سینمای ایران، بیگانه با یلدا
سابقه پرداختن به شب یلدا، این آیین باستانی در سینمای ایران چندان پروپیمان نیست. تقریبا می‌توان گفت به آیین‌های دینی و مذهبی در سینمای ما بیشتر پرداخته شده و آیین‌های باستانی و ملی نادیده گرفته شده‌اند.
گروه سینما "تیتریک"؛سابقه پرداختن به شب یلدا، این آیین
باستانی در سینمای ایران چندان پروپیمان نیست. تقریبا می‌توان گفت به
آیین‌های دینی و مذهبی در سینمای ما بیشتر پرداخته شده و آیین‌های باستانی و
ملی نادیده گرفته شده‌اند. حال یا سینماگران دغدغه پرداختن به این مراسم و
آیین‌ها مانند نوروز، شب یلدا، چهارشنبهسوری و... را ندارند یا این‌که
چندان روی خوشی در این‌باره از سوی مدیران به آن‌ها نشان داده نمی‌شود و
سینماگران ترجیح می‌دهند به این موضوعات نپردازند.
داریوش مهرجویی و اصغر فرهادی از
طلایه‌داران پرداختن به آیین‌های و سنت‌های مذهبی و ملی هستند. مهرجویی که
در فیلم‌هایش مراسم نذری‌پزان و سفرهای رنگارنگ و هفت‌سین و نوروز دارد و
فرهادی هم در «چهارشنبهسوری» بخشی از مراسم معاصر این روز را به تصویر
کشیده، اما سهم دیگر سینماگران در این‌باره اندک است. کیومرث پوراحمد در
دهه 80 «شب یلدا» را ساخت که در فیلمش اشاره‌ای ضمنی به این آیین می‌کند،
اما شبی طولانی به درازای یلدا، برای کاراکترش می‌سازد که در نهایت به صبح و
سپیدی برف می‌رسد. ساموئل خاچیکیان فیلمی با نام «قصه شب یلدا» دارد که
یلدا، نام شخصیت اصلی این فیلم است و هیچ ربطی به این شب ندارد. آن‌چه از
این شب بیشتر در یادمان مانده، تصاویری از سریال‌ها و فیلم‌های تلویزیونی
است که به دورهمی خانواده‌ها در این شب پرداختند و گشودن دیوان حافظ را از
ملزومات این شب به نمایش گذاشتند.
در سینما، اما تصویر ماندگاری از آیین‌ها
در خاطر علاقه‌مندان باقی نمانده است. چراکه پرداختن به آیین و این‌گونه
مراسم، نه به شکل دستوری محقق می‌شود و نه توصیه‌ای و سفارشی. روایت‌هایی
تاثیرگذار و ماندگار است که هنرمند بی هیچ سفارشی دست به‌کار شده باشد.
چنان‌چه هنوز فیلمنامه «روز واقعه» بهرام بیضایی از مهم‌ترین آثاری است که
در هنر ایرانی درباره واقعه عاشورا نوشته شده است.
در این سال‌ها ارگان‌های رسمی آثار زیادی
را در ارتباط با روز واقعه ساخته‌اند، اما چیز زیادی از آن‌ها در یاد‌ها
نمانده است ولی در ارتباط با آیین شب یلدا اگر بخواهیم خیلی هم مته به
خشخاش نگذاریم، می‌توانیم بیشترین تکیه را روی «شب یلدا»ی پوراحمد داشته
باشیم که حالا بیش از 16 سال از ساخت آن می‌گذرد و با این‌که امروز جذابیت
سابق را برای تماشاگران سینما ندارد، اما تماشای آن خاطره‌ای دلنشین برای
تماشاگر آن سال‌های فیلم است.
در سال 1380 شنیدن ترانه‌هایی از ویگن
دِردِریان و کوروس سرهنگ‌زاده برای مخاطب، هیجان‌انگیز و دوست‌داشتنی بود.
هرچند تماشای این فیلم در این روزها مانند بسیاری از فیلم‌های دو دهه پیش،
جذابیت سابق را ندارد، اما خالی از لطف هم نیست. چراکه فیلم هرچه نداشته
باشد، بازی بازیگری همچون محمدرضا فروتن را دارد که در آن زمان در دوران
درخشان بازیگری خود بود؛ بازیگری که اتفاقا با بازی در یک قسمت از سریال
«سر نخ» به کارگردانی کیومرث پوراحمد به مخاطبان و جامعه سینمایی معرفی شد.
تنها اتکای فیلم و کارگردانش به بازیگری است که یک‌تنه باید جور همه را
بکشد. نه بازیگر شاخصی مقابل اوست که نگاه را بدزدد، نه طراحی صحنه چشمگیری
برای فیلم در نظر گرفته شده و نه لوکیشن خاصی دارد. فیلم، ترانه‌هایی از
ویگن و کوروس سرهنگ‌زاده داشت که با تنظیم پری ملکی از قطعاتی از حشمت
سنجری و مهدی خالدی در آن دوره، تماشاگر سینمای ایران را مشعوف می‌کرد.
تمام فیلم در یک خانه اتفاق می‌افتد و پوراحمد، بازیگرش را از ابتدا تا
انتهای فیلم در همین خانه حبس می‌کند. حالا تنها بازیگر است که باید به داد
فیلم برسد و الحق و الانصاف که به‌خوبی از عهده این کار برمی‌آید.
او تنها کسی است که قاب کارگردان را باید
پر کند و به‌جز چند تصویر ویدئویی از یکی، دو بازیگر نصفه‌ونیمه کسی به او
کمک نمی‌کند. فیلم داستان پدری است که همسر و دختر خردسالش را برای
جست‌وجوی زندگی بهتر به خارج از کشور برای دریافت اقامت می‌فرستد، اما
همسرش با خیانت به او برای پناهندگی اقدام می‌کند و این مرد که با بحران
بزرگی در زندگی‌اش روبه‌رو شده در شب یلدایی خودساخته فرومی‌رود تا این‌که
با ورود زنی تازه به زندگی‌اش، این شب برای او به پایان می‌رسد.
هرچند ما نشانه‌ای از آیین شب یلدا در
فیلم پوراحمد نمی‌بینیم، اما او موفق می‌شود شب تنهایی شخصیتش را در مقابل
شلوغی و جشن مورد انتظار از شب یلدا قرار دهد و این‌گونه تنهایی شخصیتش را
یلدایی کند. تنها اثری که در سینمای ایران، ما را به‌یاد این شب می‌اندازد،
همین یگانه فیلم است. فیلمی که در کارنامه کارگردان و بازیگرش، یکی از
تاثیرگذارترین‌هاست. تا این‌جا که سهم سینمای ایران از «شب یلدا»ی
ایرانیان، چیزی بیش از یک فیلم نبوده است.
ارزیابی عملکرد سه‌دهه اخیر تلویزیون در بلندترین شب‌سال
چرا سیما با یلدا مهربان نیست؟
شب یلدا یکی از مهم‌ترین جشن‌های ایرانیان است.حتی بعضی از خانواده‌های ایرانی به این مراسم در حد و اندازه عید نوروز و تحویل سال‌نو اهمیت می‌دهند. اما مسئله‌ای که جالب توجه است، برخورد عجیب تلویزیون با این رسم کهن ایرانی است. قرار بود به مناسب شب یلدا پرونده‌ای از عملکرد تلویزیون در این تهیه کنیم. اما هرچه بیشتر پیش رفتیم به‌نتایج ناامید کننده‌تری رسیدیم. در سه‌دهه اخیر هیچ شبکه‌ای سریال یا مجموعه تلویزیونی که مستقیم با موضوع شب چله و آداب و رسوم آن در ارتباط باشد، تهیه و تولید نشده و فقط در این مدت یک تله فیلم با نام «هندوانه شب یلدا» تولید و پخش شده است. درست است که در دهه اخیر شبکه‌های مختلف تلویزیون در شب یلدا ویژه برنامه‌هایی را در قالب تاک شوهایی با افراد مشهور تدارک می‌بیند. اما جای خالی یک‌سریال یا حتی مینی‌سریال برای پرداختن به این موضوع و بیان دراماتیک یک رسم‌کهن و محبوب در تلویزیون احساس می‌شود. در ادامه چند مجموعه تلویزیونی که چند دقیقه‌ای را به شب یلدا پرداخته‌اند و همچنین تله فیلمی که از آن صحبت رفت را مرور می‌کنیم.
زیر آسمان شهر 1380
کارگردان: مهران غفوریان
خلاصه سریال: زیر آسمان شهر مجموعه اپیزودیک طنز به کارگردانی مهران غفوریان بود.این مجموعه در قالب سریال‌های کمدی 90 شبی تولید شد که در اواسط دهه 70تا ابتدای دهه 80 به قالبی محبوب در میان مردم تبدیل شده بود. ماجراهای سریال حول چند خانواده که در یک آپارتمان زندگی می‌کردند، می‌گذشت.
پرداختن به شب یلدا: همیشه همسایه‌ها برای صحبت‌ها و اجتماعشان در حیاط آپارتمان دور هم جمع می‌شدند و خوراکی می‌خوردند و از اتفاقات روزشان تعریف می‌کردند. چون «زیر آسمان شهر» به‌صورت روزانه فیلم‌برداری و به پخش می‌رسید، در یکی از قسمت‌ها با شب یلدا تداخل پیدا کرده بود که به سبک همیشه در حیاط خانه دور هم جمع شدند. در آن قسمت همه فال حافظ گرفتند، انار و هندوانه خوردند و...
شهریار 1386
کارگردان: کمال تبریزی
خلاصه سریال:
سریال شهریار در قالب زندگینامه و براساس زندگی، عشق و سرنوشت محمدحسین
بهجت تبریزی ساخته شده‌است.در این مجموعه تلویزیونی شهریار؛ شاعر مشهور
آذری‌زبان که میان مردم شهرت فراوانی دارد و تمام فراز و نشیب‌های زندگی‌اش
را می‌بینیم.
پرداختن به شب یلدا: شهریار معمولا در نشست‌ها و شب شعرهایی در زمان خود شرکت می‌کرد. در بسیاری از این محافل شعرا بزرگ آن زمان مانند ملک شعرای بهار، ایرج میرزا و... حضور داشتند. در یکی از قسمت‌های سریال شهریار با نشان‌دادن یکی از این شب‌نشینی‌ها بیننده متوجه می‌شود که میهمانی به‌مناسبت شب یلدا برگزار شده است و همه در کنار هم با خواندن اشعار مختلف این شب را سپری می‌کنند.
در چشم باد 1388
کارگردان: مسعود جعفری‌جوزانی
خلاصه سریال:
«در چشم باد» قصه زندگی خانواده‌ای است که رویدادها و لحظات تلخ و شیرین
زندگی‌شان از دوره قیام میرزا کوچک جنگلی تا آزادسازی خرمشهر در آن به
تصویر کشیده‌می‌شود. پدر خانواده معروف به «ایرانی» از یاران میرزا
کوچک‌خان جنگلی است. پس از کشته‌شدن میرزا، ایرانی همراه خانواده‌اش به
تهران کوچ می‌کند و با دایر کردن یک چاپخانه فعالیت‌های سیاسی‌اش را پی
می‌گیرد.سریال سه دوره تاریخ ایران یعنی قاجار، پهلوی، جمهوری اسلامی را
بازگو می‌کند.
پرداختن به شب یلدا: خانواده ایرانی وقتی به تهران می‌آیند با یک خانواده دیگر ارتباطات نزدیک خانوادگی پیدا می‌کنند و همیشه در کنار هم هستند.یکی از قسمت‌های این سریال به برگزاری مراسم شب یلدا در سال‌های ابتدایی حکومت پهلوی دوم می‌پردازد.خانواده زیر کرسی می‌نشینند، حافظ می‌خوانند و انار می‌خورند.
تله فیلم هندوانه شب یلدا 1386
کارگردان: سعید آقاخانی
خلاصه فیلم:
این تله فیلم با چند قصه متقاطع می‌خواهد روایتی متفاوت از شب یلدا در چند
خانواده مختلف تهرانی را نشان دهد. خط واصل این داستان‌ها هندوانه‌ای است
که دست به دست می‌شود و از بالاترین نقطه شهر به پایین شهر می‌رسد.فیلم از
جایی شروع می‌شود که هندوانه فروشی با وانت همه هندوانه‌های خود را به فروش
می‌رساند و یک هندوانه بسیار بزرگ باقی می‌ماند. مردی برای خریدن هندوانه
سراغش می‌آید اما چون پول کافی ندارد دست خالی بازمی‌گردد. بعد از او
پیرمردی آمده و هندوانه را می‌خرد. وقتی به خانه می‌رود بر اثر نزاع با
همسرش و از شدت عصبانیت هندوانه را از پنجره به بیرون پرتاب می‌کند هندوانه
به داخل وانتی می‌افتد و به این ترتیب سفر عجیب این هندوانه شروع می‌شود.
پرداختن به شب یلدا: شاید بتوان این تله فیلم را تنها کاری دانست که در تمام این سال‌ها به‌صورت اختصاصی به موضوع شب یلدا پرداخته است.بازیگران زیادی در این فیلم بازی کرده‌اند و هر یک از خرده داستان‌ها نشان می‌دهد که خانواده‌های ایرانی با تمام مشکلات و گرفتاری‌ها چقدر به دورهمی و حال‌خوش شب یلدا معتقد و پایبند هستند.
منبع:برترین ها
انتهای پیام/
خبرهای مرتبط
ارسال نظر
اخبار برگزیده
