بیش فعالی، اختلالی ژنتیکی که ۱۰ درصد کودکان را مبتلا می کند/ مصرف سیگار و الکل توسط مادر در بارداری، 2 عامل ابتلا به این بیماری

به گزارش گروه سلامت "تیتریک"؛ بیش فعالی دارای ویژگی های بارزی است که شامل پرتحرکی، کمبود توجه و تمرکز، بروز اعمال ناگهانی و غیرقابل پیش بینی می شود .بیش فعالی که به اختصار ADHD خوانده می شود نوعی اختلال رفتاری رشد، اختلال در سیستم شناختی، هیجانی و کنترلی است.

به عبارت دیگر می­توان بیان کرد که قدرت برنامه ریزی و سازماندهی کافی برای انجام کارهای مختلف در این افراد پایین بوده و به طور خلاصه بدون فکر عمل می‌کنند که غالبا منجر به پایین آمدن تمرکز و ناتوانی در یادگیری می­شود که حدود هشت تا ۱۰ درصد کودکان را مبتلا می کند.ویژگی های اولیه بیش فعالی از سال های اولیه رشد یعنی قبل از ورود به مدرسه شروع می شود.(خرازی،ریشهری؛1395).

انواع بیش فعالی در کودکان:

بیش فعالی عموما به سه دسته زیر تقسیم بندی می­ شود:

نوع اول بیش فعالی:( Hyper Active Disorder HDD)

این گروه معمولا فعالیت بالایی دارند اما در رابطه با تمرکز مشکلی ندارد که از نشانه های آن می توان علائم ذیل را ذکر کرد:

•  دست و پای بی قرار (غالبا با دست‌های خود بازی می‌کند(
•  ترک صندلی یا ترک محل نشستن
•  بالا رفتن از دیوار راست
•  نمی توانند بی سر و صدا باشند (مدام در حال صدا در آوردن هستند(
•  در حال حرکت به نظر می‌رسند (سرگردانند(
•  زیاد حرف می‌زنند
•  تحمل انتظار ندارند به عنوان مثال قبل از پایان سوال، جواب می دهند
•  تخریبگرند و ازین کار لذت می برند
•  بدون فکر و بدون توجه به عواقب، کارشان را انجام می دهن
•  نوبت را رعایت نمی کنند

نوع دوم بیش فعالی : Attention Deficit Disorder - ADD

این گروه بر خلاف گروه قبلی فعالیت بالایی ندارند اما در توجه و تمرکز دچار مشکلند. در حقیقت این افراد حضور فیزیکی دارند اما فکر و حواسشان جای دیگری است و معمولا به اسم نابغه‌ های کودن شناخته می شوند که از نشانه های آن می توان علائم ذیل را ذکر کرد:

•  از روی بی دقتی دچار اشتباه می‌شوند
•  در حفظ توجه بیش از ۵ دقیقه مشکل دارند
•  گوش نمی دهند و فقط تظاهر به گوش دادن می کنند
•  از خود عکس العمل‌های سریع نشان می‌دهند به عنوان مثال در هنگام گوش کردن ناگهان سر خود را برمی گردانند
•  در سازماندهی برنامه ها مشکل دارند
•  اغلب وسایلشان را گم می کنند
•  بسیار فراموشکارند
•  با کوچکترین محرکی مثل بوق ماشین یا صدای تیک تاک ساعت حواسشان پرت می شود
•  دستورات داده شده را پیروی نمی‌کنند (درک دستور ندارند)
•  خواب کمی دارند.

نوع سوم بیش فعالیADHD‪(Attention Deficit Hyperactivity Disorder):

در این نوع که ترکیبی از دو گروه توضیح داده شده می‌باشد و علائم مشترکی از هر دو گروه را دارا هستند و تحت عنوان ADHDشناخته می شوند.

در این نوع معمولا اختلال از سه سالگی به بعد تشخیص داده می شود. کودکان مبتلا در دوره شیرخواری اکثرا پرتحرک هستند و دست ها و پاهای خود را زیاد حرکت می دهند؛ کم خواب، کم غذا هستند و زیاد گریه می کنند.

راه تشخیص بیش فعالی:

اختلال بیش فعالی بیماری پیچیده ای است و اغلب تشخیص داده نمی‌شود. برای تشخیص این افراد و مشخص شدن روند درمان، بایستی تمام عواملی که ذکر شده در فرد دیده شود که عبارتند از:

•  حداقل ۶ نشانه از نشانه‌های ذکر شده در بالا را داشته باشند
•  نشانه‌ های تشخیص داده شده به مدت شش ماه تداوم داشته باشند
•  حداقل دارای ۵ سال سن باشند
•  شروع علائم قبل از ۷ سالگی باشد(معمولا علایم از 2-3سالگی قایل تشخیص است).

این اختلال در کودکان دبستانی و در پسرها سه تا پنج برابر شایع تر از دختران است و بیشتر در پسران اول خانواده مشاهده می شود.

لازم به ذکر است که برای تشخیص افراد ADHD و مشخص شدن روند درمان، بایستی تمام عواملی که در بالا ذکر شده در فرد دیده شود که عبارتند از:

•  حداقل ۶ نشانه از نشانه‌های ذکر شده در بالا را داشته باشند
•  نشانه‌های تشخیص داده شده به مدت نه ماه تداوم داشته باشند
•  حداقل دارای ۵ سال سن باشند
•  شروع علائم قبل از ۷ سالگی باشد

علائم بیش فعالی کودکان:

موارد زیر میتوانند از نشانه های بیش فعالی باشند درحالیکه هیچ کدام از این نشانه ها به تنهایی یا حتی چندین مورد باهم نمیتواند نشانه کودک بیش فعال باشد. درصورت مشاهده ی این علائم برای پیگیری بیشتر به روان شناس ودر صورت نیاز وتشخیص روانشناس به روانپزشک مراجعه کنید اما درباره ی زدن برچسب بیش فعالی بر کودک بسیار محتاط باشید.

· قطع پی در پی گفت‌وگو و مکالمه بزرگ ترها

· پاسخ دادن به سؤال، پیش از آنکه جمله سؤال‌کننده به پایان برسد

· بی صبری و بی تحملی شدید طوری که هر آنچه طلب کرد، باید در همان لحظه آن را دریافت کند

· پرحرفی‌

· مدام در حال حرکت و جنب‌و‌جوش بودن

· بی‌صبری و نداشتن تحمل برای ایستادن در صف و رعایت نوبت

· عصبی و حساس بودن و مرتب پایین و بالا پریدن

· هل دادن بقیه‌ی کودکان

· برهم زدن بازی بقیه‌

· انجام تکلیف‌های مدرسه بدون توجه و دقت

· "قاپیدن” وسایل و اسباب بازی های کودکان دیگر

· نداشتن مهارتهای لازم در برقراری ارتباط‌های اجتماعی با دیگران

· گم‌کردن وسایل شخصی

· از این شاخه به آن شاخه پریدن

تشخیص بیش فعالی:

تشخیص بیش فعالی با یک آزمون خاص امکانپذیر نیست. مجموعه ای از این علائم باید (حداقل در مدت شش ماه) مورد بررسی قرار بگیرد. کودک این موارد را معمولا قبل از هفت سالگی نشان می دهد. همچنین کودکی که دارای این نشانه هاست با رفتارهایش اطرافیان خود را در محیط های مختلفی مانند مدرسه یا خانه دچار مشکل می کند و حتی با گروه دوستان و همسالان خود نیز به راحتی کنار نمی آید.

** در مقابل این دسته از پدر و مادرها، والدینی هستند که نمی خواهند مشکل کودک خود را بپذیرند و معمولا با بهانه آوردن از هشدارهای معلمان و سایر اطرافیان طفره می روند. این افراد از درمان این اختلال واهمه دارند و گمان می کنند داروهایی که توسط پزشک تجویز می شود برای فرزندشان عوارض دارد. این در حالی است که اگ راین کودکان در زمان مناسب درمان نشوند، نمی توانند در امور آموزشی و فعالیت های اجتماعی خود موفق عمل کحنند و ممکن است برای خودو اطرافیانشان مشکل آفرین باشند.(گنجی،1392).

ویژگی کودکان بیش‌فعال

•  هنگام نشستن، دست‌ها و پاهایش بی‌قرارند یا مدام در جای خود حرکت می‌کنند ولی این حالت در نوجوانان ممکن است به احساس بی‌قراری‌های ذهنی محدود شود.

•  هنگامی که از او می‌خواهید بنشیند یا در جایی آرام بماند، انجام این کارها برایش مشکل است.

•  به راحتی و با وجود کوچک‌ترین محرک خارجی، دچار حواس‌پرتی می‌شود.

•  در صورت حضور در گروه و انجام دادن بازی‌های دسته‌جمعی با دوستان خود، منتظر نوبت شدن، برایش غیرقابل تحمل است.

•  اگر از او سوالی کنید، قبل از اتمام سوال و بدون فکر، فورا پاسخی برای سوالتان بیان می‌کند.

•  بدون اینکه قصد لجبازی و مخالفت داشته باشد، انجام دادن کارهایی که از روی یک دستور خاص و به ترتیب مشخص شده باشد، برایش مشکل است.

•  توجه ممتد به یک کار، حتی بازی مورد علاقه‌اش را هم ندارد.

•  به طور معمول از یک کار ناتمام به سراغ کار یا بازی جدیدی می‌رود.

•  بی‌سرو صدا بازی نمی‌کند و انرژی بالایی را برای بازی‌ها صرف می‌کند و در مقایسه با همسالان خود، خستگی از خود بروز نمی‌دهد.

•  زیاد حرف می‌زند و میلی به گوش‌کردن حرف‌ها ندارد.

•  به‌طور معمول میان حرف‌های دیگران می‌پرد و به‌طور ناخوانده وارد جمع، بازی و... می‌شود.

•  حتی اگر وانمود کند که مشغول گوش‌کردن به حرف‌های شما است، از حالت چشمان او و توجهش به طرفین، خواهید فهمید که به حرف‌هایتان کوچک‌ترین توجهی ندارد.

•  کودکی که مبتلا به بیش‌فعالی است، وسایل مهم و ضروری خود مثل کتاب‌ها، وسایل مدرسه، اسباب‌بازی و... را در مدرسه یا خانه گم می‌کند.

•  اغلب بدون توجه به عواقب انجام یک کار و بدون اینکه به دنبال هیجان باشد، کارهای خطرناکی انجام می‌دهد (به‌طور مثال، بدون توجه به وسط خیابان می‌دود).(

دلایل بیش فعالی:

علت به وجود آمدن بیش فعالی احتمالا ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی است. احتمالا این کودکان در بخش های مربوط به توجه و تمرکز در مغز دچار نقس جزئی هستند. از عواملی که می توانند در بروز این اختلال موثر باشند سیگار کشیدن و یا مصرف الکل در دوران بارداری توسط مادر است.

حتی استنشاق تحمیلی دود سیگار توسط مادر باردار، باعث اختلال در رفتار کودک می شود. استرس مادر هم با این موضوع ارتباط دارد. تحقیقاتی که در این زمینه انجام شده بیانگر این است که این اختلال معمولا در خویشاوندان نزدیک این افراد هم وجود دارد.(علیزاده،1388).

مسمومیت ناشی از سرب حاصل از دود اتومبیل و آلودگی هوا، غذاهای محتوی مواد افزودنی مثل شیرین کننده های مصنوعی و یا رنگ دهنده های خوراکی، مواد جلوگیری کننده از فاسد شدن غذا که در بعضی از غذاهای آماده وجود دارد، نیز در ایجاد این اختلال سهیم هستند.

در صورت بی توجهی به کودکان بیش فعال و معالجه نشدن آنها احتمال اینکه این افراد در آینده به افسردگی مبتلا شوندو یا در نوجوانی رفتارهای ضد اجتماعی و گاه بزهکارانه داشته باشند زیاد است. بنابراین به والدین توصیه می شود که حتما در دوران کودکی برای معالجه فرزند خود اقدام کنند. این بیماری دردوران مدرسه بیشتر مشکل آفرین می شود زیرا کودک تمرکز کافی برای گوش دادن به درس ندارد و مدام برای بیرون رفتن از کلاس اجازه می خواهد. این بچه ها نمی توانند آرام روی صندلی بنشینند، معمولا پرحرف هستند و مدام سر کلاس با دوستان خود حرف می زنند و این موضوع باعث می شود از لحاظ تحصیلی با مشکل مواجه باشند.

والدین باید به رفتار کودکان خود دقت داشته باشند و تنها در صورتی که مجموعه از این نشانه ها را در مدت طولانی مشاهده کردند با یک متخصص مشورت کنند. در غیر اینصورت نمی توان به هر کودک پرتحرک برچسب بیش فعالی زد.(اسلامی،1393).

در مقاله بعدی درمورد راهکارهای درمانی وانواع درمان ها در خصوص کودکان بیش فعال صحبت خواهد شد.

منابع:

-اسلامی ، شهرام (1393)بیش فعالی در کودکان .انتشارات قلم.

-خرازی،بهارک وپولادی ریشهری،علی(1395).اختلال کم توجهی، بیش فعالی ADHDبراساس DSM-IV

-علیزاده، حمید. (1388). کودکان بیش فعال .تهران انتشارات ارس باران.

-گنجی ،مهدی.(1392)آسیب شناسی روانی بر اساس DSM-5، ،چاپ سوم، نشر ساوالان.

نویسنده: محسن کمالی نیا(روانشناس و مشاور والدکودک)

انتهای پیام/ م