900 هکتار بافت فرسوده بر قامت نظرآباد

گروه استانی «تیتریک»،به نقل از تصویرالبرز،بافت های فرسوده و ناكارآمد شهري از موضوعاتی است که روز به روز با توسعه جمعیتی و نیاز جامعه به دسترسی امکانات مختلف اجتماعی،اقتصادی،فرهنگی و موارد دیگر را نمی دهد و بافت های فرسوده نظرآباد نیز در این مسیر سردرگم است. اين بافت ها به دليل داشتن مشكلات متعدد اقتصادي ، اجتماعي، كالبدي، عملكردي، ترافيكي و زيست محيطي از عمده چالش هاي مديريت شهري و نظام شهرسازيهستندو براي كل گستره شهري يك تهديد جدي به شمار مي آيند به خصوص که اغلب این محدودیتها به حاشیه نشینها اختصاص دارد.

آنچه که می توان به عنوان یک امر آموزشی بیان کرد مبنای شناخت بافت فرسوده بلوک های شهری است. هر بلوک شهری که بیش از 50 درصد قطعات آن شامل معیارهای (ناپایداری،نفوذ ناپذیری و ریزدانگی ) باشد، جزو بافت فرسوده به حساب می آید.امابلوکها را می توان به چند بخش تبدیل کرد . ابتدا  می توان به بلوک ناپابدار  اشاره کرد و گفت:بلوکی  است که 50 درصد بناهای آن غیرمقاوم و فقد سیستم سازه و فنی مناسب باشد.و بلوک نفوذناپذیر بلوکی است  که 50 درصد عرض معابر آن کمتر از 6 متر باشد و بلوک ریزدانه: که حداقل 50 درصد قطعات  و پلاک های آن دارای مساحت کمتر از 200 متر مربع می باشند.

بر اساس معیارهای موجود سه طبقه یا تقسیم بندی در بافت فرسوده شهر نظرآباد موجود است که نوع اول ،  محدوده هایی که فقط کم دوام هستند. مساحت آن در حدود  310 هکتار از اراضی شهر نظرآباد را شامل می شود.

نوع دوم، محدوده های کم دوام که دارای قطعات کوچک هستند. مساحت این نوع فرسودگی بیشتر از نوع اول می باشد و در حدود 42 درصد مساحت کل بلوک های شهر و در حدود 571 هکتار مساحت دارد. همچنین این فرسودگی 86 درصد از کل املاک مسکونی شهر را شامل می شود که کمتر از 200 متر مربع هستند.

نوع سوم: محدوده هایی که از هر سه معیار فرسودگی برخوردارند. این نوع فرسودگی شدیدترین نوع فرسودگی با توجه به 3 عامل اسکلت کم دوام،ریزدانگی بافت و معابر کم عرض می باشد. مساحت این نوع فرسودگی در شهر نظرآبادهکتار از شهر و در حدود 8 درصد از بلوک های شهری است که بیشتر در هسته روستایی سیدجمالدین و بلوک های جنوبی محور امام خمینی است.

در کل باید در مورد شهر نظرآباد گفت که وسعت کلی بافت های فرسوده در شهر نظرآباد نزدیک به 900 هکتار می باشد که 71 درصد از بافت ساخته شده شهر را شامل می شود. این رقم نشانگر وخامت وضعیت موجود می باشد.  با توجه به نبود برنامه های توسعه و نوسازی، شهر نظرآباد دچار فرسودگی در عرصه کالبدی و عملکردی می باشد. ادامه این روند در آینده، این شهر را دچار معضلات و مشکلات عمیق تری می کند. لذا لزوم توجه و اقدام سریع در بافت های فرسوده شهر نظرآباد الزامی می باشد.

شیوه های مداخله در بافت فرسوده به روش علمی و منطقی عبارتند: از بهسازی، نوسازی و بازسازی که البته اتخاذ هر کدام از این موارد برای دخالت در بافت باید با توجه به نوع بافت و همچنین توجه ویژه به وضعیت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ساکنان آن صورت گیرد. تا زمانی که ساکنان به صورت خودجوش و البته با توانمند سازی از طریق ارائه تسهیلات دولتی  و آگاهی بخشی به آن ها حمایت نشوند، مداخله در این نوع بافت ها غیر منطقی می باشد. نکته دیگر این است که باید با توجه به طبقه بندی های علمی، زمان بندی و اجرای طرح های فوری و ضربتی در بافت های فرسوده که احتمال مخاطرات در آنها بیشتر هستند،در الویت قرار گیرند.

اما در این یادداشت می توان پیشنهاداتی هم داشت ، همچون فراهم نمودن ابزارهاي حقوقی مناسب (اصلاح و تکمیل قوانین و مقررات) برای مداخله در بافت فرسوده، فرهنگ سازی و آگاهی بخشی به مردم در برابر مخاطرات موجود در بافت های فرسوده از طریق تعریف مفاهیم ایمن سازي ، تعادل بخشی ، حیات بخشی، ظرفیت سازي ، جذب، تامین و ارائه تسهیلات دولتی و اعتبارات مالی خصوصی برای کمک به ساکنان در بهسازی، بازسازی و نوسازی بافت های فرسوده، توزیع ارزش افزوده و همچنین ایجاد شرایط پایدار اقتصادی در نوسازی وبهسازی های بافت های فرسوده برای ساکنان ، جلوگیری از غیبت شهروندان در طول مداخله در بافت های فرسوده با ایجاد احساس تعلق و خاطره در شهروندان وپاسخگو بودن به شهروندان و ساکنان در فرآیند تهیه تا اجرای طرح های مربوط به بافت های فرسوده که هریک میتواند شرایط نظرآباد را بهبود بخشد.

یادداشت علیرضا گروسی کارشناس ارشد جغرافیا و مدیریت شهری