ین جا هم پای «آب» در میان است/ حکایتی از عملیات رمضان
گروه فرهنگی «تیتریک»،سال 61 در سالهای جنگ به نوعی می تواند منحصر به فرد باشد. عملیات الی بیت المقدس در خرداد همان سال که منجر به آزادی خرمشهر شد کام تمام ملت و امام خمینی(ره) را شاد کرد.
تابستان همان سال یعنی حدود دو ماه بعد و اواخر تیر ماه، عملیات بزرگ دیگری به نام «رمضان» آغاز شد که این بار ایران علی رغم رشادت همه رزمندگانش شکست خورد و نتوانست به اهدافش که در پنج مرحله بود برسد.
عملیات رمضان از این حیث نیز منحصر به فرد است که حضرت امام برای اولین بار اجازه دادند نیروهای اسلام از خاک کشور بیرون روند و در واقع عملیات برون مرزی انجام دهند.
آنچه در ادامه خواهید خواند نحوه آغاز زود هنگام عملیات رمضان است و دلایل این اقدام، برگرفته از کتاب «ضربت متقابل» که این گونه روایت می‌کند:
*آخرین تحولات مواضع دشمن در ابهام باقی ماند
بعدازظهر روز دوشنبه 21 تیرماه 1361 در محل قرارگاه مرکزی کربلا آخرین جلسه هماهنگی طرح عملیات و مانور با شرکت محسن رضایی میرقائد، سرهنگ علی صیّاد شیرازی و دیگر فرماندهان قرارگاه‌های عمل‌کننده تشکیل شد. در این جلسه که به طور جداگانه با فرماندهان هر یک از قرارگاه‌های عملیاتی برگزار شد فرماندهان قرارگاه‌های عملیاتی قدس، فتح و فجر درباره آخرین وضعیت نیروهای تحت امر خود مانور یگان‌ها و راهکارهای عملیاتی را توضیح دادند. تغییرات سریع در وضعیت زمین منطقه به دست دشمن -که هر روزه و با شتاب صورت می‌گیرد- هم‌چنین کمبود نیرو، تانک و برخی اقلام مهمات از جمله مشکلاتی بود که فرماندهان قرارگاه‌های عملیاتی، کم و بیش به آن اشاره کردند.
در این جلسه قرار بود آخرین تحولات در مواضع پدافندی سپاه سوم دشمن از روی عکس‌های هوایی -که یکی از هواپیماهای خودی گرفته- بررسی شود، اما در بین جلسه خبر آوردند که متأسفانه عکس هوایی خراب شده است! با این اتفاق آخرین تحولات مواضع دشمن در ابهام باقی ماند.
در این جلسه سرهنگ صیّاد شیرازی ضمن بیان این مطلب که این جلسه آخرین نشست است توصیه‌های لازم را جهت اجرای عملیات طبق برنامه‌های تنظیم شده گوشزد کرد. محسن رضایی میرقائد نیز گفت:
«... یک هفته پیش فکر نمی‌کردیم که امروز آخرین جلسه ما باشد، اما تحولاتی که دشمن در طول 48 ساعت گذشته در مواضع پدافندی منطقه به وجود آورده است، ما را به این نتیجه می‌رساند که به امید خدا و با توجهات حضرت ولی عصر(عج) فردا شب «عملیات رمضان» را شروع کنیم و همه فرماندهان باید در این فرصت کم باقی‌مانده همه کارها را انجام بدهند و تا فردا بعدازظهر همه امکانات باید آماده باشد و امشب میادین مین باید پاکسازی گردد و گذرگاه‌ها باز شود. آنچه که ما را وادار می‌کند تا زمان عملیات را جلوتر بیندازیم، «استفاده دشمن از تاکتیک آب» است. دشمن با استفاده از تلمبه‌های بسیار قوی و آب «کانال پرورش ماهی» و «شط العرب» و مسطح بودن زمین آب را در این منطقه رها کرده و آب هم به شمال منطقه (به سمت شمال پاسگاه بوبیان) و هم به سمت جنوب منطقه (به سمت شلمچه) درحال حرکت است. ما هرچه دیرتر بجنبیم وضع ناراحت‌کننده‌تر می‌شود و باید با مشکلات بیشتری این عملیات را به پیش ببریم. عراق با این کار نیروهای پشت آب‌گرفتگی را آزاد کرده و در جای دیگر علیه ما به کار می‌گیرد. این شرایط حکم می‌کند که باید با سرعت، عمل کنیم. ما باید همیشه آخرین وضعیت دشمن را تجزیه و تحلیل کنیم و متناسب با آخرین وضعیت دشمن مانور تعیین کنیم.»
*ما نباید تجاوز کنیم
محسن رضایی با استناد به گفته‌های عباس شاملو، فرمانده تیپ 18 جوادالائمه(ع) در جلسه پیرامون موضع‌گیری و اقدامات ناهماهنگ برخی عناصر یگان ارتشی ادغامی با این تیپ و دامن زدن به جو ابهام درباره ضرورت استمرار دفاع در خاک دشمن افزود: «... سرنوشت جنگ دارای نقطه عطفی است، یعنی ما تا الان در زمین خودمان می‌جنگیدیم، الان مجبوریم که برویم در زمین دشمن بجنگیم. همین الان هم [در تعدادی سنگرها] شب نامه پخش کردند که «ما نباید تجاوز کنیم». ما الان آبادان و خرمشهرمان در زیر آتش خمپاره و توپ است، ما هنوز امر دفاع را تمام نکردیم، امر دفاع هنوز برای ما واجب است و تا زمانی که خودمان را به یک جایی محکم بچسبانیم که بتوانیم با یک نیروی کمی دفاع کنیم، صلح امکان‌پذیر نیست.»
در این جلسه فرمانده کل سپاه پاسداران در پاسخ به گله‌مندی برخی از فرماندهان یگان‌های سپاه مبنی بر عدم آمادگی نیروهای ارتش و وجود برخی ناهماهنگی‌ها، گفت:
«... شما باید نیروها را توجیه کنید که اگر انعطاف‌پذیری نداشته باشیم، خودمان ضررش را می‌بینیم. در رابطه با ارتش ما 2 رسالت داریم: یکی اینکه در جنگ با ارتش پیش برویم، یک رسالت هم این است که در جنگ با ارتش ساخته بشویم. هم ما آنها را بسازیم و هم آنها ما را بسازند. شما باید در ایجاد رابطه پیش‌دستی کنید. همین امشب حزب‌اللهی بروید و خواهش کنید که سریع‌تر بیایند.»
متعاقب این جلسه قرارگاه مرکزی کربلا روز آغاز عملیات را اعلام کرد. هم‌چنین آخرین جلسه هماهنگی قرارگاه مزبور با یگان‌های عمل‌کننده برگزار شد. طبق ابلاغ قرارگاه مرکزی کربلا، روز سه‌شنبه 1361/4/22 به عنوان روز آغاز عملیات تعیین شده است، اما ساعت حرکت نیروها از خاکریز خودی برای بعضی از یگان‌ها [مشخصاً واحدهای تحت امر قرارگاه عملیاتی فجر در منطقه شمالی] مهم است. چون با عنایت به یکسان نبودن فاصله خطوط خودی با دشمن در 3 قرارگاه و با احتساب یک زمان برای شکستن خط دشمن، [آغاز] حرکت یگان‌ها [از نقطه رهایی] در یک زمان میسر نیست. لذا قرار شده که یگان‌ها با فاصله‌های زمانی متفاوت حرکت خود را آغاز کنند. با توجه به اینکه در این فصل [تابستان] طول ساعات روز بیش‌تر ای طول ساعات شب است، باید نیروها در اوایل تاریکی شب به خط بزنند که تا ساعت روشنی هوا (حدود ساعت 5 صبح) فرصت انجام دادن کارها را داشته باشند، به همین دلیل مقرر شده است که [نیروهای] بعضی از یگان‌ها [که زودتر حرکت خود را شروع خواهند کرد] در بین راه [و حین حرکت] نماز بخوانند.
همه یگان‌ها موظف شده‌اند که ساعت 21 و 30 دقیقه شب به خط دشمن بزنند و یک تا 2 ساعت پیش از تاریکی هوا حرکت کنند تا در زمان مقرر به خاکریز دشمن برسند. بدین ترتیب قرارگاه عملیاتی فتح که نسبت به سایر قرارگاه‌ها به خطوط دشمن نزدیک‌تر است باید دیرتر از آنها حرکت کند.
در 22 تیرماه 1361، نام منتخب، ساعت و زمان اجرای تک از سوی قرارگاه مرکزی کربلا طی امریه‌ای به قرارگاه‌های عملیاتی چهارگانه‌ای تابعه ابلاغ شد. متن امریه به شرح ذیل می‌باشد:
بسمه تعالی
از: قرارگاه مرکزی کربلا/ شماره: 3001/13/4/125
به: گیرندگان رجوع شود/ تاریخ: 1361/4/22
عملیات «کربلا-4» به نام «عملیات رمضان» در ساعت 21 و 30 دقیقه روز 61/4/22 با رمز «بسم‌الله القاصم الجبارین، یا صاحب‌الزمان(عج) ادرکنی» آغاز می‌شود.
فرمانده قرارگاه مرکزی کربلا
سرهنگ علی صیّاد شیرازی
برادر محسن رضایی
گیرندگان:
قرارگاه عملیاتی قدس (رکن 3 [عملیات])
قرارگاه عملیاتی فجر (رکن 3 [عملیات])
قرارگاه عملیاتی فتح (رکن 3 [عملیات])
قرارگاه عملیاتی نصر (رکن 3 [عملیات])
و با این ابلاغیه همه رزمندگان آماده نبردی بزرگ به نام «رمضان» شدند.
