شکاف بین ارزش واقعی بنزین و قیمت آن بحران آفرین است/ وضعیت کنونی حامل های انرژی شکننده و غیر قابل دوام است/ حذف کارت سوخت خیانتی که پدیده قاچاق را موجب شد

به گزارش گروه اقتصاد "تیتریک"؛به دنبال نوسانات اقتصاد و بالا رفتن قیمت ارز تامین بسیاری از کالاهای مورد نیاز مردم با مشکلاتی مواجه شد، و اختلافی که بین ارزش واقعی کالاها و میزان تاب آوری مردم وجود داشت کار دولت را در تامین آنها سخت کرد.

به خصوص این وضعیت در مورد کالاهای اساسی و مورد نیاز عموم مردم اهمیت ویژه تری پیدا می کند، دولت تاکنون در زمینه تامین و مدیریت کالاهای اساسی و عدم تاثیر پذیریی از نوسانات و افزایش بازار ارز عملکرد مثبتی داشته است اما به نظر می رسد این ثبات نسبی پایدار نخواهد بود و باید هر چه سریع تر تصمیمات جدی در این خصوص گرفته شود.

بنزین از جمله کالاهای اساسی است که به دلیل وابستگی به خارج از کشور همواره متاثر از موضوع نرخ ارز می باشد، به دنبال بالا رفتن قیمت دلار تامین هر لیتر بنزین برای دولت چیزی تقریباً برابر با 10 هزار تومان برآورد می شود، در صورتی که فقط یه دهم از این مبلغ را مصرف کنندگان آن می پردازند. این شکاف حاد بین ارزش هر لیتر بنزین و قیمت در اختیار مردم بحران هایی را برای دولت ایجاد کرده که در آینده نزدیک قطعاً قابل تحمل نخواهد بود. 

اولین پدیده ای که این شکاف قیمتی ایجاد می کند موضوع قاچاق است؛ هنگامی که قیمت هر لیتر بنزین در بازار داخل چیزی نزدیک به یک دهم ارزش آن در کشورهای همسایه است، به دلیل سوددهی فراوان بستر بزرگی برای قاچاق فراهم می شود و سوداگران مرزی به راحتی از این راه سودهای کلانی را کسب می کنند؛ بر اساس برخی آمارها آماری در حدود یک ششم مصرف روزانه کشور در حال خروج از مرزها می باشد، حال تصور کنید دولت بابت هر لیتر بنزین نزدیک به 9 هزار تومان یارانه پرداخت می کند و درصدی از کل مصرف روزانه آن به راحتی از کشور خارج می شود.  

البته این موضوع به دلیل حذف کارت سوخت از چرخه مصرف بنزین رخ داد، اگر کارت سوخت حذف نمی شد طی سه سال اخیر حدود 10 میلیارد و 840 میلیون لیتر در مصرف بنزین صرفه جویی می شد، که با احتساب قیمت فوب خلیج فارس و در نظر گرفتن میانگین نرخ ارز طی سه سال اخیر هزینه اضافه مصرف حدود 44 هزار میلیارد تومان می شد. افزایش مصرفی که قطعاً درصد قابل توجهی از آن قاچاق به خارج از کشور است.  

پایین بودن قیمت بنزین و در دسترس بودن آن به هر میزانی که مشتریان بخواهند استفاده کنند، موجب مصرف بی رویه و بیش از حد معمول شد؛ بسیاری از آمارهای بین المللی نشان دهنده مصرف بالای انرژی در ایران نسبت به میانگین های جهانی است، پدیده ای که بار مالی ان قطعاً بر دوش دولت و اقتصاد عمومی سنگینی می کند.  

درنظر داشته باشید برای مثال کل بودجه عمرانی کشور تقریباً 44 هزار میلیارد تومان است، با توجه به مبالغ بالا اگر کنترل و برنامه ریزی برای بنزین و سوخت ادامه پیدا می کرد و طی سالهای اخیر رها نمی شد، عایدات دولت افزایش قابل توجهی پیدا می کرد و بسیاری از معضلات اعتباری مرتفع می شد.

نکته دیگر در این زمینه تامین این مبلغ بسیار بزرگ در سال آینده با توجه به تحریم ها است، وقتی دولت در تامین و وارد کردن ارز به کشور با مشکل مواجه باشد چرا باید هزینه ای در این حد و حدود را فقط برای حامل های انرژی کند؟ از طرفی برخی رفتارها و سیاست های غلط تولید داخلی بنزین و توسعه پالایشگاه های مربوط به آن را تعطیل کرد و وابستگی به خارج کشور را بوجود آورد؛ اگر در چنین وضعیتی امکان تولید داخلی بنزین وجود داشت و زیر ساخت های آن توسعه پیدا می کرد، قطعاً مشکلات کمتری در مواجه با آن بوجود می آمد.  

بیژن زنگنه وزیر نفت در واکنش به مخالفت نمایندگان با افزایش نرخ و سهمیه بندی بنزین گفت: "غیر از سهمیه بندی و افزایش قیمت راه دیگری در این زمینه نداریم." اما نمایندگان مجلس معتقداند با توجه به وضعیت اقتصادی و فشاری که به مردم وارد می شود هرگونه تغییر در موضوع حامل های انرژی می تواند منجر به بحران و اعتراض شود؛ اما نمایندگان هیچ راه حلی برای پدیده قاچاق و افزایش مصرف ارائه نمی دهند.  

حال تصور کنید در موضوع سیاست خارجی و برنامه دشمن برای فشار به مردم ایران، واردات بنزین با مشکلاتی مواجه شود و تحریم ها اثر خورد را بر ورود بنزین به کشور بگذارد؛ این اتفاق می تواند معضلات بسیار جدی برای مردم و مصرف کنندگان رقم بزند.

به نظر می رسد وضعیت کنونی حامل های انرژی در کشور شکننده و غیر قابل دوام است و دولت باید در سال آینده و به سرعت فکری جدی در این زمینه کند، تا بیشتر از این به کشور در این حوزه آسیب وارد نشود. در لایحه پیشنهادی دولت دو نرخی کردن بنزین و بازگشت دوباره کارت سوخت به جیب مردم ارائه شده بود. اتفاقی که منطقاً در دولت قبل با همین کارکردها و برای رفع مسائلی مشابه وضعیت کنونی ایجاد شد، اما در دوره جدید بی دلیل حذف شد تا بار دیگر مجبور به احیاء آن شویم.

حذف بی دلیل کارت سوخت خیانتی بود که باعث بوجود آمدن پدیده قاچاق و افزایش بی رویه مصرف بنزین در کشور شد و باید به سرعت بازگشت آن پیگیری شود؛ در این زمینه تجربه نشان داده است اگر این تغییرات به درستی برای مردم تشریح شود و توجیه مناسب صورت گیرد مردم همراه شده و با همدلی فشارها را برای مدیریت منابع کشور تحمل خواهند کرد.