مذاکرات ژنو، فرصت بود یا تهدید!

گروه سیاسی« تیتریک »؛مقامات آمریکایی به کثرت و بخصوص پس از امضای توافقنامه ژنو در آذر ماه عنوان نمودند که مهمترین دلیل امضای موافقتنامه ی مذکور توسط ایران، اثر پذیری انتخابات ریاست جمهوری از تحریم هاست. وقتی باراک اوباما در این خصوص می گوید: « این تحریم ها اثرات مهمی روی اقتصاد ایران داشته است و با انتخاب رییس جمهور روحانی در اوایل امسال دریچه ای برای دیپلماسی باز شده. برای اولین بار در تقریبا یک دهه ما پیشرفت برنامه ی هسته ای ایران را متوقف کرده ایم و بخش های کلیدی این برنامه به عقب رانده خواهد شد». همچنین روزنامه ی نیویورک تایمز در این زمینه می نویسد:« تنها راه مقابله با ایران، مهار برنامه ی هسته ای و تغییر ماهیت نظام این کشور به طور همزمان است. مقامات کاخ سفید معتقدند چنانچه معامله ای مناسب در موضوع هسته ای با تهران انجام گیرد، می توان زمینه های تقویت گروه هایی را در ایران فراهم کرد که حامی واشنگتن و سیاست های آن هستند. تقویت حامیان آمریکایی در داخل ایران می تواند در نهایت منجر به تغییر ماهیت نظام ایران شود. از نظر کاخ سفید تنها راه مقابله و کنترل ایران همین راه کار است».

با نگاهی مو شکافانه به مطالب یاد شده و نیز ادعای مطرح شده توسط آمریکاییها در پی انتشار خلاصه ای از متن تفسیری توافق ژنو که در اختیار کنگره قرار داده است، می توان زوایای پنهان این سناریوی پیچیده را آشکار ساخت. بر اساس ادعای مطرح شده از سوی آمریکا از متن تفسیری توافق ژنو، ایران در مذاکرات اخیر پذیرفته است فعالیت های غنی سازی آزمایشگاهی خود را گسترش ندهد و تولیدات سانتریفیوژ را فقط به جایگزین کردن سانتریفیوزهای خراب شده با سانتریفیوژهای جدید محدود سازد.

همچنین در این توافقنامه بر اساس اظهارات طرف آمریکایی ایران متعهد می شود تعداد سانتریفیوژها را در برخی از نیروگاهها کاهش داده و فرایند رقیق سازی را آغاز نماید.

در بخش مقدماتی خلاصه منتشر شده از سوی کاخ سفید همچنان آمده است: «برنامه اقدام مشترک نشان از اولین مرتبه طی نزدیک به یک دهه (گذشته) است که جمهوری اسلامی ایران توافق می کند اقدامات مشخصی انجام دهد که پیشرفت برنامه ی هسته ای خود را متوقف و جنبه های کلیدی این برنامه را به عقب براند، از جمله دسترسی بی سابقه به بازرسان بین المللی». بر اساس متن تفسیر، ایران، آژانس، آمریکا و سایر اعضای 1+5 طی روزهای باقیمانده تا 20 ژانویه (دوشنبه-امروز) گامهای باقیمانده برای اجرای توافق ژنو را بر خواهند داشت.

این در حالی است که اظهارات آمریکاییها در تفسیر متن توافق ژنو با واکنش سخنگوی وزارت امور خارجه روبرو شده است، بطوریکه خانم افخم طی نشست خبری اخیر خود عنوان نمود که: « بیانیه کاخ سفید برداشت یکسویه و یک جانبه ای از توافقات غیر رسمی اخیر بین کارشناسان ایران و 1+5 می باشد و به هیچ وجه ملاک ارزیابی یا قضاوت در مورد نحوه ی اجرای توافق ژنو نیست».

اظهارات عراقچی مبنی بر Non-paperبودن توافقات بر ابهام مسئله می افزاید چرا که Non-paper توافقی است مکتوب و غیر رسمی ،که بر حسب نظر معاون وزارت خارجه اصولا نباید در رسانه ها انتشار یابد.

اما نکته عجیب این است که تنها بعد از چهار روز از این اظهارات ،کاخ سفید خلاصه ای از توافقات صورت گرفته را انتشار داد. به نظر می رسد حال شایسته این باشد همانگونه که آمریکا عدم تعهد خود را به اجرای توافقات با انتشار این متن نشان داد و جامعه آمریکایی و نیز سنا را محرم خود دانست دولتمردان ما نیز خود را از این اصل مستثنا ندانند که همچنان دانستن حق مردم است و می بایست افکار عمومی یا دست کم نمایندگان ملت را از کم و کیف توافقات آگاه سازند.

صرف نظر از اینکه نظرات کدام یک از طرفین در تفسیر توافق ایجاد شده به واقعیت نزدیک تر است، تیم مذاکره کننده ی ایران نباید از این نکته اساسی غافل شود که طبق فرمایشات مقام معظم رهبری: « مذاکره با شیطان برای دفع شر اوست». و نباید فراموش کرد که طبق نظر معظم له خواسته های طرف آمریکایی از ملت ایران حد یقف نخواهد داشت. و وقتی که اوباما در اظهاراتش به وضوح از خواسته ی آنان برای باز کردن پیچ و مهره هسته ای ایران سخن می راند، دور از انتظار نیست که هنوز پرونده ی هسته ای به جایی نرسیده، طرف مقابل از گشودن پرونده ی حقوق بشر و حقوق هم جنس بازان (به اصطلاح) و توان موشکی و ... سخن به میان آورد.

در همین زمینه می توان سفر هیئت اروپایی به ایران و دیدار آنها با عوامل دست چندم فتنه و نیز اعلام نارضایتی سخنگوی کاخ سفید از سفر ظریف به لبنان و حضور بر سر مزار عماد مغنیه را پالس هایی در این راستا دانست که از طرف غربی به طرف ایرانی مخابره می شود.

حسین زندیه / کارشناس مسایل سیاسی و بین الملل