نویسنده و البرزپژوه در گفتگو با «تیتر یک»:
فرهنگ چهلتکه البرز به چهارشنبهسوری تنوع بخشیده است
نویسنده و البرزپژوه گفت: چهارشنبهسوری در البرز، رسوماتی مخصوص بومیان این استان و مهاجرین است که با خود آوردهاند.
به گزارش گروه استانی «تیتر یک»؛ حسین عسکری، نویسنده و البرزپژوه به مناسبت چهارشنبهسوری در گفتگو با خبرنگار «تیتر یک» گفت: چهارشنبه سوری، چهارشنبه آخر سال یا چهارشنبه سُرخی یا کِلُ چهارشنبه (در گویش طالقانی) یکی از آئینهای نوروزی در سرزمین کهن ایران است.
وی با اشاره به اینکه دو دیدگاه درباره قدمت و خاستگاه چهارشنبه سوری وجود دارد، ادامه داد: برخی این آئین را متعلق به پیش از اسلام میدانند که تا امروز ادامه داشته و برخی دیگر مثل دکتر محمود روحالامینی مردمشناس نامی، چهارشنبه سوری را آئینی ایرانی تحت تأثیر جنبشهای شیعی میدانند که پس از اسلام در بین ایرانیان پیدا شده است.
عسکری افزود: هفته و نامگذاریهای آن از شنبه تا جمعه در تقویم پس از اسلام ایجاد شده است و در ایران پیش از اسلام و ایران باستان، شمارش روزها در قالب هفته نبوده و ماهها هر کدام نام مشخصی داشتند.
این نویسنده تصریح کرد: به دلیل اینکه ایرانیها چهارشنبه را روز نامبارکی میدانستند، آتش میافروختند تا از پلیدیهای آن به دور باشند. برای مثال در منطقه طالقان، میگفتند: «تَشُک تَشُک»، چهارشنبهای که دنباله نخواهد داشت یعنی آن را خوب نمیدانستند و میخواستند ادامه پیدا نکند.
وی گفت: برخی پژوهشگران و ایرانشناسان طی تفسیری عنوان میکنند که چهارشنبه سوری نسبتی با جنبشهای شیعی داشته و این ماجرا به قیام مختار ثقفی برمیگردد که از دوستداران اهل بیت (ع) بود. زمانی که از زندان آزاد شد و خواست خونخواهی شیعیان از قاتلان امام حسین (ع) را آغاز کند به یاران خود و شیعیان گفت که بر بام خانههای خود آتش روشن کنند و با این اقدام هماهنگ، قیام خود را آغاز کنند. زمانی که این اتفاق افتاد، مصادف با شب چهارشنبه آخر سال بود. به همین دلیل بین ایرانیان و شیعیان ایرانی رسم شد که شب چهارشنبه آخر سال، آتش روشن کنند.
عسکری ادامه داد: اما درباره رسومات شب چهارشنبه سوری در استان البرز این را باید عرض کنم که رسوماتی مخصوص بومیان استان البرز و رسمهایی نیز مخصوص مهاجرین است که با خود به استان البرز آوردهاند و این رسومات متنوع در طول زمان با یکدیگر ترکیب شده است که به مهمترین آنها اشاره میکنم.
این پژوهشگر افزود: یکی از آنها آتش افروزی است، این کار را در پشت بام و یا در معابر انجام میدادند، آتش که روشن میشد آرزوهای خوب میکردند و از روی آن میپریدند و میگفتند: «زردی من از تو، سرخی تو از من»، اینجا زردی یعنی بیماری و پژمردگی و سرخی یعنی نشاط، سلامتی و سرزندگی.
وی بیان کرد: دومین رسم، کوزههای کهنه و نیمه شکسته را که درونش مقداری آب و چند سکه بود، در معابر میانداختند تا با شکستن کامل آنها، کهنگی از زندگیها به دور باشد.
عسکری گفت: سومین رسم این بود که اسپند دود میکردند و چهارمین رسم، آجیل میخوردند که شامل کشمش، مغز گردو، توت و تخمه کدو بود که همچنان در منطقه طالقان رایج است.
این نویسنده ادامه داد: فال گوشایستادن یکی دیگر از رسومات بود، در کوچه یا معبری مخفی میشدند، اولین حرف را که میشنیدند؛ اگر حرف خوبی بود حمل بر نیکی و مبارکی روزهای آتی میکردند. فال گوشایستادن معادل تفأل (فال نیک زدن) است.
وی افزود: رسم بعدی «قاشقزنی» بود که بیشتر بچهها و نوجوانان انجام میدادند، پارچه یا چادری بر سر خود میکشیدند و بر در خانه همسایهها و آشنایان میرفتند و قاشق را به ظرفهایشان میزدند و با آن صدا در میآوردند، صاحب خانه به آنها شیرینی و میوه یا پول میداد و گاهی روی این بچهها آب میپاشیدند.
عسکری تأکید کرد: هدیه به نوعروسان و زنان و دختران خویشاوند نزدیک نیز در شب چهارشنبه سوری رایج است که در زبان فارسی به آن «عیدانه» و ترک زبانان استان البرز به آن «پای» و «بایراملیخ» میگویند.
این پژوهشگر گفت: خانهتکانی و دور کردن کهنگی سال پیش از خانهها نیز یکی از رسوم پیش از چهارشنبهسوری است که باید تا قبل از این شب، انجام میشد. البته خریدها و نیازمندیهای نوروزی هم باید پیش از چهارشنبه سوری انجام میشد.
وی ادامه داد: در برخی روستاهای البرز فانوسی روشن میکردند و با آواز خوانی به سمت منزل خودشان یا آشنایان میرفتند و فانوس را آویزان میکردند، یعنیامیدوار بودند تا پایان سال آینده، چراغ منزلشان روشن باشد.
عسکری در خاتمه خاطرنشان کرد: در روستای برغان، شهرستان ساوجبلاغ، شب چهارشنبه سوری به کسی چیزی قرض نمیدهند و چیزی نباید بشکند. آنها بر این عقیدهاند که اگر چیزی قرض بدهند و یا چیزی بشکند طی سال این ادامه پیدا خواهد کرد. غذاهای این شب نیز سبزی پلو با ماهی و یا کوکو سبزی است.
الهه ملاحسینی _ تیتر یک
انتهای پیام/ل
خبرهای مرتبط
ارسال نظر
اخبار برگزیده