زینب سلام الله، الگویی برای همه اعصار

گروه دین و اندیشه  « تیتریک »؛ ای که مردانگی در رکاب تو جوانمردی آموخت، زنان ملت ما به تو محتاجند، آنان را بر استعمار کهنه و نو، بر بندگی سنت های پوسیده و دعوت های عفن، بر ملعبه سازان تعصب قدیم و تفنن جدید، به نیروی فریادهایی که بر سر شهر قساوت و وحشت می کوبیدی و پایه های قصر جنایت و قدرت را می لرزاندی بر آشوب!

تا در خویش بر آشوبند و تار و پود این پرده های عنکبوت فریب را بدرند، تا در برابر این طوفان بر باددهنده ای که به وزیدن آغاز کرده است ایستادن را بیاموزند و خود را از حرم های اسارت قدیم و بازارهای بی حرمت جدید به امامت تو نجات بخشند…”حضرت زینب (س) نه تنها یک شیر زن و به قول معروف قهرمان کربلاستبلکه زنى است جامع تمام خصوصیات و ویژگیهاى یک زن شایسته که مى‏تواند در تمامزمانها براى تمام زن هاى جامعه بشرى، مخصوصاً جوامع اسلامى و على‏الخصوص جامعه تشیعبه عنوان بهترین الگو مطرح باشد، الگویى که هاله‏اى از محبّت و احساسات دور او رااحاطه کرده بدین جهت به راحتى رفتارها و خصوصیات اخلاقى و عملى او مى‏تواند دربانوان نفوذ نماید، و آنان را نیز به سمت و سوى شایستگى و برازندگى بکشاند، روشن ترین و باشکوه ترین دوران زندگانی حضرت زینب(س) را می توان دورانی دانست که در کنار سرور شهیدان، عشق و شهادت را همراهی می کرد. اگر چه تاریخ زندگی ایشان را از تولد تا آغاز حرکت امام حسین(ع) به سوی کربلا می توان به صورت پراکنده در تاریخ یافت، اما نقاط مبهم و ناگفته ای باقی است، گرچه سال های آخر زندگی آن بزرگ بانو، یعنی از زمانی که حرکت خود را با امام حسین(ع) آغاز کرد، روشن و با عظمت در تاریخ ماندگار شده است. گویی مانایی نام حضرت زینب(س) در تاریخ، به قیام امام حسین(ع) و نامیرایی قیام امام به پیام حضرت زینب است، زیرا یکی از روشن ترین ابعاد و زوایای قابل تحلیل و بررسی قیام حسینی را می توان از پیام زینبی برگرفت. آنچهپیش رو دارید گامى است در این مسیر، و مقالى است به این هدف که با بیان گوشه‏هایىاز اوصاف آن بانوى کمال یافته، بانوان جامعه اسلامى را به آن سمت و سو سوق داد.

چکیده

چونزینب تربیت‏شده خاندان وحى و امامت ‏بود و به حقیقت دین آشنایى کامل داشت، وقتى دینرا در دست عده‏اى ستم‏گر دید و مردم زمانه را از ظلم و جور حکام خود غافل یافت‏بهصرافت دریافت اگر مردم را به گونه‏اى از بدعت‏ها و ظلم و ستم‏ها و ناحق بودن حاکمانزمانه آگاه نسازند از دین چیزى جز ظاهر آن باقى نمى‏ماند، از این رو با امام حسین(ع) همراه شد به امید آن که نادرستى‏ها و ناشایستگى‏ها را از دین بزدایند . البتهتا زمانى که امام حسین (ع) در قید حیات بودند ایشان در همه امور از امام (ع) اطاعتمى‏کرد، اما وقتى متوجه شد از مردان بنى‏هاشم کسى جز امام زین العابدین (ع) باقىنمانده و او هم چنان رنجور است که تا مدت‏ها توان ندارد به وظایف امامت‏خویش قیامکند تصمیم گرفت در کنار امام سجاد (ع) به رسالتى که براى خویش احساس مى‏کرد عملنماید .حضرت زینب بسان خدیجه کبرى(س) در راه اعتلا و سرافرازى اسلامهمه مصائب و بلایا را تحمل خواهد کرد و با صبر و استقامت و ایثار موجب رشد و تعالىاین دین مقدس خواهد شد .یکى از موارد عملى تبلیغ حضرت زینب (س) حفظ حجاب است، او نه تنها در حالت عادى،بلکه در بحرانى‏ترین لحظات زندگى اهتمام زیادى در حفظ خود از انظار و دیده‏هاى مردمداشت. زینب(س) سمبل زنی شجاع، مدبر و لایق رهبری گروهی مصیبت زده در اوضاع و شرایطی بسیار سخت و بحرانی بود. مدیریت بحران را باید در رفتار او بجوییم. عقیله بنی هاشم با تاریخ کربلا در حرکت است و تمام حوادث و رخدادها با زینب کبری(س) ارتباط دارد. بر این اساس می توان گفت تاریخ کربلا همان گونه که بخش عظیمی از تاریخ زندگی امام حسین(ع) را در بر دارد،بخش باشکوهی از تاریخ زندگانی این اسوه صبر را نیز تشکیل می دهد. عمده ترین محور هایی که می توان از حضور زن در نهضت عاشورابرداشت کرد که زنان ما در هشت سال دفاع مقدس نیز حضور همین گونه را داشته اند به این شرح می باشند : صبر و پایداری و مقاومت در برابر سختی ها و مصیبت ها ، شهامت و دلیریدر افشای حقایق و گفتن سخت حق ، پیام رسانی و تبیین و روشنگری در طول مدت ، کارهای پرستاری پشتیبانی امدادگری ، روحیه بخشی و تشجیع نسبت به رزم آوران یا ترغیبمادران یا همسران شهدا نسبت به دفاع از امام و فداکاری در راه حق ، مدیریت درشرایط بحران که عمدتا نقش حضرت زینب (س) بود ، تغییر ماهیت اسارت و تبدیل آن بهآزاد سازی انسان ها و بیدادگری اذهان جامعه ، عمق بخشیدن به بعد تراژدیک حادثهکه حاصل حضور زنان و دختران در یک ماجرا است ، مراعات حدود الهی و عفاف و متانتیک زن مسلمان و متعهد حتی در شرایط اسارت و زیر سلطه سربازان دشمن . پیام عاشورا توسط حضرت زینب (س) به بانوان دعوت آنان به شناخت رسالت سیاسی خویش استو پشتیبانی از مبارزه شهیدان تلاش اجتماعی همراه با عفاف و پاکدامنی ، شهید پروری وتربیت نسلی شهادت طلب تبلیغ و تبیین مدام و اهداف شهیدان صبر بر شهادت عزیزان خطبه‏هاى آتشین و بلند پایه‏ى حضرت زینب (س) همه نقشه‏هاى شوم یزیدیان رابر آب کرد و همچون رعد و برق، روشنگر و کوبنده بود که تمامى بافته‏هاى سى و چندساله‏ى بنى‏امیه را از بین برد و شورشى بنیادین علیه بنى‏امیه برنامه‏ریزى کرد وکاخ امویان را براى همیشه لرزاند و واژگون کرد . همچنان که تا کنون چنین بوده است تا آخر نیز همین درس ها و پیام ها جاودانه خواهدماند .

دورنمایى از زندگىحضرت زینب (س)

زینب(س) دختر زهرا (ع) در روز پنجم جمادى الاولى سالپنجم یا ششم هجرت در مدینه منوره دیده به جهان گشود(علوی:۲۳). با این که معمول است غالباًوالدین نام فرزندان خویش را انتخاب مى‏کنند، ولى در جریان ولادت حضرت زینب(س) على وزهرا(ع) این کار را به عهده پیامبر اسلام(ص) جدّ بزرگوار آن بانو گذاشتند. پیامبرنیز به دستور آسمانى بعد از در آغوش گرفتن و بوسیدن نوزاد اسم او را به امر الهىزینب(زین + اب) که به معناى زینت پدر است انتخاب نمود (محلاتی:۴۶) .آن گاه رسول خدا زینب راگرفت و بوسید و فرمود: «توصیه مى‏کنم همه این دختر را احترام کنند که او مانندخدیجه است‏» (محلاتی:۳۸).
ایشان دو یا سه سال پس از ولادت برادر بزرگوارشامام حسین علیه السلام – در شهر مدینه دیده به جهان گشود، اوسومین ثمره‏ى پیوند فرخنده‏ىعلى علیه السلاموحضرت فاطمه علیها السلامبود، کنیه‏ى آن حضرت. ام کلثوم و امالحسن بوده است (الهی :۶۲).حضرت زینب (س)در خانواده‏اى به دنیا آمد که به طهارت و پاکىشهرت داشت، در خانواده‏اى دیده به جهان بردوخت که آیه «انما یرید الله لیذهب عنکمالرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا» (احزاب:۳۳) بر عصمتش صحه مى‏گذارد، خانواده‏اى که ملائکهغبار در و دیوارش را به تبرک بر دیدگان مى‏مالند و به آن مباهات مى‏کنند . گفتنىاست که مورخان، زمان دقیق این تولد را على‏رغم اهمیتى که دارد ضبط نکرده‏اند و آراءو اقوال چنان متشتت و گونه‏گون است که جز با قراین و حوادث تاریخى نمى‏توان آن راحدس زد، با این حال، عالمانى چون علامه مجلسى این ولادت را در سال پنجم هجرىدانسته‏اند (قائمی:۲۳).

چهار ساله بود که در سال ۱۱ هـ پیامبر(ص) در می‌گذرد و او شاهد بحران سیاسی و انحراف رهبری و ستم‌زدگی پدر می‌شود و پس از گذشت زمانی بس کم و کوتاه به استقبال رنج و شهادت مادر بزرگوارش زهرای مرضیه (س) می‌رود. زینب کبری(س) در دامان عصمت و شجاعت و شهامت به گونه ای تربیت شد که در برابر حوادث سهمگین روزگار نه تنها خم به ابرو نیاورد بلکه چون کوهی استوار و محکم، ناگواری ها و سختی ها را در آسیاب اراده اش به خاک مبدل ساخت. زینب کبری(س) از کودکی در میدان زهد و پارسایی با انواع رنج ها و دردها خو گرفت تا جایی که مصیبت را نعمت و بلا را رحمتی از پروردگار می دانست و آن گونه خود را در برابر حوادث دنیا با زهد و پارسایی بیمه کرد که اگر کوه ها متلاشی و زمین ها از هم می شکافت، در اراده محکم او خللی وارد نمی شد.ز ینب کبری(س) در شش سالگی شاهد شکستن درخت پر ثمر انسانیت و رهبر جامعه اسلامی و آخرین پیامبر خدا بود. در حالی که خود گریان و پریشان بود، از حال والدین و برادران غافل نبود و در اعماق جانش در آن سن کم، غم سنگینی جای گرفت. او با این مصیبت بزرگ و تحمل آن درد جانکاه، قدم بر اولین پله تسلیم و رضا نهاد که آخرین منزل سالکان الی اللّه است.

لقب‏هاى حضرت زینب (س)
۱- عقیله. عقیله‏ى بنى هاشم. عقیله الطالبین. عقیلهالنساء. عقیله‏ى قریش.
۲- زینب کبرى ۳- صدیقه صغرى ۴- عالمه غیر معلمه ۵- عارفه۶- عامله ۷- شریکه الحسین ۸- شجاعه ۹- محبوبه مصطفى ۱۰- زاهده ۱۱- باکیه.

ازدواج ، همسر و فرزندان حضرت زینب (س)
زینبکبرى (س) در سال هفدهم هجرى با پسر عموى خود، عبدالله بن جعفر بن ابى طالب ازدواج کرد واین ازدواج بر اساس اشاره‏اى که پیامبر خدا صلى الله علیه و آلهداشت، صورت گرفت زیرا که حضرتفرمود: «بناتنا لبنینا وبنونا لبناتنا»
و ثمره این ازدواج چهار یا پنجفرزند به نام‏هاى محمد، جعفر، عون، على و ام کلثوم بود که دو تن از فرزندان آن حضرتبه نام‏هاى «عون‏» و «محمد» در رکاب دایى گرامى‏شان امام حسین علیه السلام شهیدشدند. حضرت زینب در طول سال‏هاى زندگى خود با حوادث و مصیبت‏هاى بسیار تلخى روبه رو شد تا آنجا که به «ام المصائب‏» شهرت یافت.

حوادث و مصائبی که آن حضرت با آن روبرو شد
برخى از آن حوادث عبارتند از:
۱- رحلت جد بزرگوارش، پیامبر خدا صلى الله علیه و آله، در سال دهم هجرى – در سنپنج‏سالگى .
۲- پیدایش اختلاف درباره جانشینى پیامبر اکرم صلى الله علیه وآله، در سال دهم هجرى که این خود از بزرگترین مصایب جهان اسلام است.
۳- شهادتمادرش زهراى اطهر علیها السلام در سال دهم هجرى.
۴- مشکلات و مصایب دوران خلافتعلى علیه السلام (جنگ جمل، صفین و نهروان در سال‏هاى سى و پنج تا چهلم هجرى) .
۵- شهادت پدر بزرگوارش، على علیه السلام در سال چهلم هجرى.
۶- شهادت برادربزرگوارش امام حسن علیه السلام و جریان دفن آن حضرت در بقیع در سال پنجاهم هجرى.
۷- جریان عاشورا در سال شصت و یکم از هجرت و شهادت امام حسین علیه السلام ویارانش و شهادت فرزندانش در کربلا.
۸- اسارت. (الهی :۶۸)

رحلت ومرقد شریف بانو

بعد از واقعة جانسوز کربلا، زینب کبری همچون خورشید پرفروغی بود که هر جا قدم نهاد فضای تیره و تار آنجا را روشن می‌کرد و مردم با وجود نور مقدس او جامة‌ جهل می‌دریدند و با حقایق زمان آشنا می‌شدند.گر چه زینب کبری بعد از واقعة کربلا چندان نزیست ولی در همان مدت کوتاه انقلابی به پا کرد و بذر آگاهی در سراسر جامعة اسلامی بیفشاند. بذری که زینب کبری در آن روزگار تباهی و سیاهی بیفشاند، بعد از مدت کوتاهی سبز شد و طومار ستمگرترین دستگاه حکومتی تاریخ اسلام را در هم پیچید. عمر زینب نیز پس از واقعة عاشورا طولانی نشد، قریب به یکسال و نیم پس از عاشورا، یعنی در روز ۱۵ رجب سال ۶۲ویا۶۳وبه نقلی۶۵ هجری زینب(س) (از نظر ظاهر) خاموش شد، ولی سخنانش مسیر تاریخ را تغییر داد. در محل دفن آن حضرت بزرگوار اختلاف است. بعضی مانند: مرحوم سید محسن امین در اعیان الشیعه محل دفن حضرت زینب (س) را مدینه دانسته و برخی دیگر مانند سید یحیی بن حسن عبیدلی نسابه در کتاب اخبار الزینبیات محل دفن را در مصر و عده ای از مورخین محل دفن آن بانوی قهرمان را در شام می دانند. تفاوتی ندارد که محل دفن در کجا بوده است. تفاوتی ندارد که خورشید کجا غروب کرده است. آنچه همیت دارد شعاع آن آفتاب روشنایی بخش است که در طول زمان غروب نمی کند. وفات زینب (س)محققان درباره تاریخ وفات حضرت زینب و محل دفن آنبزرگوار به یک راى و نظر نیستند، اما بیشترینه آنان بر این عقیده تاکید دارند کهزینب (س) بعد از واقعه عاشورا یک سال و نیم بیشتر زنده نبودو قبر آن حضرت درشام است (الهی:۲۷)

نتیجه گیری

عقیله بنی هاشم خود را بنده حق می دید و سربلندی خود را در گرو انجام وظیفه الهی خود می دانست. در مسیر عمل به وظیفه، شهادت انسان کاملی چون حسین بن علی(ع) و یاران فداکارش و اسارت اهل بیتش و همه ناگواری ها، گوارا و شیرین و زیباست. این جهان بینی مؤمن است که هر آنچه از سوی خدا به او می رسد، همه را خیر و زیبا می بیند زیرا که خداوند برای بندگانش جز خیر نمی خواهد و این نگرشی توحیدی و زیبا به تمام پدیده های جهان هستی است.همه شکوه و عظمت و سربلندی بزرگ بانوی خردمند بنی هاشم در برابر قدرت ابن زیاد، از توان ایمان به خدا و آرامش سرچشمه گرفت. این همه اطمینان و بی هراسی را حضرت زینب از زنده نگاه داشتن یاد خدا در قلبش به دست آورد. آدمی باید بداند با یاد و ذکر خدا هیچ گاه به بن بست نمی رسد و شکست نمی پذیرد. چنان که امام حسین(ع) به بن بست نرسید و ذلت بیعت با یزید را نپذیرفت و با تسخیر دل های مؤمنان پیروز شد و عاشورا بزرگ ترین جاذبه دل های باایمان شد. حضرت زینب(س) ادامه دهنده راه حسین بن علی(ع) و شاگرد مکتب ایشان بود و با سخنان خود به شوکت و عظمت نهضت خونین کربلا افزود.این یکی از مهم ترین درس هایی است که مبلّغان قیام حسینی باید از حضرت زینب(س) بیاموزند که به طمع دنیا یا ترس از حاکمان، با باطل سازش نکنند. خطابه ایشان در بر دارنده عوامل روانی و برخوردار از عاطفه ای جوشنده و توفنده بود تا آگاهی بخشی معنوی و ابراز دوستی صادقانه با رهبران راستین و دعوت صریح آنها و دادن مسئولیت مستقیم به شنونده و مخاطب باشند.زن امروز باید به پیروی از سفیر کربلا آنگاه که می خواهد مقاصد سیاسی اجتماعی خود را میان گروهها و احزاب مختلف مطرح سازد، صداقت را پیشه خود سازد و چون زینب کبرا شجاعانه به همه جنبه های مختلف مقاصد خود بپردازد و تنها به یک یا چند جنبه از خط مشی خود بسنده نکند و از سایر جنبه ها غافل نشود. در تمام این خطبه غرّا روی سخن آن بزرگ بانو با مردم است و خود را مستقیم با ابن زیاد و یزید طاغی روبه رو نساخت. تمام گفتار آن حضرت پیرامون مسئولیت مردم در برابر اعمال شان است. این گونه سخن گفتن، بیانگر جامعه شناسی و مردم شناسی بزرگ بانوی کربلاست. زن امروز باید جامعه شناسی را از بانوی سیاستمدار صحرای کربلا بیاموزد و بداند چگونه با هر گروه و حزبی سخن بگوید و آنها را مخاطب قرار دهد. حضرت هدف از آفرینش بشر را به معرفت حق رسیدن و در جوار رحمت او آرمیدن می داند و معتقد است وقتی بنده ای به خدا پیوست و در هیچ وضعی خود را از او جدا ندید، آنگاه تلخی و شیرینی، مرگ و حیات همه و همه در نظرش یکسان است….بدینگونه بانوی شجاع،شکیبا،باایمان،صبور،امانتدار،دارای حسن خلق،باتدبیربا جودوسخا همان عقیله بنی هاشم بهترین ووالاترین الگوی زندگی مابه همراه اسرا راهی مدینه گردید تاادامه رسالت وقصه پرغصه خود رابه انجام رساند.وتومسلمان بیدار پیگیر قصه پرزحقیقت وروشنی بخش بانویمان باش تا به امروز،…..