اپیدمی گنج‌یابی کثیف در شهر
انگار در هیاهوی زندگی ماشینی عصر حاضر انسان با همه توانایی و قابلیت‌هایش به فراموشی سپرده‌شده‌امروزه دیگر زباله گردی مختص ظلمات شب‌ها یا تاریک‌روشن خروس‌خوان نیست و شاغلان این عرصه نیز تنها افراد معتاد و بی‌خانمان نیستند بلکه اپیدمی شده که اگر در هر قسمتی از شهر و جلوی سطل های زباله سر برگردانی حتی ماشین های مدل بالایی را می‌بینی که برای بار زدن زباله توقف کرده‌اند و در حال گنج یابی کثیف هستند.
طلای کثیف منبعی برای درآمدزایی
ساعات پایانی هر شب سری به سطل‌های زباله می‌زند و بعد از کنکاشی مفصل در زباله‌دانی‌ها خورجین موتورش را پر می‌کند از غنائمی که حاصل دسترنجی شبانه است.
پوتین های بلند لاستیکی، لباس‌هایی مندرس و آلوده و دستانی ترک‌خورده و خشن تمام آن چیزی است که در برخورد اول با پیرمرد قاب نگاهمان را پر می‌کند.
رئوف نام دارد و بیش از ۸ سال است زباله گردی را به‌عنوان یک شغل و منبع درآمد انجام می‌دهد کف دست‌ها را با کمک لباسش پاک می‌کند، سیگاری بیرون آورده آن را روشن می‌کند در این فکرم که پیرمرد چطور باوجود این‌همه آلودگی سرپاست که ناگهان بند افکارم با کوره‌ای از دود سیگار پیرمرد پاره می‌شود.
رئوف خانواده‌ای ندارد و به گفته خودش بعد از فوت همسرش دیگر انگیزه‌ای برای زندگی نداشته و به دنبال آن اعتیاد بیکاری و بی‌پولی او را به سمت و سوی زندگی در زباله‌دانی‌ها سوق داده است، حاشیه‌هایی که امروز رئوف را به پیرمردی زباله گرد ساخته است.
قدی کوتاه دارد و مجبور است برای جستجوی زباله‌دانی از لبه سطل به‌عنوان اهرم استفاده کرده و به داخل آن خم شود با یک دست لبه سطل زباله را گرفته و خود را نگه می‌دارد و با دست دیگر بی‌توجه به عبور و حضور عابران زباله‌های موجود را زیر رو می‌کند.
جستجوی خوراک دام در میان زباله‌های شهری
مخاطب بعدی ما جوان ساده روستایی با سری تراشیده و چهره‌ای آفتاب سوخته است که به گفته خودش هر روز به پیشنهاد پدر، صبح گاری به‌دست از یکی از روستاهای نزدیک برای جمع‌آوری و پیدا کردن پوست میوه‌هایی مانند خربزه و هندوانه و نان خشک برای خوراک دام‌هایش راهی شهر شده و سری به سطل های زباله می‌زند.
جوان که هر بار خود را با یک نام معرفی می‌کند کمی ساده به نظر رسیده و از دنیای دورنگی و تزویر انسان‌های امروزی به دور است، برای نان حرمت بسیاری قائل است و هر بار با مشاهده نان در سطل زباله غرولندی کرده و می‌گوید: نان برکت خداست برکت خدا را که در سطل زباله و کنار سایر آشغال‌ها نمی‌ریزند. آنها را جدا کنید تا حداقل حیوانات گرسنه سیر شوند.
زمین‌شناس زباله گرد!
نزدیک غروب است و هوا رو به سردی می‌رود سوز سرمای کویر به حدی است که استخوان می‌ترکاند. بادگیر ضخیمی بر تن دارد و دو سوم چهره‌اش را با کلاهی بافتنی طوری پوشانده که تنها چشم‌هایش دیده می‌شوند در حالی که کیسه‌ای پر از انواع مقوا و قوطی های خالی نوشابه را در دست دارد، پیشنهادم را برای گفت‌وگو پذیرفته و می‌گوید: لیسانس زمین‌شناسی است و به دلیل نبود کار، به‌عنوان شاگرد آرایشگری مشغول کار است.
بیرجند شهر کوچکی ست مردم یکدیگر را می‌شناسند نمی‌خواهم در لباس یک زباله گرد شناخته شوم و موجب سرافکندگی خانواده‌ام باشم.
محسن که به‌تازگی پدر شده است، ادامه می‌دهد: هرروز وقتی فرصتی پیش می‌آید لباس کارم را بر می‌دارم و در پایان کار با تعویض لباس کار زباله گردی و تحویل زباله‌های قابل بازیافت به خانه بر می‌گردم.
وی زباله‌گردی را کار طاقت‌فرسایی می‌داند و می‌گوید: بدتر از اهانت و بار نگاه تحقیرآمیز افراد، جیب خالی و شرمساری یک مرد در مورد حداقل مخارج زندگی است.
وی زباله‌ها را طلای کثیف می‌داند و می گوید: سود این کار به جیب دلالان می‌رود به گونه‌ای که این افراد حاصل دسترنج زباله گردها را به قیمت ناچیز خریده و باقیمتی بالا به کارخانه‌های بازیافت خارج از استان می‌فروشند.
برای تأمین مخارج فرزندانم مجبورم زباله را زیرورو کنم
زنی جوان که نیمه در سطح آشغال واقع در کنار ایستگاه اتوبوس خم شده است، منظره شگفت‌آوری را ترسیم می‌کند به سمتش می‌روم متوجه حضورم نمی‌شود و مرتب زباله‌ها را زیر و رو می‌کند و برخی مانند قوطی‌ها، بطری‌ها و کاغذها را جدا می‌سازد.
ماسک سفیدی را از کیفم بیرون می‌آورم و به وی تعارف می‌کنم. چهره‌اش با خنده گلگون می‌شود و می‌گوید: پنج سال است در این منطقه و دیگر قسمت‌هایی که رفت‌وآمد زیادی نیست زباله گردی می‌کنم.
زهرا که در معرفی خود اندکی مکث می‌کند، در ادامه صحبت‌هایش به خبرنگار مهر می‌گوید: ۱۰ سال پیش، شوهرم را در حادثه رانندگی ازدست‌داده و از آن پس خود نیز سرپرست خانواده و سه فرزندم شده‌ام.
وی نفس عمیقی می‌کشد و می‌افزاید: کارهای زیادی مانند پرستاری کودک در خانه، نظافت ساختمانی و آشپزی برای سالمند انجام داده‌ام اما زباله گردی شغلی آسان برای امرارمعاش زنی بی‌سرپرست است.
زهرا می‌افزاید: در زباله گردی منتی از سوی دیگر افراد نیست و به‌راحتی می‌توانم زباله‌هایی را که جمع‌آوری کرده‌ام را به افرادی ناشناس و یا به دیگر زباله گردها که از نظر مالی در وضعیت بهتری قرار دارند، بفروشم.
وی در پاسخ به این سؤال خبرنگار مهر که این زباله‌ها را به چه کسانی و کجا به فروش می‌رسانید، سکوت کرده و می‌گوید: اگر نامی از آنها ببرم به‌وسیله شهرداری گرفته‌شده و روزی خودم را قطع می‌کنم.
شکم‌گرسنه مسائل بهداشتی را درک نمی‌کند
صدیقه که بی‌مهابا و بدون استفاده از دستکش دستانش را تا آرنج در میان زباله‌ها فرو برده لبخندی زده و می‌گوید: اگر بخواهم به فکر بهداشت باشم اصلاً نباید این کار را انجام دهم از طرفی درآمد چندانی برای تهیه و خرید دستکش ضخیم و مواد ضدعفونی‌کننده ندارم.
وی با اشاره به اینکه شکم‌گرسنه مسائل بهداشتی را درک نمی‌کند، می‌گوید: بهداشت برای مرفهین بی‌درد است، باگذشت این مدت هنوز بیماری خاصی نگرفته‌ام گویا میکروب هم از ما می‌ترسد!
بهروز پسر ۱۲ ساله این زن نیز می‌گوید: هر جا برای کار رفتم سن پایینم را بهانه کرده و حتی با حداقل دستمزد بیکار ماندم اما حالا در کنار مادرم هم به‌عنوان همراه او هستم و هم درآمدی هر چند ناچیز عایدم می‌شود.
شگردی جدید در زباله گردی
ساعت سه عصر است. صدای پسربچه‌ای مرا به بیرون از خانه می‌کشاند. گاری سنگین تر از وزن خودش را به‌سختی حمل می‌کند گویی وجود کارتن‌هایی که بر روی گاری قرار دارد، سنگینی‌اش را فزون تر کرده است مرتب کلمه «نون خشکی.... نون خشکی» را با صدای بلند تکرار می‌کند.
به کفش های دمپایی و شلوار پاره‌اش نگاهی گذرا می‌اندازم. به سمتم می‌آید و می‌گوید: نون خشکی، کارتن، قوطی، هرچه داری بیاور بخرم.
لبخندی تقدیمش می‌کنم و می‌گویم، این کارتن‌ها و زباله‌ها رو از کجا خریده‌ای؟ وی که گویی از چیزی ترسیده است، می‌افزاید: اگر زباله داری بیاور بخرم وگرنه که می‌روم.
وی را به داخل حیاط دعوت کرده و خود را معرفی می‌کنم. چشمانش اندکی شرمگین می‌شوند و به خبرنگار مهر می‌گوید: زباله‌ها را از داخل سطل آشغال جمع کرده و چون بچه‌های هم سن و سالم مرا مسخره نکنند، بر روی گاری حمل می‌کنم.
رضا خرید نان خشک را بهانه‌ای برای زباله گردی می‌داند و می‌گوید: تعداد زباله گردها زیاد شده‌اند و از ترس اینکه دستگیر شوم به خریدن نان خشک می‌پردازم.
وی که به گفته خودش ۱۵ سال سن دارد، می‌افزاید: پدرم ناتوان و ازکارافتاده است و برای کمک به کسب درآمد به فروش دعا، آدامس، خرید نان خشک و زباله گردی می‌پردازم.
آلودگی و چهره نازیبا رهاورد زباله گردی
یکی از شهروندان بیرجندی با نارضایتی از عملکرد شهرداری در ساماندهی زباله گردها می‌گوید: این افراد با واژگون کردن سطل های زباله و پراکند کردن زباله‌ها در کوچه و خیابان بعد از اتمام کار آنها را رها کرده و بهداشت جامعه و مردم را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
محمود آبادی می‌گوید: بسیاری اوقات زباله‌ها تا چند متر آن‌طرف‌تر کشیده شده و به محلی برای تجمع گربه‌ها و انواع پشه و مگس تبدیل می‌شوند و بوی بد آنها مردم را آزار می‌دهد.
به اعتقاد وی زباله گردها بدون رعایت هیچ‌گونه مسائل بهداشتی و حفاظتی اقدام به جستجوی محتویات سطل‌های زباله به‌ویژه کاغذ و مقوا، بطری‌های پلاستیکی و آلومینیومی می‌کنند و علاوه بر این که برای خود و دیگران ممکن است بیماری‌های مختلفی را به وجود آورند، چهره شهر را بسیار زشت جلوه می‌دهند.
بهداشت در جمع‌آوری زباله گردها همکاری کند
معاون خدمات شهری شهرداری بیرجند در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، بیان کرد: شهرداری به‌تنهایی نمی‌تواند در جمع‌آوری زباله گردها کاری از پیش ببرد و همه دستگاه‌ها به‌خصوص بهداشت باید همکاری کنند.
حسن خانزاد با بیان اینکه در خصوص زباله گردی طرح پژوهشی که آسیب‌شناسی کند، نداشته‌ایم، اظهار کرد: بر اساس گزارشات و مطالعات، بیکاری علت اصلی این پدیده است که باید در این زمینه توجه شود.
وی با اشاره به اقدامات انجام‌شده برای جمع‌آوری زباله گردها، تصریح کرد: مراکزی که این زباله گردها، زباله‌های جمع‌آوری کرده را به فروش می‌رسانند، شناسایی و با آنها برخورد شده است.
خانزاد از شناسایی ۲۲ مرکز خرید و انباشت زباله در سطح شهر خبر داد و افزود: این مراکز به اخطارهای شهرداری توجهی نکرده و به مراجع قضایی معرفی‌شده‌اند.
وی با بیان اینکه برخی دیگر از مراکز انباشت زباله در سطح شهر با اخطار اولیه شهرداری پاک‌سازی شده‌اند، اظهار کرد: شهرداری با مراکز انباشت زباله در سطح شهر برخورد جدی به عمل می‌آورد اما در خارج از شهر دیگر دستگاه‌ها مسئول‌اند.
سرانه تولید زباله در بیرجند حدود ۶۰۰ گرم برای هر نفر است و بیش از۲۰ درصد زباله‌ها تولیدی قابل‌تفکیک استخانزاد ادامه داد: متولیان خرید زباله برای انباشت زباله در نقاطی خارج از شهر، باید ابتدا مجوز های لازم را از دستگاه‌های ذی‌ربط بگیرند.
جمع‌آوری ۲۷ هزار تن زباله در سطح شهر بیرجند
معاون خدمت شهری شهرداری بیرجند از تولید روزانه ۱۱۰تن زباله شهری و بیمارستانی بعد از بی‌خطر کردن در بیرجند خبر داده و می‌گوید: در هشت‌ماهه نخست سال جاری ۲۷ هزار و ۶۰ تن زباله در سطح شهر بیرجند جمع‌آوری و دفن شده است.
خانزاد سرانه تولید زباله را در بیرجند حدود ۶۰۰ گرم برای هر نفر عنوان و بیان داشت: بیش از۲۰ درصد زباله‌ها تولیدی قابل‌تفکیک است.
وی به سوله پردازش زباله در بیرجند اشاره کرد و افزود: با بهره‌برداری از این سوله و تجهیز آن به دستگاه سورترینگ تفکیک زباله در کمترین زمان انجام‌شده و هزینه‌های بهداشتی دفن زباله نیز کاهش خواهد یافت.
وی حفظ منابع طبیعی و کاهش میزان تولید زباله را از اهداف ساخت سوله دانسته و ادامه می‌دهد: عملیات فونداسیون این سوله که در محل دفن زباله در حال احداث است پایان‌یافته و نصب و مسقف کردن نیز به‌زودی آغاز می‌شود.
راه‌اندازی آزمایشی ایستگاه زباله‌ای در سطح شهر
معاون خدمات شهری شهرداری بیرجند با بیان اینکه یکی از طرح های پیش‌بینی‌شده برای کاهش زباله گردها، راه‌اندازی آزمایشی ایستگاه زباله‌ای در سطح شهر است، تصریح کرد: نظافت، پاک‌سازی و حفظ سلامت شهر از وظایف شهرداری است.
وی با بیان اینکه برخی شهروندان، زباله‌ها را در سطل آشغال نمی‌اندازند، اظهار کرد: این اقدام باعث تجمع حشرات موزی و در خطر انداختن سلامت جامعه می‌شود.
وی افزود: از شهروندان خواستارم با مشاهده کم کاری در حوزه خدمات شهری با سامانه ۱۳۷ تماس بگیرند.
خانزاد با اشاره به پیگیری تشکیل سازمان مدیریت پسماند بیان داشت: با تشکیل این سازمان در شهرداری بیرجند بسیاری از مشکلات ساماندهی زباله گردها و بازیافت زباله برطرف می‌شود.
وی در پایان با یادآوری نصب سه هزار و ۶۵۰ سطل زباله مکانیزه در شهر در این مدت، می‌گوید: ۴۷ نیروی خدماتی، ۱۱ خودروی پرس مکانیزه و هفت‌دستگاه نیسان در زمینه کار جمع‌آوری زباله در سطح شهر فعالیت می‌کنند.
به‌هرروی در شهر بیرجند شاهد هستیم هر روز بر تعداد زباله گردان افزوده می‌شود و مطمئناً خطرهای توسعه زباله گردی هزینه‌های سنگین را خواهد داشت.
باید گفت جدای از مشکلات بهداشتی اگر این کار صرفه اقتصادی نداشت افراد به هر دلیل جذب این کار نمی‌شدند، واقعیت این است که با اجرایی نشدن طرح تفکیک زباله از مبدأ و همچنین نبود بازیافت در استان سودهای میلیاردی طلاهای کثیفی که عده‌ای برای گذران زندگی به آن روی آورده‌اند نصیب دلالانی می‌شود که سود چند صدهزارتومانی زباله گردها را میلیاردی به جیب می‌زنند و از استان خارج می‌کنند.
