نام سازمان سیا در همه ی کودتاها

شواهد موجود نشان می‌دهد که سازمان سیا از سال 1953 تا کنون، دولت‌هایی را که مورد قبولش نبوده‌اند در سراسر جهان از طریق کودتا، سرنگون کرده و متعاقبا احزاب نظامی یا دولت‌های دست‌نشانده خود را جایگزین آنها نموده است. در تازه‌ترین مورد، افکار عمومی ترکیه در صدد برآمده است تا به بررسی نقش احتمالی سازمان سیا در کودتای نافرجام اخیر در این کشور بپردازد.

رابرت بائر، افسر سابق سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا)، در مصاحبه با سی ان ان در شب کودتای نافرجام در ترکیه گفته است: "قطعا این کودتا به صورت حرفه‌ای انجام نشده است، من در کودتاهای قبلی مشارکت داشته‌ام .آنها باید مقر سی‌ان‌ان ترک را تسخیر می‌کردند و دفتر این شبکه را در اولین دقایق به‌ همراه ایستگاه رادیویی، رسانه‌های اجتماعی و اینترنت می‌بستند. حتی اگر آنها رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور را دستگیر نمی‌کردند، باز باید از ابتدای کودتا از اوضاع مراقبت کامل می‌کردند."

با توجه به اظهارات صادقانه و همراه با طمأنینه بائر در مورد دخالت وی در کودتاهای گذشته ، این موضوع که سازمان سیا در اغلب کودتاهای نظامی در بسیاری از کشورهای دموکرات خارجی دخالت داشته است، بر کسی پوشیده نیست. گفتنی است؛ سازمان سیا اغلب در سالگرد کودتاها، اسناد مربوط به آنها را از حالت محرمانه خارج می‌سازد و سازمان‌های غیردولتی مانند آرشیو امنیت ملی نیز از طریق قانون آزادی اطلاعات به این اسناد دسترسی پیدا می‌کنند.

بر اساس همین اسناد، دلایل پشتیبانی از کودتاهای نظامی از کشوری به کشور دیگر متفاوت است. به طور کلی، دولت‌هایی که برای ملی‌کردن اقتصاد خود تلاش می‌کنند، اصولاً، هدف کودتا قرار می‌گیرند و احزاب نظامی پس از حمایت سیا از کودتا، روی کار می‌آیند و بلافاصله سیاست‌های اقتصادی را به حالت اول بازمی‌گردانند. همچنین، سیاستمداران بخاطر همکاری با شوروی با برچسب کمونیست‌بودن مواجه می‌شدند و اغلب قربانی کودتای نظامی می‌شدند. در ادامه به نمونه‌هایی از کودتاها که توسط سازمان سیا در کشورهای مختلف انجام شده است، اشاره می‌کنیم.

کودتای مورد حمایت سازمان سیا، علیه دولت مصدق در ایران

محمد مصدق، نخست وزیر سابق ایران، که صنعت نفت ایران را ملی کرد و نمایندگان شرکت‌های خارجی را از کشور اخراج کرد، اولین قربانی شناخته شده سازمان سیا می‌باشد. کودتا علیه دولت وی، با هدف تقویت حکومت محمدرضا پهلوی، پادشاه ایران که بعدها به یکی از متحدان کلیدی آمریکا تبدیل شد و ایران را به سپر منطقه‌ای در برابر توسعه اتحاد جماهیر شوروی در خاورمیانه تبدیل کرد، به اجرا درآمد. مهم اینکه؛ در شصتمین سالگرد کودتای ایران در 19 اوت 2013، اسناد مربوط به دخالت آشکار سیا در صحنه کودتای ایران توسط خود سازمان سیا منتشر گردید.

اسناد منتشر شده نشان می‌داد که نقش سیا در این کودتا صرفا به برنامه‌ریزی سرنگونی دولت مصدق محدود نبوده است، بلکه سیا به طور مستقیم در این کودتا نقش‌آفرینی داشته و در هر مرحله از فرایند کودتا فعالانه مشارکت داشته است. از جمله اقدامات سازمان سیا در این کودتا می‌توان به تبلیغات به نفع کودتاچیان و رشوه‌دادن به سیاستمداران و مقامات عالی‌رتبه ارتش اشاره کرد.

یک سال بعد، در طرف دیگر جهان در کشور گواتمالا که در آن سازمان سیا عملیات سرنگونی دولت لیبرال دموکراتیک منتخب جاکوبو آربنز را آغاز کرده بود، سرهنگ کارلوس کاستیلو آرماس دولت منتخب مردمی را با یک دیکتاتوری نظامی جایگزین و به عنوان یکی از اولین دیکتاتورهای مورد حمایت آمریکا در این کشور حکومت خود را آغاز کرد. این عملیات موجب آغاز یک جنگ داخلی 40 ساله شد، جنگی که حداقل  200 هزار کشته در پی داشت که اکثر آنها مردم بومی گوآتمالا بودند.

در سال 1999، پس از 45 سال حکومت نظامی، بیل کلینتون رئیس جمهور وقت ایالات متحده از دولت گواتمالا برای جنایات مرتکب شده توسط دیکتاتوری مورد حمایت آمریکا عذرخواهی کرد. از آن زمان، سازمان سیا اسناد مربوط به نقش این سازمان را در ارتباط با کودتای گواتمالا ازحالت محرمانه خارج ساخت.

کودتای تحت حمایت سازمان سیا، علیه دولت ژائو گولارت در برزیل

در دهه 1960، سازمان سیا به حیاط خلوت آمریکا نفوذ کرد و به شکل دادن به یک محیط سیاسی متخاصمانه‌تر در امریکای لاتین مبادرت کرد. در سال 1964، دولت متنخب دموکراتیک جناح چپی ژائو گولارت رئیس جمهور برزیل، با کودتای نظامی تحت حمایت سیا سرنگون شد و یک حکومت نظامی به رهبری ژنرال کاستلو برانکو جایگزین آن شد، فردی که برای اولین بار جوخه‌های مرگ امریکای لاتین را تشکیل داد.

بر اساس اسناد موجود، لیندون جانسون، رئیس جمهور وقت آمریکا به اتخاذ هرگونه اقدام برای حمایت از سرنگونی گولارت متعهد شده بود. بر اثر اقدامات این سازمان‎های اطلاعاتی مخفی، برزیل یکی از دوره‌های خونین تاریخی خود را در دو دهه آتی تجربه کرد و جوخه‌های مرگ مخالفان سیاسی برانکو به اتهام "کمونیست بودن"  ترور شد.

سالوادور آلنده، رئیس جمهور شیلی

در سال 1973 نوبت به کودتای شیلی رسید، داستان کودتای شیلی بسیار شبیه به کودتای برزیل است. سالوادور آلنده رهبر منتخب این کشور در کودتای ژنرال آگوستو پینوشه، پس از آنکه یک برنامه اقتصاد ملی را تحت فشار مخالفان به اجرا گذاشت و برخی از شرکت‌های خارجی را در کشور ملی کرد، سرنگون شد. اسناد موجود نشان می‌دهد که آمریکا از زمانی که آلنده به قدرت رسید با وی مخالف بود. بر اساس گزارش منتشر شده توسط سازمان سیا، در سال 1970، سه سال قبل از کودتا نیز این سازمان به دنبال تحریک یک کودتا برای جلوگیری از تصدی قدرت توسط آلنده، پس از پیروزی وی در انتخابات 4 سپتامبر 1970، بوده است. به این ترتیب، سازمان سیا از کودتاچیان ارتشی برای راه‌اندازی کودتا حمایت می‌کرد، امّا؛ چهار روز قبل از حمله از پشتیبانی این گروه منصرف شد، چرا که با توجه به ارزیابی سازمان سیا، این گروه توانایی انجام موفقیت‌آمیز کودتا را نداشت.

همچنین مشخص شد که ریچارد نیکسون، رئیس جمهور سابق آمریکا به سازمان سیا دستور داده بود تا شرایط اقتصادی را در شیلی به طوری متشنج کند که از این طریق از به قدرت رسیدن آلنده جلوگیری شود. گزارش‌ها همچنین از پشتیبانی این سازمان برای روی کار آوردن یک رژیم نظامی جدید پس از کودتا از طریق تبلیغات گسترده به نفع پینوشه، با وجود سوابق بد حقوق بشری وی، حکایت دارد. با توجه به گزارش منتشر شده در سال 2011 توسط کمیسیون شیلی، بر اثر کودتای رخ داده در این کشور، حدود 3000 نفر کشته و 40 هزار نفر بازداشت شدند که بسیاری از آنها در جریان سرکوب شکنجه شدند و بیش از 1000 نفر از مخالفان پینوشه نیز تبعید شدند. مواردی که گفته شد، تنها چند نمونه از پیامدهای کودتاهای نظامی با معاونت سازمان سیا در شیلی است.

احتمال نقش داشتن سازمان سیا در کودتای نافرجام ترکیه

نقش سازمان سیا در تغییرات دولتی در کشورهای دیگر جهان نیز از جمله در جمهوری دومینیکن، کنگو و ویتنام جنوبی رسما با انتشار اسناد مربوطه، ثابت شده است. در حالی که نقش سیا در هفت کودتا ثابت شده، اعتقاد بر این است که این سازمان در بسیاری از حوادث دیگر نیز نقش مستقیمی داشته است. اکنون مردم ترکیه اعتقاد دارند که سازمان سیا در کودتای نظامی نافرجام این کشور که در تاریخ 15 جولای سال جاری صورت گرفت، نقش داشته است. سوء ظن‌ها عمدتا به دلیل ارتباطات گذشته فتح الله گولن با کودتای نظامی در ترکیه و ارتباط قوی وی با چهره‌های برجسته در سازمان سیا به وجود آمده است. گفتنی است؛ دو نفر از افسران سابق سیا، گراهام فولر و جورج فیداس افرادی هستند که فتح الله گولن با آنها، برای گرفتن گرین کارت آمریکا در ارتباط بوده است. گولن، رهبر فرقه ترور گولن و فردی است که مظنون اصلی در کودتای اخیر ترکیه به شمار می‌رود و در حال حاضر در تبعید خودخواسته در ایالت پنسیلوانیا زندگی می‌کند. در حالی که امریکا بر لزوم اثبات دخالت گولن در کودتای اخیر ترکیه برای استرداد وی به این کشور اصرار دارد، امّا؛ بسیاری از شواهد دخالت وی را در کودتای مورد بحث اثبات می‌کند.

با توجه به فیلم‌هایی که از خطابه‌های گولن در سال 1980 به بیرون درز کرده است، وی شخصاً به پیروان خود توصیه کرده است که به صورت آرم در بین نهادهای دولتی ترکیه برای کنترل کامل بر سیستم نفوذ کنند. از سویی دیگر، بسیاری از افسران نظامی دستگیر شده در کودتای اخیر، اعتراف کرده‌اند که آنها به فرقه ترور گولن وابسته بوده‌اند.

زمانی که سربازان مشارکت‌کننده در کودتا، ژنرال هلوسی آکار، رئیس ستاد کل ترکیه را به گروگان گرفتند، به وی گفته بودند که قرار است با گولن (فردی که سربازان از وی به عنوان "رهبر اعتقادی‌شان" نام می‌بردند) دیدار کند. همچنین، سرهنگ لونت تورخان، مشاور رئیس ستاد کل نیز اعتراف کرده است که وی نیز از اعضای فرقه ترور گولن است. تورخان اظهار کرده است که در آزمون ورودی مدرسه نظامی در سال 1989 قبل از برگزاری آزمون، پیروان گولن پاسخ آزمون را در اختیار وی گذاشته بودند.

همچنین تعدادی توییت از چهره‌های برجسته گولنیست‌ها وجود دارد که قطعا تصادفی نبوده است. در یکی از این توییت‌ها، تونکای آپکین، رجب طیب اردوغان را در تاریخ 14 جولای، یک روز قبل از انجام کودتا، مورد خطاب قرار داده بود. در توییت آپکین آمده است: به آنها (مقامات ترکیه) در تختخواب‌هایشان حمله می‌شود و آنها در سپیده‌دم به دار آویخته خواهند شد. یکی دیگر از چهره‌‌های برجسته گولنیست، امره اوسلو، توییتی در سپتامبر 2015 منتشر کرد که در آن از خرید بلیط و بازگشت به ترکیه در جولای 2016 خبر داده بود. این‌ها تنها برخی از اتفاقات مشکوک مربوط به فرقه تروریستی گولن است و به نظر می‌رسد که مردم ترکیه دلایل کافی برای دست داشتن گولن در کودتای اخیر ترکیه را در اختیار دارند. از سویی دیگر، احتمالاً تصمیم آمریکا در مورد آینده گولن، یک حرکت سرنوشت‌ساز در خصوص نقش سازمان سیا در تلاش برای کودتا در ترکیه، نزد افکار عمومی این کشور خواهد بود.