جمعه ۳۱ فروردين ۱۴۰۳ - 2024 April 19
«تیتر یک» گزارش می دهد؛
آئین نوروز خوانی در طالقان؛ میراث ناملموسی که ثبت ملی شد
نوروزخوانی از جمله آئین‌های کهن ایرانی است که تا چند دهه پیش به شکل گسترده‌ای در طالقان رواج داشت.
به گزارش گروه استانی تیتر یک، در تقویم رسمی، ۶ بهمن به عنوان روز «آواها و نواهای ایرانی» ثبت شده است. روزی که استان البرز هم از آن بی‌نصیب نیست و توانسته آنچه از گذشتگان به یادگار مانده است را در قالب میراث ناملموس به ثبت ملی هم برساند.
نوروزخوانی (بهارخوانی) از جمله آئین‌های کهن ایرانی است که تا چند دهه پیش به شکل گسترده‌تری در بسیاری از نواحی ایران به ویژه البرز شمالی و جنوبی، مازندران، گیلان، تالش و دیلمان، کومش، طالقان و… رواج داشت.
این آئین امروز به شکل خیلی پراکنده در روستاهای دوردست نواحی یاد شده مشاهده می‌شود، گمان می‌رود که مضمون این آیین در قبل از اسلام، علاوه بر توصیف و بشارت بهار، در ستایش اهورامزدا، مدح شاهان، امیران، بزرگان و مردم خوشرو و گشاده دست بوده است.
این آیین پس از اسلام به ویژه از دوران صفوی- خود را با مضامین، روایات و احادیث اسلامی به ویژه با مذهب شیعه - منطبق کرده و به حیات خود ادامه داد. نوروزخوانان؛ خنیاگران دوره گردی بودند که ۱۵ روز مانده به نوروز، بر در هر خانه‌ای بهار را با شعر و آواز نوید می‌دادند.
در این آیین باستانی چاووش خوانان محلی تالش با خواندن اشعاری در وصف بهار در خیابان‌ها و معابر، رسیدن نوروز باستانی را به مردم خبر می‌دهند و آن‌ها را برای میزبانی بهار آماده می‌سازند. خصوصیات مهم نوروزخوانان به مانند همه خنیاگران، بداهه سرایی و حافظه قوی شعری بوده است.
کار نوروز خوانان با فرارسیدن بهار به پایان می‌رسد. نوروزخوانان غالباً مایل نبودند تا از طرف مردم محل سکونتشان شناخته شوند و به همین دلیل در مناطقی دور از محل سکونت خود، به نوروزخوانی می‌پرداختند. بسیاری از اوقات نوروزخوانان کومشی و طالقانی به مازندران می‌رفتند.
فرزان احمد نژاد کارشناس میراث فرهنگی به خبرنگار تیتر یک، می‌گوید؛ «آن‌ها در محله‌ها و خانه‌ها به نوروزخوانی می‌پرداختند؛ صاحب خانه نیز با دادن پول، شیرینی، گردو، تخم مرغ و نخود، و کشمش از آنان پذیرایی می‌کرد. این اشعار از بخش‌های مختلفی تشکیل می‌شود که هر بخش نغمه مخصوص به خود داشته است.
نوروزخوانی در سه بخش اجرا می‌شود. نوروزخوان غالباً در بخش اول، پس از ستایش خداوند و مدح پیامبر (ص) به توصیف امامان (ع) می‌پردازد. در پایان این بخش ممکن است از برخی روایت‌ها و داستان ها، مانند قصه آدم و حوا، حضرت ابراهیم و… استفاده شود.
در بخش دوم، نوروزخوانان در توصیف صاحبخانه بداهه سرایی می‌کنند. در این بخش امکان ارائه طنز و هجو یا ستایش و تمجید وجود دارد. بخش سوم، در توصیف نوروز و بهار است. این توصیف یا به صورت ترجیع بند توسط همراهان نوروزخوان در جابجای بخش اول انجام می‌شود.
نغمه‌های نوروزخوانی بسیار ساده و روان است. این سادگی و روانی به این دلیل است که نوروزخوانان معمولاً موسیقیدانان حرفه‌ای نبوده و از مردم عادی روستا بوده اند. همچنین مخاطبین اصلی نوروزخوانی که مردم عادی روستا بودند نیز در سادگی و پالایش نغمه‌های نوروزی موثر بوده اند.
جمله‌های موسیقی غالباً کوتاهند و دامنه صوتی آن‌ها معمولاً از یک تتراکورد (دانگ) فراتر نمی‌رود. این جمله موسیقی مرتباً تکرار شده و با هر تکرار به خاطر انطباق با شعر تغییرات چندانی را پذیرا می‌شوند. نورزخوانی یک موسیقی صرفاً آوازی است و در اجرای آن از هیچ‌سازی استفاده نمی‌شود.
موضوعات مطرح شده در آیین نوروزخوانی دامنه وسیعی داشته است. نوروزخوان به توصیف و بازگویی احساسات مردم در بازنگری دوباره بهار و نوروز می‌پردازد.
نوروزخوان به تبلیغ افکار آیینی و اعتقادات مذهبی می‌پردازد، نوروزخوان در بازگویی وقایع ناگوار سیاسی- اجتماعی به شیوه تمثیلی و کنایی و غالباً در قالب طنز و هجو به عنوان ناقل اخبار و وقایع از نقطه‌ای به نقطه دیگر عمل می‌کرده است».
همچنین نوروزخوانی یکی از عوامل مهم و نقل و انتقالات فرهنگی و موسیقیایی در شمال و جنوب البرز محسوب می‌شدند. اشعار مورد استفاده توسط نوروزخوانان به زبان فارسی و نیز لهجه‌ها و گویش‌های محلی است.
نمونه‌ای از اشعار نوروزخوانی در طالقان.
نوروز سلطون اومده
مژده دهید به دوستان
گل به گلستون اومده
یا اینکه همین مضامین را با عبارات:
بهار آمد بهار آمد خوش آمد
سمن در سبزه زار آمد، خوش آمد
نوروزتان نوروز دیگر
شما را سال نو باشد مبارک.
ستاره احمدی - تیتریک
انتهای پیام/ س
خبرهای مرتبط
ارسال نظر
اخبار برگزیده
