیا با توجه به فرهنگ آن‌ها متغیر است.

جمعه سیاه در ایران

از دو سال پیش، یک دو فروشگاه‌ اینترنتی با ارائه تخفیفاتی جزئی سعی کردند که خود را با روز جهانی جمعه سیاه تطبیق دهند. این در حالی است که جمعه سیاه در ایران مانند کشور های دیگر در آستانه سال جدید برگزار نمی‌شود. بلکه دقیقا در روز جهانی بلک فرایدی تشکیل می شود که در آذرماه است و سنخیتی با خرید شب عید در ایران ندارد.

3 مشکل اصلی برگزاری جمعه سیاه در ایران

طبق آمارهایی که شرکت های مختلف از جمعه سیاه ایرانی می دهند، می‌توان فهمید در ایران استقبال خوبی از جمعه سیاه نمی شود، چون زمان آن مثلا باید در حدود یک هفته به عید نوروز باشد.

1. تخفیف‌های غیر واقعی:

در ایران، اجناس اصلی و مورد نیاز مردم از جمله وسایل الکترونیکی تخفیف ندارند یا اگر داشته باشند؛ بسیار ناچیز است. بنابر این بیشتر تخفیف‌ها برای لباس و لوازم آرایشی و بهداشتی ارائه می شوند.

گزارش‌های منتشر شده از حراجی‌های سال گذشته در ایران، نشان می‌دهد برخی فروشگاه‌ها اجناس خود را پیش از شروع جمعه سیاه گران کرده و بعد تخفیف‌ها را اعمال کردند یا اینکه تخفیف‌های عمده شامل اجناسی بوده که مشتری ندارند.

2. مشکلات فروش فروشگاه‌های آنلاین:

شلوغی  سایت‌ها و خوابیدن سایت‌ها بر اثر ترافیک زیاد در یک روز، صدها خرید و درخواست سفارش اشتباه، عدم پاسخ‌گویی و توانایی در پردازش خریدها توسط فروشگاه‌ها، همگی موجب تجربه خرید ناموفق برای بسیاری از کاربران شده است.

3. عدم سنخیت زمانی با خرید سال نو در ایران

همانطور که گفته شد، حراجی‌ جمعه سیاه در پایان سال میلادی برگزار می‌شود، در حالی‌ که این تاریخ در ایران مصادف با اوایل آذرماه است. یعنی در زمانی که برخی مردم قدرت خرید ندارند و  در تب و تاب خرید سال نو نیستند.

نظر یک جامعه شناس درباره برگزاری جمعه سیاه در ایران

جعفر بای جامعه شناس و آسیب شناس اجتماعی در رابطه با بلک فرایدی یا «جمعه سیاه» اظهار کرد: معمولا در فرهنگ خودمان بازارهای سنتی و گاهی اوقات هفتگی را داریم که در برخی از شهرهایمان وجود دارند و ملزومات اصلی و خوراکی ها را به فروش می رسانند.

بای افزود: هر خانواده در طول مدت زمانی نیازمند وسایل جدید و نو هست و با توجه به کهنه شدن آنها، مرتب به سبک های جدید نیاز پیدا می کند. به همین دلیل وجود بازارهای حراجی از جمله «جمعه بازار»  به خصوص در پایان سال که ما به استقبال سال نو می‌رویم، این امکان را فراهم می کند که همه اقشار مردم از جمله قشرهای محروم و نیازمند نیز بتوانند از امکانات و وسایل استفاده کنند.

باشگاه خبرنگاران

انتهای پیام/