نقش کارآفرینان زن درکسب و کار خانگی

گروه اقتصاد «تیتریک»؛ کتایون هاشمی – کارشناس ارشد مطالعات زنان-زن و خانواده نوشت: در سال های اخیر میزان خود اشتغالی زنان رشد قابل ملاحظه ای یافته است، به طوری که درمقایسه با دهه قبل ایجاد شرکت های نوپا از سوی زنان در جهان نسبت به مردان سه برابر افزایش یافته است. افزایش تعداد زنان در این زمینه بیانگر این نکته است که کار آفرینی بهترین راه برای شکستن سقف شیشه ایی است که در رسیدن به سمت و موقعیت های شغلی ممتاز در سازمان مانع ایجاد می کند. کسب و کار خانگی نوعی از کار آفرینی است که در منزل و محل سکونت کار آفرین استقرار یافته و در کنار زندگی خانوادگی اداره می شود . از آنجایی که یکی از کار های مهم زنان خانه داری و تربیت فرزندان است، در عصر حاضر فعالیت اقتصادی این قشر اهمیت فراوانی دارد، لذا کار در منزل برای زنان متناسب تر است. امروزه بیش از دو سوم کسب و کار های خانگی در اختیار زنان است (Bach, 1997, p.11).

کار آفرینی موقعیتی را برای زنان ایجاد می کند که در آن می توانند بزرگترین رویاها و آرزوهایشان را برآورده سازند (orhan&scott, 2001, p.1o).

تاریخچه

کسب و کار خانگی در ایران و جهان سابقه طولانی و دیرینه دارد و بیشتر کار آفرینان این اشتغال زنان بوده . بسیاری از صنایع دستی و بافندگی که امروزه هم وجود دارند، در منازل و محل سکونت افراد تولید می شده اند. به طور کلی کسب و کار خانگی پدیده جدیدی نیست، بلکه در نتیجه تغییرات و تحولاتی که در فعالیت های اقتصادی ـ اجتماعی امروزه بوجود آمده است به آن توجه بیشتری شده است. کسب و کار های خانگی در جوامع سنتی و کشاورزی بیشتر متداول بوده است، اما در انقلاب صنعتی به خاطر اینکه مرز بین کار و منزل جدا و متمایز شد، به آن چندان توجه نشد (smith, 1997, p.2). 500 شرکت گزارشاتی را در زمینه ی، جذب زنان خانه دار بعنوان کارگران و کار آفرینان کسب و کار خانگی نشان داده اند. این گزارشات نشان دهنده ی اشتغال این نوع کار توسط زنان می باشد (Deming, 1994).

در عصر حاضر با توجه به ضرورت و اهمیت کسب و کار های خانگی، انسجام تازه ای بین خانه و کار ایجاد می شود و روز به روز کار آفرینی در این نوع کسب و کار گسترش و توسعه می یابند.

انگیزه شروع کسب و کار خانگی توسط کار آفرینان زن

این زنان با اینکه در خانه ماندن را انتخاب کرده اند اما با تلاش شان به عنوان کار آفرین تاثیر اقتصادی بر جامعه خود دارند. انگیزه ی مشترکی که همه زنان کار آفرین کسب و کار خانگی تمایل به انتخاب این شغل دارند ساعت کاری انعطاف پذیر، پاره وقت بودن و آزادی برای ایجاد فرصت های جدید این کار می باشد (1991 (Heck,.

تمایل به ازدواج و تشکیل خانواده و داشتن زندگی خانوادگی می تواند انگیزه ای برای پیوستن افراد به جنبش کسب و کار خانگی باشد و فرصت شغلی برای کسانی که می خواهند شغل دوم داشته باشند و در عین حال زمان را با اعضاء خانواده تقسیم کنند و خدشه ای به ارتباطات و تعهدات خانوادگی وارد نشود. در کسب و کار خانگی زنان به راحتی مورد سوء استفاده قرار نمی گیرند می تواند این اشتغال به نوبه ی خود یک سیاست ملی برای توسعه ی حمایت از کودکان و سالمندان باشد. اشتغال و تحصیلات تنها راه بهبود سطح اقتصادی برای زنان است (McVicar&Craig, 1981).

کار آفرینان زن برای شروع یا گسترش کسب و کار خانگی نیاز به سرمایه (هزینه های پولی) ندارند بلکه باید سعی کنند اعتبارات (صنایع) بیرون از کسب و کار خود را جذب نمایند. افرادی وجود دارند که تمایل زیادی به شروع یک کسب و کار خانگی دارند این افراد به گروه های زیر دسته بندی می شوند :

1) مادرانی که نیاز به درآمد دارند اما فرزندان کوچکشان نیز نیازمند مراقبت هستند .

2) بازنشستگانی که به دنبال درآمد مضاعف می باشند .

3) کسانی که در حرفه ی اصلی خود فرسودگی شغلی را تجربه کرده اند.

4) خانواده های عائله مند که می خواهند چالش ها و مشکلات مالی خود را بر طرف کنند (Editors, 1990).

کسب و کار خانگی زنان کارآفرین و تاثیر آن بر خانواده

بخش عمده ای از ادبیات اخیر کسب و کارخانگی نشان دهنده رضایت از کار داخل خانه دارد و نشان می دهد بین عوامل دموگرافیک، اجتماعی، اقتصادی و یکپارچگی فضای کار خانگی با خانواده یک ارتباط قوی بوجود می آید. کار بیرون از خانه درک خانواده را از کار پایین می آورد، اما کسب و کار خانگی درک اعضاء خانواده را از کار بالا می برد. برخی از پژوهش های علوم اجتماعی که مسائل کار و خانواده را بررسی کرده اند پویایی خانواده در فضای کاری خانه را تایید نموده است. وقتی محل کار و خانواده مجزا نباشند باعث پشتیبانی از منزل و محل کار به عنوان دو سیستم جداگانه با مرزهای محکم و منسجم و بدون نفوذپذیری می شود و این مهم سبب بالا رفتن استقلال ذاتی کارآفرینان و کارگران زن است. نظریه های زیادی در مورد اثرات مثبت روابط کار و خانواده وجود دارد. از لحاظ تاریخی، فعالیت های زنان کارآفرین بیشتر بر روی تولید پوشاک، لوازم آرایشی، پخت و پز، آموزش، مراقبت از کودکان، منشی گری خدمات و دوخت و تهیه مواد غذایی متمرکز شده بود، این خدمات طبق مطالعه انجام شده، خدمات مرتبط با کسب و کارسنتی می باشد روبین (1981) تحقیقات معدودی وجود دارد که به طور خاصی چگونگی ایجاد تعادل بین کار و خانواده را بررسی کرده و به این نتیجه رسیده اند که عامل تعدیل کننده بین کار و خانواده در کسب و کار خانگی خانواده است. بخصوص خانواده تاکید و تاثیر زیادی بر تعیین سبک کار زنان کارآفرین دارد، اعضاء خانواده بر محل کار، تخصیص فضای کاری در خانه، برنامه کار، ساعت کار و میزان درآمد نفوذ دارند. فضای کاری کسب و کار خانگی باید از خانواده مجزا و دارای حریمی مشخص و خصوصی باشد. زنان کارآفرین نیاز به ایمنی بیشتری در محیط کار نیاز دارند چون فرزندان شان در کنار محیط کار آنها هستند و نیاز به مراقبت هم دارند. ترکیب فضای کار و خانواده تعامل افراد خانواده و همسر را با زن کار آفرین بالا می برد. البته بعضی از منتقدان معتقدند کسب و کار خانگی و آمیخته شدن محیط کار و خانواده اختلافاتی را به وجود می آورد، برای جلوگیری از اختلافات باید حریم کار از خانواده مرزبندی شود. البته تمام این تحقیقات نشان می دهد تنش های که در محیط خانه و کسب و کار رخ می دهد، غیر قابل اجتناب است. با این حال بهترین توصیف نزدیک به واقعیت این است که اطلاعات به طور مستقیم از زنان کارآفرین یا کارگران اینگونه مشاغل بدست آید، زیرا هدف اصلی از بدست آوردن اطلاعات دقیق در مورد زنان کار آفرین کسب و کار های خانگی از خود این افراد به منظور شناخت دقیق تری از این جمعیت کار است.

مزایا و معایب ادغام خانه و کار برای زنان کارآفرین کسب و کار خانگی

زنان کارآفرین کسب و کار خانگی، کسب و کار و فضای خانواده را با هم ادغام می کنند که این ادغام مزایا و معایبی نیز در پی دارد، از جمله مزایایی که کسب و کار خانگی برای زنان مهیا می کند می توان فضای کاری در دسترس زنان کارگر، زمینه برای ادامه تحصیل در رشته کارآفرینی، نظارت بر کارکنان، رسیدگی به امور خانواده، ثبات در خانواده با حضور همیشگی حداقل یک عضو در خانه، ارتباط قوی بین اعضاء خانواده، درآمد، ساعت کاری اختیاری و بدون استرس، از بین بردن مشکلات مراقبت از کودکان، از بین رفتن بوروکراسی اداری، و هزینه ی رفت و آمد، توانمندی زنان در مدیریت هم زمان کسب و کار و مدیریت خانواده ، بالا بردن بهره وری و کنترل بر روند کار و زمان را بر شمرد. برخی از معایب کار درخانه بوجود آمدن وقفه در کار، جدایی از خانواده بر اساس ساعت زمانی، دخالت افراد خانواده، و فرسودگی و پیری زودرس زنان کارآفرینان، و عوامل خاصی که ممکن است بینش مثبت برای یکپارچه سازی کسب و کارخانگی را از بین ببرد (Christensen, 1988).

تاثیر دانش و فناوری اطلاعات بر کسب و کار خانگی زنان کار آفرین

مدیران زن کسب و کارهای خانگی موسسه ای در فارگو (داکوتای شمالی) بر اهمیت دسترسی و فراهم کردن فناوری و اطلاعات کسب و کارهای خانگی برای زنان کارآفرین ضروری دانسته اند. این دسترسی به علوم و فنون به طور فزآینده ای مهم است، ارائه اطلاعات به زنان کارآفرین موجبات رضایت شغلی آنان و به نوبه خود، رشد اقتصادی دولت را افزایش می دهد.

اطلاعات مربوط به کسب و کار خانگی می تواند اطلاعات با ارزشی برای آموزش و پرورش باشد و نیاز های آموزشی و اشتغال را می توان با این یافته ها بر طرف نمود می توان دوره های آموزشی برای ترویج اینگونه کسب و کارها برگزار کرد، تا سبب دانش افزایی و حمایت از زنان کار آفرین کسب و کار های خانگی شود (Bavelas, 1995).

سطح تحصیلات کار آفرینان دیپلم به بالا می باشد. اقتصاد دانان، مشاوران کسب و کار، متخصصان و مقامات دولتی معتقدند که تحصیلات برای کارآفرینان زن مهم می باشد تحصیلات برای توسعه مهارت ها و یا دانش افزایی مورد نیازاست 1991) (Heck,.

انواع کسب و کار خانگی سنتی و مدرن کارآفرینان زن

 از لحاظ تاریخی، فعالیت های زنان کارآفرین بیشتر بر روی تولید پوشاک، لوازم آرایشی، پخت و پز، آموزش، مراقبت از کودکان، منشی گری خدمات و دوخت و تهیه مواد غذایی متمرکز شده بود، این خدمات طبق مطالعه انجام شده، خدمات مرتبط با کسب و کارسنتی می باشد روبین (1981) اما اکنون کسب و کار های خانگی متنوعی توسط زنان انجام می پذیرد که از جمله می توان به این موارد اشاره کرد: بازاریابی، طراحی منازل و دکوراسیون، خدمات کامپیوتری، پرورش حیوانات، برنامه ریزی حزبی، حرفه ای، صنعتی، سرمایه گذاری مستقل، ایجاد نمایندگی های مستقل یا وابسته به شرکت ها (Editors, 1990).

در خانه کسب و کار امریکا طی مطالعات انجام شده برخی از موفق ترین کسب و کار های خانگی که توسط زنان انجام می پذیرند عبارتند از: خدمات کامپیوتری و مشاوره غذایی، کاروانها و مطبخ های تحویل غذا، مهد کودک، مراکز سفارش های پستی، مشاوره مالی، حسابداری، بازسازی خانه و تعمیر و نگهداری، مشاوره مالیاتی، و رژیم غذایی و یا مشاوره کنترل وزن مشاوره (1990, p10 (Editors,.