چهارشنبه ۰۵ ارديبهشت ۱۴۰۳ - 2024 April 24
بخش نهم "تیتر1"/ چالش ها و راهکارهای جهش تولید در صنعت برق کشور؛
پایان خاموشی ها با اصلاح قیمت گذاری برق/ فرصت تبدیل ایران به «قطب برق» منطقه در حال سوختن است
بررسی های آماری نشان می دهند افراد متمول برق بیشتری نسبت به طبقات کمتر برخودار جامعه مصرف می کنند و در نتیجه به دلیل وجود یارانه پنهان، یارانه بیشتری نسبت به افراد کم مصرف دریافت می کنند.
به گزارش گروه اقتصادی تیتریک، رهبر معظم انقلاب در پیام نوروزی خود به رسم سال های گذشته سال جدید را سال «جهش تولید» نامگذاری کردند و خطاب به مسئولان کشور فرمودند «جوری عمل کنید که با جهش تولید تغییری محسوس در زندگی مردم به وجود آید».
به همین دلیل و با توجه به سفارش رهبر معظم انقلاب بر آن شدیم تا با یک سلسه گزارشاتی اهمیت رونق و جهش تولید در بخش های مختلف اقتصادی را بررسی و راهکارهای برآمده از نظرات کارشناسان و متولیان حوزه های مختلف اقتصادی برای تحقق این امر ارائه دهیم.
در گزارش های قبلی جهش تولید در بخش های مسکن، پتروشیمی، معدن کشاورزی، محصولات غذایی، محصولات دامی، شیلات و صنعت ریلی را بررسی کرده ایم و اکنون قصد داریم این مهم را در تولید برق شرح دهیم.
وضعیت فعلی صنعت برق کشور
هم اکنون ظرفیت کلیه نیروگاه های تولید برق در وضعیت مطلوبی قرار دارد اما با این حال مصرف برق طی سال یکنواخت نیست، به گونه ای که در تابستان یک و نیم برابر متوسط کل سال برق مصرف می شود به همین دلیل وزارت نیرو ناچار است نیروگاه هایی بسازد که صرفا در طول تابستان کار می کنند.
البته این نیروگاه ها در سایر فصول سال استفاده نمی شود لذا وزارت نیرو ساخت این نیروگاه ها را غیر اقتصادی می داند، اگر بتوانیم مشکل پیک برق را در تابستان حل کنیم و مصرف برق را در تابستان کاهش دهیم از نظر ظرفیت نیروگاه هایی که در کشور وجود دارد هیچگونه مشکلی کشورمان را تهدید نخواهد کرد.
در همین خصوص صابر آزاد، کارشناس صنعت برق در گفتگویی اختصاصی با تیتریک گفت: نیروگاه هایی با قابلت تولید 20 هزار وات در کشور وجود دارد که در طول سال هیچگونه استفاده ای از آن نمی شود در نتیجه یکی از اصلی ترین مشکلات ما در حوزه برق حل مشکل پیک برق در تابستان است و ما باید بتوانیم مصرف برق در تابستان را کاهش دهیم.
وی افزود: تعرفه گذاری مناسب یکی از راهکارهایی است که می توان از آن برای به حداقل رساندن مصرف برق استفاده کرد و وزارت نیرو با مصوبه ای که از هیات وزیران در اسفندماه 97 گرفت یک قدم رو به جلو با پیاده کردن روند مذکور گذاشت و بین مشترکان پر مصرف و کم مصرف اختلاف قائل شد.
این کارشناس حوزه برق اظهار نمود: آنالیزهای وزارت نیرو نشان می دهد که راهکار تشویقی و تنبیهی برای مشترکان تا حدی موثر بوده است، همچنین یکی دیگر از راهکارهایی که باید به آن توجه ویژه داشته باشیم مصرف وسائل برقی است که بهره وری انرژی بیشتری دارند به ویژه کولرهای آبی و گازی که در تابستان وارد مدار می شوند و مصرف برق آنها به شدت زیاد خواهد بود.
آزاد در ادامه یادآور شد: در زمینه تعرفه گام های کمی برداشته شد اما کافی نیست و می توان با درصد های بیشتری بین مشترکین پر مصرف و کم مصرف اختلاف گذاشت، بهای برق تجدید پذیر(خورشیدی خانگی یا بادی) روشی است که می توان مشترکان پر مصرف برای مصارف مازاد باید بپردازند و با توجه به اینکه وزارت نیرو منبع مالی برای فراهم کردن برق خورشیدی یا بادی ندارد این بخش ها می توانند مشتریان پر مصرف را تحت پوشش قرار دهند.
وی گفت: راهکارهای مذکور کوتاه مدت و میان مدت است و اگر بخواهیم بلند مدت نگاه کنیم تعامل با دیگر کشورها برای واردات برق در تابستان و صادرات در زمستان به روسیه هم راهبرد بسیار موثری خواهد بود زیرا پیک مصرف این کشور به دلیل مصارف بالای برقی آنها در زمستان است.
اگر از نظر تامین سوخت برای نیروگاه ها مشکلی نداشته باشیم می توانیم در زمستان به صادرات برق بپردازیم و با این روش نیروگاه هایی که برای تابستان احدث خواهیم کرد توجه اقتصادی پیدا می کنند. کل ظرفیت نیروگاه های تولید برق در کشور بالای 80 هزار مگاوات است.
چالش ها و موانع پیش روی جهش تولید در صنعت برق
برای شکوفایی رونق و جهش تولید برق، وزارت نیرو با چالش ها و موانعی متعددی به شرح زیر مواجه است که هر چه سریعتر با همیاری همه مسئولین و نهادها باید این موانع رفع شوند.
1- بدهی بالای وزارت نیرو به پیمانکاران
یکی از مهمترین چالش های وزارت نیرو برای تحقق اقتصاد مقاومتی، بدهی های انباشته و ناکارآمدی اقتصادی این وزارتخانه است. اقتصاد نامتوازن صنعت برق به انباشته شدن مطالبات بخش خصوصی منجر شده است، به طوری که بر اساس گزارش های رسمی تا پایان مهر ماه سال 1396، وزارت نیرو بیش از 30 هزار میلیارد تومان به بخش خصوصی بدهکار است.
فعالیت های تولید و ارائه انرژی الکتریکی وزارت نیرو به صورت ماموریت محور بوده و خصوصیت های کسب و کار سودده را ندارد؛ لذا هزینه ها و درآمدهای این وزارتخانه با هم همخوانی ندارد و تنها با تزریق بودجه می تواند به راه خود ادامه دهد.
2- نظام نادرست قیمت گذاری برق
یکی از دلایل اصلی مشکلات اقتصادی وزارت نیرو، نظام قیمت گذاری ناکارآمد در برق است. برق به عنوان تولید اصلی وزارت نیرو با نرخ هایی پایین به فروش می رسد که نه تنها از محل آنها، این وزارتخانه نمی تواند اقتصاد خود را اداره کند، بلکه باعث شکل گیری الگوی ناصحیح مصرف نیز شده است.
مشکل دیگر نظام قیمت گذاری فعلی ناعادلانه بودن آن است. بررسی های آماری نشان می دهند افراد متمول برق بیشتری نسبت به طبقات کمتر برخودار جامعه مصرف می کنند و در نتیجه به دلیل وجود یارانه پنهان، یارانه بیشتری نسبت به افراد کم مصرف دریافت می کنند.
3- بازده پایین نیروگاه ها به دلیل قدیمی و غیربومی بودن فناوری تولید برق
بسیاری از نیروگاه های کشور با بازدهی کمتر از میزان استاندارد کار می کنند. این موضوع دلایل متعددی دارد. یکی از این دلایل، قدیمی بودن فناوری و فرسوده بودن تجهیزات برخی از نیروگاه ها است؛ هم اکنون ۶۰۰۰ مگاوات نیروگاه با سن حدود ۴۰ سال به بالا در کشور فعال هستند.
علت دیگر غیر بومی بودن فناوری تولید برق است؛ برخی از نیروگاه ها با وجود اینکه تازه تاسیس شده اند به دلیل عدم تناسب فناوری با شرایط اقلیمی کشور، عملا بازده کمتری نسبت به استانداردهای بین المللی دارند و برق تولیدی توسط آنها نسبت به این استانداردها گرانتر است.
4- تلفات بالای خطوط انتقال و توزیع برق
در زمینه انتقال و توزیع برق مسئله ای به نام تلفات خطوط مسئله با اهمیتی است. کاهش تلفات برق از لحاظ بالا بردن بهره وری انرژی و جلوگیری از هدررفت منابع کشور حائز اهمیت است. همچنین کاهش تلفات، کاهش هزینه تمام شده تولید برق را نیز به همراه خواهد داشت به طوری که کاهش هر یک درصد تلفات، سالانه 2،6 میلیارد کیلووات ساعت معادل 1000 میلیارد تومان صرفه جویی به همراه خواهد داشت.
5- افزایش مداوم میزان اوج (پیک) مصرف
یکی از مشکلات اساسی صنعت برق افزایش مداوم و با سرعت اوج (پیک) مصرف برق در کشور است؛ به طوری که از سال 1357 تا 1396 پیک برق به طور متوسط سالانه 7.4 درصد رشد داشته است. مسئولین نیز در واکنش به این مسئله، همواره به دنبال تولید برق بیشتر برای پاسخگویی به پیک مصرف بوده اند.
با این روند، باید کل تاسیسات بخش برق ایران هر ۱۰ سال یک بار 2 برابر شود تا بتواند پیک مورد نیاز را تامین کند. در صورت در نظر گرفتن استهلاک و بازنشستگی تجهیزات عدد ۱۰ سال کمتر نیز خواهد شد. لذا مسئولین وزارت نیرو باید رویکرد خود را تغییر داده و به دنبال پیک سایی باشند.
راهکارهای جهش تولید در صنعت برق
بدون هیچ شکی راهکارهای فراوانی برای جهش تولید در صنعت برق وجود دارد که می تواند این امر را به سرانجام مطلوب برساند که در ادامه به برخی از آنها خواهیم پرداخت.
1-ایجاد بازار بدهی به منظور تهاتر بخشی از بدهی های وزارت نیرو
بسیاری از این طلبکاران وزارت نیرو، دارای داد و ستد مالی با بخش های مختلف دولت هستند و در بسیاری از موارد باید عوارض یا مالیات به دولت بپردازند. بنابراین وزارت نیرو می تواند با ایجاد یک بازار بدهی، به تهاتر این بدهی ها بپردازد. به طور مثال اگر وزارت نیرو به شرکتی بدهکار است، می توان به ازای این بدهکاری، آن شرکت را از پرداخت مالیات معاف کرد و به این صورت وزارت نیرو را در پرداخت بدهی های خود یاری نمود. این شیوه می تواند علاوه بر کاهش بدهی های وزارت نیرو، از بی انگیزگی سرمایه گذاران صنعت برق نیز جلوگیری نماید.
2- اصلاح نظام قیمت گذاری برق با اجرای مدل IBT به منظور حذف یارانه پرمصرف ها
اصلی‌ترین مانع افزایش تعرفه‌های برق و جبران فاصله میان قیمت فروش با قیمت تمام‌شده را می‌توان در فشارهای اجتماعی وارد بر دولت ارزیابی کرد؛ زیرا افزایش قیمت فروش این حامل انرژی، توسط آحاد جامعه رصد می‌شود و مخالفت با آن، دست دولت را در اعمال تعرفه های جدید می‌بندد.
با این حال راه گریز از تنگنای اقتصادی صنعت برق را می‌توان در افزایش هدفمند و هوشمندانه قیمت برق دنبال کرد. درحال حاضر هر چند نظام قیمت گذاری فعلی پلکانی است، اما پلکان های مصرفی طوری طراحی شده است که اهداف قیمت گذاری پلکانی در آن محقق نمی شود.
نظام قیمت گذاری فعلی همچنان شامل یارانه پنهان برای پرمصرف ها است، به طوری که تمایز و تفاوت ملموسی بین مشترکین پرمصرف و کم مصرف در آن وجود ندارد و جالب است که مشترکین پرمصرف هرچه بیشتر مصرف می کنند، از مزیت یارانه برق بیشتر استفاده می کنند؛ موضوعی که بایستی در نظام قیمت گذاری پلکانی، عکس آن صادق باشد.
3- ارائه تضمین دولتی در خرید برق به سرمایه گذاران داخلی برای ساخت نیروگاه
درحالی‌که بدهی‌های چند ده هزار میلیارد تومانی وزارت نیرو، مانعی برای حضور بخش غیردولتی در توسعه ظرفیت نیروگاهی محسوب می‌شود، این وزارتخانه با ارایه تضامینی بالاتر نسبت به تضامین ارائه شده به شرکت‌های داخلی، قراردادی را برای احداث ۵۰۰۰ مگاوات نیروگاه جدید با شرکت یونیت اینترنشنال ترکیه در سال گذشته به امضا رساند.
تضمین های ارائه شده به این شرکت بر اساس قانون سرمایه‌گذاری خارجی توسط دولت ایران و وزارت نیرو استوار بوده و لذا برای شرکت خارجی از مطلوبیت بالایی برخوردار است. در این شرایط شرکت ترکیه‌ای با در اختیار داشتن تضامین دولت ایران می‌تواند از بانک‌های خارجی تسهیلات لازم را دریافت و پروژه خود را به اجرا درآورد.
4- واگذاری پروژه های آب و برق کشور به شرکت های داخلی به منظور استفاده از حداکثر توان داخلی
توان بالای کشور در ساخت نیروگاه ها، سدسازی و پروژه های عمرانی و زیرساختی مرتبط با آب و برق، این امکان را برای وزارت نیرو ایجاد کرده که بتواند از شرکت های داخلی در این زمینه استفاده نماید. بنابراین واگذاری این پروژه ها به شرکت های داخلی از جمله اقدامات مهمی است که این توان داخلی را تقویت می کند.
5- تجهیز خطوط انتقال و توزیع به ادوات کم مصرف با فناوری های جدید به منظور کاهش تلفات فنی
اگرچه میزان تلفات شبکه انتقال و توزیع در کشور طی سال‌های گذشته کاهش پیدا کرده اما بخش عمده‌ای از کاهش تلفات این شبکه برق که تاکنون محقق شده، به خاطر کاهش تلفات غیرفنی از قبیل جلوگیری از برق دزدی بوده است.
در نتیجه برای کاهش بیشتر سطح تلفات لازم است پروژه‌هایی برای کاهش تلفات فنی اجرا شود که زمان بیشتری را می‌طلبد. از آنجا که در سال‌های آتی، کاهش تلفات پیچیدگی بیشتری خواهد داشت؛ بنابراین استفاده از ادوات کم مصرف و با فناوری های نوین در این زمینه امری اجتناب ناپذیر است.
6- صادرات 10 هزار مگاوات ظرفیت مازاد برق در فصل زمستان به همسایگان شمالی
در زمستان سال 1395 حداکثر بارى که از شبکه برق کشور دریافت شد، در حدود 33 هزار مگاوات بودد. این میزان تقریباً 20 هزار مگاوات کمتر از پیک تابستان سال 1395 بود که به معنی وجود ظرفیت مازاد 20 هزار مگاواتی برق در کشور است.
در این شرایط فارغ از رویکرد احداث نیروگاه جدید و صادرات برق آن، حتى اگر 10 هزار مگاوات برای ذخیره و اورهال نیروگاه ها در زمستان در نظر گرفته شود، امکان صادرات 10 هزار مگاوات برق مازاد در زمستان وجود دارد.
با توجه به اینکه سیستم گرمایشى کشورهای همسایه شمالى عمدتاً بر پایه برق است، پیک مصرف آنها در فصل سرما است. لذا این کشورها می توانند مشتری برق تولید ایران در ایام اوج مصرف خود باشند و کشور از این مسیر درآمد و ارزآوری داشته باشد.
7- افزایش مبادلات برقی با کشورهای منطقه برای تبدیل شدن به قطب برق منطقه
با تبدیل شدن ایران به قطب برق منطقه و وابسته شدن کشورهاى همسایه و منطقه به برق ایران، قدرت چانه زنی دستگاه دیپلماسى کشور نیز در عرصه بین المللی بالا می رود و از این مسیر، تحقق اقتصاد مقاومتی بیش از پیش امکانپذیر می شود.
حصول این هدف در شرایط فعلی امکانپذیر است. چرا که کشور ما از همه خصوصیات لازم برای تبدیل شدن به قطب برق منطقه بهره مند است. خصوصیاتی که هیچ کشور دیگرى در منطقه حساس جنوب غرب آسیا، همزمان تمامی آنها را دارا نیست.
این موارد عبارتند از:
• انرژى ارزان و وافر براى تولید برق رقابتى
• موقعیت جغرافیایی ممتاز (دارای اختلاف دما از شمال به جنوب و اختلاف افق از شرق به غرب است)
• در مرکز منطقه ای قرار گرفته است که با حدود ٥٠٠ میلیون نفر جمعیت، تقاضای بالایی برای برق وجود دارد
• ظرفیت های قابل توجه بخش خصوصی صنعت برق در کشور
• موقعیت جغرافیایی ممتاز (دارای اختلاف دما از شمال به جنوب و اختلاف افق از شرق به غرب است)
• در مرکز منطقه ای قرار گرفته است که با حدود ٥٠٠ میلیون نفر جمعیت، تقاضای بالایی برای برق وجود دارد
• ظرفیت های قابل توجه بخش خصوصی صنعت برق در کشور
در سال 1395، 1250 مگاوات تبادل برق با کشورهای همسایه صورت گرفت که 869 مگاوات آن صادرات و 381 مگاوات آن واردات برق بود. با توجه به 76 هزار مگاوات ظرفیت نصب شده و ظرفیت‌ها و توانمندی‌هاى صنعت برق کشور، 1250 مگاوات مبادلات برق با کشورهای همسایه عدد بسیار کوچکی است.
هم اکنون کشورهای عراق، پاکستان، افغانستان، کشورهاى حاشیه خلیج فارس و حتى لبنان، سوریه و هندوستان از متقاضیان برق ایران هستند.
گلاویژ اصحابی - تیتریک
انتهای پیام/ س
خبرهای مرتبط
ارسال نظر
اخبار برگزیده
