غرب، قبله واقعیِ محمد بن سلمان است/ ناپایداری منطقه ای و انزوای بین المللی عربستان/ سعودی ها آراء علیه خود را با گشودن دفترچه چک به روی غرب خنثی می کنند

"محمد بن سلمان" ولیعهد سعودی به خاطر بسیاری از اقدامات خود در جبهه های مختلف با مشکلاتی روبرو می شود که پادشاهی را در وضعیت ضعیفی قرار داده است.

شکی نیست که عربستان سعودی طی چند دهه با طوفانی ترین زمان خود مواجه می شود. جنگ در یمن، قتل جمال خاشقچی، افزایش تنش با ایران و اخیرا فروپاشی نیمی از فرآورده های نفتی عربستان باعث شده تا ارکان پادشاهی از این بحران ها و اقدامات بسیاری که انجام داده به لرزه درآید.

محمد بن سلمان (MBS) ولیعهد عربستان سعودی به دلیل حمایت آمریكا، دهه های تحول محتاطانه اجتماعی را وارونه کرده است.

این پادشاه جوان و بی احتیاط تحت چشم انداز سند 2030 به منظور ترویج غرب و آزادسازی پادشاهی محافظه کار، مشتاق ترویج کسانی چون؛ "نیکی میناژ"، "دی.جِی تیستو" و "ماریا کری" بوده است.

"اسامه اعظمی" استاد دانشگاه انگلیسی و مدرس مطالعات اسلامی از دانشگاه آکسفورد با اشاره به گرایش ایدئولوژیک اصلاحات گفت: "مکه، قبله واقعیِ محمد بن سلمان نیست.غرب، قبله او است."

فیلم ویدئویی تبلیغاتی گردشگری از سوی گروهی با ارتباط نزدیک به دولت سعودی که به بیان فضایل ولیعهد پرداخت، نشانگر این است که محمد بن سلمان می خواهد پادشاهی را چگونه به تصویر بکشد.

حامیان ولیعهد، او را اصلاح طلبی جسور در پادشاهی می دانند و معتقدند که وی بهار عربی (بیداری اسلامی) را به سبک سعودی به نمایش می گذارد.

وقتی برخی از اندیشمندان محافظه کار اسلامی به خاطر عدم فرمانبرداری به زندان افتادند، یعنی واکنش بین المللی وجود نداشته است.

از سوی دیگر، افراد بدبین به محمد بن سلمان در مقابل اقدام وی برای لغو ممنوعیت رانندگی زنان، افتتاح سینماها و ورود به جشنواره های موسیقی به سبک غربی خاموش ماندند.

با این حال، زمان ماه عسل ولیعهد، پیش از موعد مقرر و به طرز چشمگیری در اول اکتبر سال 2018 با قتل روزنامه نگار "جمال خاشقچی" به پایان رسید.

پیش از این قتل بی موقع و تکه تکه کردن بدن خاشقچی در کنسولگری عربستان در استانبول، علائم هشداردهنده ای وجود داشت مبنی بر اینکه محمد بن سلمان کسی نیست که غرب به او به عنوان یک مدرنیزه کننده مترقی امیدوار بود.

استبداد روشنفکرانه

اعظمی به trt گفت که موقعیت علمای اسلامی در عربستان سعودی شبیه به کسانی است که از محمد بن سلمان فرمانبرداری نمی کنند. آنها تحت نظر پلیس به فعالیت می پردازند.

اصلاحات از بالا به پایین و سازش ناپذیر محمد بن سلمان، وی را برای برخی افراد غربی گرامی داشته است.

نظریه خاورشناسی مبنی بر اینکه تنها استبداد است که در جوامع مسلمان به کار می آید، آسیبی که آن (استبداد) به بافت جوامع وارد می کند و شکاف های حاصل از دو قطبی سازی که در معرض آن قرار دارد را نادیده می گیرد.

پادشاهی سعودی از زمان تأسیس در سال 1932، با اجماع دقیق اندیشمندان اسلامی، خاندان سعودی و جامعه بنا نهاده شد. سلطنت های پی در پی رویکرد تدریجی توسعه اقتصادی – اجتماعی کشور را در پیش گرفتند.

اعظمی گفت: "با گذشت زمان و به ویژه تحت تأثیر رسانه های غربی، وسترنیزاسیون و سکولاریزاسیون گسترده فرهنگ های خاورمیانه که قابل بحث است وجود داشته است. عربستان سعودی نیز حتی با حفظ ظاهر اسلامی خود از این موضوع مستثنی نبوده است."

تلویزیون ماهواره ای و اخیرا اینترنت، تنها بخشی از این تحول به ظاهر بنیادی بوده اند.

ده ها سال است که دولت سعودی، دانشجویان را برای تحصیل به دانشگاه های غربی خارج از کشور می فرستد. این پادشاهی طی سال های اخیر، با بورسیه های تحصیلی چند میلیاردی هر ساله 200000 دانشجوی سعودی را در خارج از کشور حمایت می کند.

مبارزه برای بازگرداندن هویت

دکتر "یعقوب احمد" مورخ خاورمیانه و عثمانی از دانشگاه استانبول گفت: "عربستان سعودی به عنوان یک پادشاهی تازه کار، از ویرانه های دولت عثمانی پدیدار شد. این کشور مانند سایر کشورهای خاورمیانه ناچار بود تا با عدم موفقیت در یافتن شکل ثابتِ ساختاری به منظور دستیابی به موفقیت بلند مدت مقابله کند."

احمد افزود: "عربستان سعودی بیشتر هویت خود را بر پایه گذشته اسلامی خود سرمایه گذاری کرد. یکی از راه های مشروعیت بخشیدن به سلطنت به ویژه با دو شهر مقدس در مرزهای این کشور، تأکید بر اسلام به عنوان هویت اصلی است."

وی ادامه داد: "دیکتاتوری های نظامی در خاورمیانه آمده اند و رفته اند، اما نگرانی آنها این است که چگونه سلطنت را حفظ کنند و به آن پیشینه و سنت بدهند؟ در نتیجه، آنها بر اسلام و هویت دولت اسلامی که به خاطر وجود دو مسجد مقدس به آنها مشروعیت می دهد، تأکید کرده اند."

اما ولیعهد جوان در تلاش است تا عربستان سعودی را به سمت رکن جدیدی از مشروعیت سوق دهد.

اعظمی گفت: "نظم جهانی پیش بینی شده کنونی کشورها که تحت تأثیر برتری نظامی آمریکا است، به شخصی مانند محمد بن سلمان اجازه می دهد تا هنجارهای مذهبی قدیمی را متلاشی کند و ماهیت دولت سعودی را از نو بسازد. بنابراین او به عنوان یک پادشاه مدرن ادعا می کند که مشروعیت وی بر پایه ناسیونالیستی است و اسلام به طور بسیار کمرنگ در پس زمینه کار او قرار دارد."

چه این موضوع برای محمد بن سلمان تحقق یابد یا خیر، بنیانگذاری سنت بین آغاز دولت سعودی و تلاش برای اصلاحات فعلی می تواند منجر به ایجاد تفرقه ای عمیق در جامعه و کشور شود.

این تنش ها سابقا خود را در دستگیری اندیشمندان نشان داده اند. در حقیقت، دستگیری فعالان زن نیز نشان می دهد که هدف محمد بن سلمان به جای دموکراسی، تمرکز بر قدرت و استبداد است.

آینده ای نامعلوم

ناپایداری منطقه ای و انزوای بین المللی عربستان سعودی می تواند پادشاهی را که به دنبال دور شدن از تعادل محافظه کارانه قدرت است را بیشتر به خطر بیاندازد.

در اوایل سال جاری، كنگره آمریكا به توقف فروش تسلیحات به عربستان سعودی که جنگ یمن را هدایت می کند رأی داد، نیشی که پادشاهی سعودی آن را با گشودن دفترچه چک خود به روی غرب خنثی کرد. با این حال، آلمان پس از قتل خاشقچی هنوز تحریم تسلیحاتی علیه عربستان سعودی را ادامه می دهد.

امارات متحده عربی که تا همین اواخر برای مقابله با تأثیر بیداری اسلامی شانه به شانه محمد بن سلمان ایستاده بود، متحد سابق خود را در جنگ یمن که به مسئله ای بزرگ برای پادشاهی تبدیل شده رها کرده است.

اخیرا، ناتوانی سعودی ها در محافظت از دارایی های نفتی خود در برابر حمله حوثی ها نشان از آن دارد که این کشور که صدها میلیارد دلار برای خرید اسلحه از غرب خرج کرده قادر به دفاع از مرزهای خود نیست.

یک دانشمند و حقوقدان ارشد اسلامی به شرط ناشناس ماندن به trt گفت: "حتی اگر بگوییم محمد بن سلمان مسئول قتل خاشقچی نیست، که البته باور آن دشوار است، بسیاری از افراد و مواضع آنها در داخل دیوان سلطنتی هستند که اعتبار عربستان سعودی به عنوان میزبان میلیون ها مسلمان که برای انجام تکالیف مذهبی به آنجا می آیند را زیر سؤال می برند."

این پادشاه جوان، ظالم و پرخاشگر طی چند سال گذشته، برخلاف حاکمان گذشته سعودی، نسبت به مخالفان خشونت بسیاری نشان داد. این امر باعث شده تا برخی این سؤال را مطرح کنند که آیا عاقلانه است به چنین فردی اجازه کنترل مکان مهم مسلمانان داده شود؟

قتل خاشقچی نقطه عطف مهمی برای ولیعهد و جاه طلبی های وی بود. او به یک چهره سمی تبدیل شده است. به دلیل ماهیت وحشیانه مرگ خاشقچی و تلفات انسانی در جنگ علیه یمن، اصلاحات وی به طور فزاینده ای به عنوان تلاش هایی بدبینانه برای ساکت کردن مخاطبان غربی تلقی می شود.

عظیمی گفت: "محمد بن سلمان در ترور گستاخانه جمال خاشقچی که بیش از حد گسترش یافته و طی جریاناتی که وی را مجبور به عقب نشینی در جبهه های مختلف کرد، اکنون در وضعیت بسیار ضعیف تری قرار دارد و ممکن است به طور ناخواسته آینده خود را به خطر بیاندازد."

معصومه میرحسینی – تیتریک

انتهای پیام/