آرایش در کودکی و بحران هویت در بزرگسالی

گروه سبک زندگی تیتریک، متاسفانه در این دوره آرایش کردن نه تنها برای جوان جلوه کردن مسن تر ها، بلکه یک عادت بین جوانان هم شده است. استفاده از لوازم آرایش نه فقط بین بانوان، بلکه بین دختر بچه ها و پسرها هم به تقلید از مادرانشان دیده می شود. تمایل به آرایش کردن باعث می شود که بچه ها زودتر به بلوغ برسند و در نتیجه با مشکلات زیادی که بار روانی منفی برایشان دارد، مواجه شوند.

خیلی وقت ها دیده می شود که خود مادران، در ایامی مثل جشن تولدها ، مناسبت های مختلف و حتی مهمانی رفتن دخترانشان را آرایش می کنند یا از لوازم زیبایی دخترانه مثل گیره های سر یا کش و تل سر برای پسرانشان استفاده می کنند. اینکار علاوه بر اینکه ممکن است باعث بحران هویت بچه ها شود، حمله به حریم کودکی آنها است چرا که زیبایی طبیعی بچه ها را زیر سوال می برد و ناخودآگاه به بچه می آموزد که تو خودت زیبا نیستی بلکه باید برای زیباتر شدن تلاش کنی و زیبایی و خوشگلی مهمترین ارزش تو محسوب می شود.

اگر بچه ها خودشان به سمت لوازم آرایشی جذب می شوند، ناشی از جاذبه هایی است که وسایل برای کشف محیط اطراف آنها دارد. بچه ها دوست دارند همه چیز را لمس  و با حواس پنجگانه تجربه و آن را آزمون و خطا کنند اما این بدین معنی نیست که استفاده از لوازم آرایش برای بچه ها بدون اشکال است. 

شما فرض کنید دختر چهار یا پنج ساله‌ ای دارید که از شما می خواهد برایش لوازم آرایش بخرید یا رژلب را به او بدهید تا روی لبش بزند، شما هم درخواستش را رد می‌کنید، یا اینکه مدام سر کیف شما می رود و خود را آرایش می کند، بعد شما که اخم می کنید به شما می گویید که چرا اجازه ندادید و شما هم سخنرانی میکنید که چون خوب نیست و بد است و آرایش برای خانم ها است ، نه دختر کوچولوها ، تو کوچولو هستی و نباید صورتت را رنگ کنی ، اما آیا او متقاعد می شود؟ آیا دختر چهار ـ پنج ساله این حرف ها را می فهمد؟ پس راه درست چیست؟

در این زمینه با خانم دکتر نسیم نوری، روانشناس و مشاور خانواده پیرامون عوارض و علل آرایش کردن بچه ها و همینطور وظایفی که والدین در این زمینه بر عهده دارند، به گفت وگو نشستیم که در ادامه می خوانید:

*خانم دکتر به عنوان سوال  نخست بفرمایید که چه علل و عواملی باعث می شود که بچه ها به سمت لوازم آرایشی برای زیباتر جلوه دادن خود بروند، آیا خود بچه ها در این زمینه به بلوغ فکری رسیده اند یا تحت تأثیر دیگران ممکن است چنین کارهایی را انجام دهند؟

نخستین دلیلی که می توان برای این امر برشمرد، ممکن است کنجکاوی ذاتی کودک برای کشف دنیای اطراف خود باشد. حال سوال این است که چنین چیزی طبیعی است؟ بله این امر کاملا طبیعی است و جزو مراحل رشد محسوب می شود و والدین نباید بترسند و برخوردهای خشونت آمیزی داشته باشند.

اما دلیل دوم ممکن است الگوگیری های کودکان از بزرگسالان یا همسالانی باشد که در برابر آنها بچه ها اقدام به آراستن خود می کنند. یعنی دختر بچه ، مادری دارد که برای هر میهمانی آرایش می کند، او هم می بیند و این الگوگیری در او ایجاد می شود.

دلیل سوم القای بیش از حد فرهنگ درون خانواده بر ضرورت زیبایی و تاکید بیشتر بر ارزش گذاری فردی به زیبایی نسبت به ارزش های اخلاقی است. در صورتی که فرهنگ درون خانواده توجه به ظاهر صرف باشد، چنین امری طبیعی است.

چهارم ایجاد شرایط و محیط تشویق کودک به استفاده از لوازم آرایش توسط اطرافیان برای زیباتر کردن کودک باید مدنظر قرار بگیرد. پنجم سهولت دسترسی کودک به لوازم آرایشی بزرگ ترها و در اختیار قرار دادن آنها توسط اطرافیان از علل مهم گرایش کودکان در آینده نزدیک به این لوازم است.

*خانم دکتر این مورد پنجم که فرمودید، در خیلی خانواده ها دیده می شود که والدین در این زمینه سهل گیری می کنند، چنین سهل گیری در خانواده ها چه دلائلی می تواند داشته باشد؟

ببینید، متاسفانه گاهی والدین برای ساکت کردن مقطعی و زودهنگام کودکان خود در سنین پایین تر لوازم آرایشی خود را به عنوان اسباب بازی در اختیار کودک قرار می دهند و بعدها مشاهده می شود احتمال استفاده خودسرانه و دست زدن به لوازم ارایشی مادر بدون حضور والدین افزایش می یابد. والدین باید بدانند که لوازم آرایش برای ساکت کردن و سرگرمی بچه ها اسباب بازی نیست! عواقب زیادی دارد.

همچنین علاقه کودک به بزرگتر نشان دادن خود و همانندسازی با مادر نیز می تواند از علل مهم دیگر در نظر گرفته شود. واکنش های غلط والدین به کنجکاوی های ساده و اولین استفاده های ناهشیارانه کودک از لوازم آرایش می تواند از علل مهم دیگر باشد. استفاده از واژه های «چه زیبا شدی» و خندیدن به کودک و تعریف این مطلب برای دیگران در برابر کودک می تواند جنبه تشویقی برای افزایش احتمال استفاده های بعدی کودک از این لوازم آرایشی باشد. البته واکنش های خشونت آمیز و غیرمنطقی و تنبیه کودک در این زمینه نیز نه تنها موثر نیست بلکه خطرات جدی به همراه خواهد داشت.

* عوارض آرایش زودرس کودکان در زندگی فعلی و آینده زندگی آنان چیست؟ برخی خانواده ها این روزها اعتقادی ندارند که آرایش کردن مضراتی برای خود و بچه هایشان دارند به همین دلیل هم هست که نوجوانان زیادی را می بینیم که از سنین پایین به رنگ کردن مو یا آرایش صورت و ناخن به طور مداوم و طبیعی می پردازند.

اولین مشکلی که در این زمینه وجود دارد افزایش احتمال ابتلا به بیماری های پوستی و بروز واکنش های حساسیتی است که به علت ظرافت و لطافت پوست کودکان در پی استفاده مکرر از لوازم آرایش بالا می رود.

افزایش احتمال «بحران هویت» و «سردرگمی» نقش در بزرگسالی از عوارض مهم و جدی است.

*در این زمینه بیشتر برایمان توضیح می دهید؟

ببینید، کاهش اعتماد به نفس و باور به نیاز همیشگی به تغییر خود برای پذیرفته شدن در دنیای بیرونی و ارتباطات اجتماعی در پی استفاده کودکان از لوازم آرایش در سنین پایین دیده شده است. با آرایش، عزت نفس کودک و نوجوان تهدید می شود چون ناخودآگاه تشویق اطرافیان در او این امر را القا می کند که بدون استفاده از این لوازم آرایش زیبا و پذیرفتنی نخواهد بود. همچنین افزایش احتمال بلوغ زودرس نیز می تواند تهدید جدی بعدی باشد که باید در نظر داشت.

* خانم دکتر پسر بچه های زیادی را هم می بینیم این روزها به سمت مدلینگ و مدل های مختلف مو و آرایش صورت روی می آورند، آیا پسربچه ها هم گرایش به لوازم آرایشی پیدا می کنند و در این زمینه زمینه والدین چه وظیفه ای دارند؟

بله، این امر گاهی در پسربچه ها هم دیده می شود. پسربچه ها نیز گاهی رفتارهایی مغایر با جنسیتشان ممکن است داشته باشند. رفتارهایی از قبیل تمایل به آرایش کردن، یا رغبت به بودن در جمع زنان و عدم تمایل به همراهی با پدر از مواردی است که در برخی پسربچه ها به چشم می خورد.

باید والدین به این رفتارها در کودک خود توجه کنند و پیگیری جدی برای اصلاح آن داشته باشند. این رفتارها امکان دارد تبعات و پیامدهای ناخوشایندی را در زندگی شخصی و اجتماعی آینده پسران به همراه داشته باشد. در این وضعیت باید برای اصلاح این رفتارها با صحبت کردن ، توضیح دادن تفاوت های رفتاری زنان و مردان، این مشکل را در ذهن کودک حل کرد. در صورتی که این توانایی و مهارت در والدین کم شود، باز هم این مشکلات در کودک ادامه پیدا کرد، خانواده ها باید از روانشناسان در این حوزه کمک بگیرند.

* راهکارهای جلوگیری از روی آوردن کودکان به انجام آرایش چیست ؟

برای کاهش تمایل به آرایش در کودکان و نوجوانان بهتر است بزرگترها در حضور کودک انجام به خودآرایی را به حداقل برسانند و کودک را کمتر همراه با خود به مراکز آرایشی ببرند. لوازم آرایشی در منزل نباید در در دسترس آزادانه کودکان قرار گیرد و باید احترام به حریم شخصی والدین و بزرگترها به کودک آموزش داده شود.

*به طور عملی مادرها چه کارهایی می توانند در این زمینه انجام دهند؟

برای بچه ها با زبان کودکانه توضیح داده شود که این کار مخصوص بزرگترها است و در هر حیطه سنی انجام کارهای مخصوص به آن سن باید انجام شود. در نظر داشتن فاصله سنی با والدین در ذهن کودک و روشن کردن این مطلب با زبانی ساده و کودکانه برای کودکان مهارتی است که والدین باید آن را بیاموزند

*پس منع آرایش نباید به صورت مستقیم باشد؟

خیر، منع آرایش نباید به صورتی انجام شود که کودک لجباز و حریص شود و در پی مخفی کاری برای انجام آن شود. قانع سازی باید با ظرافت کامل و با مهارت انجام شود و کودک از عوارض انجام کار خود آگاه شود، برای مثال به کودک گفته شود که آرایش کردن امکان دارد به سلامتی اش آسیب برساند، با لطافت و مهربانی کامل باید به او گفته شود که بدون آرایش زیباتر هستی و این آرایش، مانع دیدن چهره زیبای اصلی تو می شود.

نکته دیگر هم این است که به صورت مکرر در زمان های مختلف به او اعتماد به نفس دهید و تلقین کنید که او زیبا و دوست داشتنی است و باید خودش را همانگونه که هست، دوست بدارد. اگر کودک همچنان اصرار داشت، والدین برای او چارچوبی تعیین کنند و باید به او بفهمانند که این کار مخصوص بزرگترهاست و او هم روزی بزرگتر خواهد شد و استفاده مناسب از این لوازم را خواهد داشت.

*بچه ها خیلی وقت ها با همان شیرین زبانی به بزرگترها می گویند که مثلا چرا فلان فرد یا فلان بچه یا بزرگسال پس آرایش کرده و من نمی توانم این کار را انجام دهم. در این طور مواقع چه باید پاسخ داد؟

به بچه باید گفته شود که اگر در اطراف او کسانی را می بیند که آرایش می کنند، این افراد بزرگسال چون نشاط پوست شان با افزایش سن از بین می رود، سعی می کنند مقداری آرایش کنند که چهره شان بی روح نباشد و نشاط جوانی را پیدا کند، اما آرایش کردن برای بچه ها و نوجوان ها خوب نیست.

در صورت مشاهده آرایش زیاد در پسران یا رفتارهای پسرانه در دختران و آرایش کردن زیاد دختران که بیش از 6 ماه به طول انجامید حتماً به یک روانشناس مراجعه کنید و ریز رفتارهای کودک خود را توضیح دهید. دکتر روانشناس کودک و یا بازی درمانگر برای بچه ها در این زمینه می تواند به شما راهکارهای مناسبی دهد.

انتهای پیام/ز