محققان بین المللی به دنبال نجات محیط زیست با کمک تعالیم اسلامی

در اقصی نقاط جهان اسلام، دانشگاهیان و طرفداران محیط زیست در پی الهام گرفتن از تعلیمات اسلام، منبعی که جنبش های بی شمار اجتماعی گذشته را بسیج کرده، هستند و به آن توجه می کنند.

"عادل رشید الجیوسی" رئیس اداره مدیریت نوآوری و فناوری دانشگاه خلیج عربی و نویسنده کتاب "اسلام و توسعه پایدار"، گفت: "اسلام به انسان ها به عنوان امانت داران و محافظان محیط طبیعی می نگرد. مراقبت از هر موجود زنده پاداش دارد. هر گونه ای از موجودات در حالت عبادت است. از این رو، مزاحمت یا آسیب رساندن به آنها، جامعه عبادت کنندگان را خاموش و سمفونی زندگی را مختل می کند."

قرآن و حدیث، مجموعه ای از متون مذهبی که اعمال و سخنان حضرت محمد (ص) را برمی شمرد، بر اهمیت حفظ محیط زیست تأکید دارد. بسیاری از حامیان محیط زیست مسلمان تمایل به بیان رهنمودهای مشهور قرآنی دارند: "در زمین فساد نکنید و فساد را گسترش ندهید."

الجیوسی به نشریه آمریکایی لوبلاگ گفت: "اسلام حس امیدواری و خوش بینی درباره نقش انسان ها در ایجاد تعادل را القاء می کند. بازتاب سرنوشت تمدن های گذشته مهم است، زیرا به چرخه زندگی و تأثیر بشر بر محیط معنای عمیقی می دهد. تجلیل از تنوع و زیبایی نوعی عبادت است. نشانه های طبیعت و کیهان، منشاء بازتاب و یادگیری عمیق هستند."

طرفداران این باور، بر این باورند که آنها تعهد شخصی و معنوی در برابر جلوگیری از گسترش تخریب محیط زیست دارند، چرا که اسلام نه تنها بشریت بلکه طبیعت را در بر می گیرد.

"ابراهیم اُزدِمیر" رئیس دانشگاه حسن کالیونکو و نویسنده کتاب "ابعاد اخلاقی نگرش انسان به طبیعت"، گفت: "ارزش ها و شیوه های مذهبی عمیقا با اساس زندگی روزانه در هم تنیده شده است. محققان مسلمان، رهبران مذهبی، مساجد و جوامع مذهبی به منظور مدیریت و بهره برداری از محیط زیست، منابع طبیعی و در مجموع توسعه ی پایدار، نقش مهمی در شکل دهی به گرایش ها، نظرات و رفتارها ایفا می کنند."

اندونزی، بزرگترین کشور جهان با اکثریت مسلمان، قابل توجه ترین نمونه موفق الهیات محیط زیست را ارائه می دهد. در آنجا روحانیون، معلمان و مقامات در ایجاد یک سیاست محیط زیستی که آموزش های زیست محیطی و مطالعات اسلامی را ترکیب، زیست شناسی حفاظت را به عنوان تکلیف مذهبی توصیف و مسلمانان را به مقابله با سابقه طولانی جنگل زدایی در سرزمین ترغیب می کند، شرکت کرده اند.

این رویکرد منحصر به فرد برای حفاظت از محیط زیست در کشورهای دیگر با اکثریت مسلمان از قطر تا ترکیه گسترش یافته است. با توجه به حیطه اسلام به عنوان یک دین کشوری، حمایت مسلمانان از الهیات محیط زیست احتمالا رشد خواهد کرد.

الجیوسی، کسی که از موقعیت خود در هیئت مشورتی علمی و فنی بخش سازمان ملل متحد استفاده کرده، گفت: "طبیعت و بشریت یک خالق دارند. این یگانگی، حس یکدلی را القاء می کند و دلیلی برای مراقبت بشر از طبیعت است. پیام اسلام در مورد سرنوشت و ملامت نیست، بلکه درباره امید و عمل مثبت است."

محققان مسلمان سراسر دنیا، احساس الجیوسی را به اشتراک می گذارند. علاوه بر اُزدِمیر، دانشگاهیان دیگر شامل؛ اختر محمود از دانشگاه پنجاب، محمدعلی شمالی از مؤسسه تحقیقات آموزشی امام خمینی، مصطفی ابو سوای در دانشگاه قدس و سید حسین نصر از دانشگاه جورج واشنگتن هستند. این تنوع جغرافیایی در میان دانشگاهیان نشان می دهد که الهیات محیط زیست در حال گسترش در جهان اسلام است.

اُزدِمیر به لوبلاگ گفت: "طبیعت همچون آینه ای، قدرت، زیبایی و رحمت خالق را منعکس می کند و به عنوان یک الگوی متعادل، منصف، صلح آمیز و متحد که توسط خداوند ایجاد و پایدار شده، دیده می شود. علاوه بر این، اصرار قرآن بر نظم و هماهنگی طبیعت اشاره دارد به اینکه هیچ تمایزی بین آنچه قرآن آشکار می سازد و آنچه طبیعت نشان می دهد وجود ندارد."

در سال 2015، رهبران مسلمان جامعه آفریقا، آسیا، اروپا و آمریکای شمالی با اشاره به نیاز به یک فوریت و ارزیابی مجدد ریشه ای در مورد گرمایش جهانی به منظور صدور اعلامیه اسلامی درباره تغییرات اقلیمی جهانی در استانبول گرد هم آمدند. حتی مفتی های اعظم از بوسنی و اوگاندا نیز در این گردهمایی حضور داشتند.

الجیوسی یادآور شد: "قانون محیط زیست اسلامی بر پایه تصمیم حقوق الهی که هدف آن حفاظت از زندگی و سلامت بشر است، می باشد. اصول سیاست گذاری کلیدی در مورد مدیریت منابع و ایجاد قضاوت بر مبنای رایزنی عمومی و وفاداری به منافع و تمرکززدایی عمومی وجود دارد. در قانون اسلامی، احکام مستدلی برای به حداقل رساندن آسیب در هنگام حفظ کالاهای عمومی وجود دارد."

کشورهای با اکثریت مسلمان از جمله؛ بحرین، کویت و عمان حمایت خود از طرفداران محیط زیست را اظهار داشته اند. آنها می توانند با توجه به اسلام، سیاست های محیط زیستی خود را تقویت کنند.

اُزدِمیر که در تیم نویسندگی اعلامیه اسلامی درباره تغییرات اقلیمی جهانی شرکت داشت، اذعان کرد: "برای درک دانش معاصر درباره محیط زیست طبیعی و تسهیل گفتگو به تقویت محققان و پیشوایان مسلمان نیاز است. نقش مذهب و فرهنگ برای توسعه پایدار در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه بسیار ضروری است."

اسلام به عنوان سریع ترین مذهب در حال رشد جهان می تواند نقش مهمی در جنبش زیست محیطی ایفا کند. مذاهب دیگر جهان مانند؛ بودایی، مسیحی، هندو و یهودی نیز با به اشتراک گذاشتن تأکیدات اسلام در مورد تکلیف معنوی مراقبه جسمانی جایگاهی در الهیات محیط زیست یافته اند.

الجیوسی گفت: "سخنان پیشوایان مذهبی نقش کلیدی دارد. آنها باید ظرفیت خود را در ارائه پیام سبز، حفاظت از محیط زیست، کاستن زباله و ترویج احترام به طبیعت و عدالت ایجاد کنند. اسلام می تواند در مورد آموزش و پرورش، ارتباطات و قوانین زیست محیطی آگاهی داده و آنها را اصلاح کند."

با توجه به اینکه تغییرات اقلیمی به یک خطر در حال رشد در خاورمیانه و سایر نقاط جهان تبدیل می شود، نیاز به الهیات محیط زیست در جهان اسلام و دیگر مناطق روز به روز بیشتر می گردد.

اُزدِمیر نتیجه می گیرد: "با توجه به متون مذهبی و عرف میراث اسلامی، کشورهای مسلمان برای حفاظت از محیط زیست و توسعه پایدار باید از چشم انداز اسلامی بهره ببرند. رهبران سیاسی و مذهبی مسلمان باید در مورد مسئولیت خود در قبال ترویج اقتصادهای سبز مبتنی بر همکاری و معیارهای جایگزین رشد و تندرستی تجدیدنظر کنند."

معصومه میرحسینی – تیتریک

انتهای پیام/