حملات پانیک از نشانه‌ها تا درمان

گروه پزشکی «تیتریک»،حملات پانیک به معنای هجوم ناگهانیِ نگرانی و ترس بسیار شدید است. در این حالت قلب شما به شدت می‌زند و نمی‌توانید نفس بکشید. حتی شاید احساس کنید در حال مردن یا دیوانه شدن هستید. اگر حملات پانیک درمان نشوند ممکن است منجر به اختلال پانیک یا مشکلات دیگر شوند. این حملات حتی می‌توانند شما را از فعالیت‌های روزمره بازدارند، اما خبر خوب این است که حملات پانیک قابل درمان هستند. با درمان مناسب می‌توانید علائم پانیک را از بین ببرید یا به حداقل برسانید و کنترل زندگی‌تان را دوباره به دست بگیرید.

1. دائم در حال حرکت باشید. بیش از یک ساعت یک جا ننشینید؛
2. آرام و عمیق نفس کشیدن را یاد بگیرید و نفس‌تان را حبس نکنید؛
3. نزدیک خانواده یا دوستان بمانید؛
4. تمرینات ریلکسیشن را بخشی از برنامه‌ی روزانه‌تان کنید؛
5. مصرف الکل، کافئین و نیکوتین را کم کنید؛
6. به اندازه‌ی نیاز بدن‌تان بخوابید و استراحت کنید؛
7. با مطالعه‌ی مطالب مرتبط، اطلاعات بیشتری به دست بیاورید.

حملات پانیک با ترس معمولی چه فرقی دارند؟

همه‌ی ما با ترس مواجه شده‌ایم. منظورمان همان احساس رایج و آشنایی است که هنگام روبه‌رو شدن با چیزی ناشناخته‌ یا موقعیتی نامناسب به سراغ‌مان می‌آید. این واکنش بخشی از پاسخ سیستم عصبی ما به موقعیت‌های خطرناک یا احتمالا خطرآفرین است و ما را برای ستیز یا گریز آماده می‌کند. اما پانیک موجی ناگهانی از وحشت است و به واسطه‌ی ناگهانی بودن و شدت فلج‌کننده‌ای که دارد، شناخته می‌شود. حملات پانیک کاملا ناگهانی و بدون هیچ اخطاری اتفاق می‌افتند. حتی ممکن است وقتی در حالت آرامش یا در خواب هستید دچار حمله شوید.‌
حمله‌ی پانیک ممکن است تنها یک‌بار رخ بدهد اما در بیشتر افراد تکرار می‌شود. حملات پانیک مکرر معمولا در موقعیت‌های محرک پیش می‌آیند. موقعیت‌هایی مانند عبور کردن از پل یا صحبت کردن در جمع؛ مخصوصا اگر این موقعیت قبلا هم باعث حمله‌ی پانیک شده باشد. اغلب موقعیت‌هایی که باعث پانیک می‌شوند موقعیت‌هایی هستند که در آنها احساس خطر می‌کنید و حس می‌کنید راه گریزی ندارید.
ممکن است یک یا چند حمله‌ی پانیک را تجربه کرده باشید و در حالت کلی کاملا سالم و سرحال باشید، اما ممکن است حملات پانیک شما بخشی از بیماری دیگری مانند اختلال پانیک، فوبیای ترس از اجتماع یا افسردگی باشند. فرقی نمی‌کند علت چه باشد، در هر صورت حملات پانیک قابل درمان هستند. روش‌ها و درمان‌های مؤثری وجود دارند و به شما کمک می‌کنند با این مشکل کنار بیایید.

داستان پائولا

پائولا شش ماه پیش اولین حمله‌ی پانیک را تجربه کرد. او در دفترش در حال آماده شدن برای یک سخنرانی کاری مهم بود که ناگهان موج شدیدی از ترس را در وجودش احساس کرد. بعد اتاق شروع به چرخیدن کرد و او احساس کرد هر لحظه ممکن است به بالا پرتاب شود. همه‌ی بدنش می‌لرزید و نمی‌توانست تنفسش را کنترل کند. قلبش آن‌قدر تند می‌زد که انگار می‌خواست از سینه‌اش به بیرون پرتاب شود‌. او میز را چنگ زد و در همان حالت ماند تا حمله تمام شد. اما این حمله او را به شدت تکان داد.
دومین حمله‌ی پائولا سه هفته بعد بود و بعد از آن، حملات با فاصله‌ی کمتری رخ می‌دادند. او نمی‌داند کی یا کجا قرار است دچار حمله شود و از اینکه در مقابل جمع دچار حمله شود می‌ترسد. به همین دلیل به جای اینکه بعد از کار با دوستانش بیرون برود، در خانه می‌ماند و با وجود اینکه دفتر کارش در طبقه‌ی دوازدهم است از سوار شدن آسانسور خودداری می‌کند چون می‌ترسد در آسانسور دچار حمله شود و در هنگام حمله در آن گیر بیفتد.

نشانه‌ها و علائم حمله‌های پانیک

حملات پانیک معمولا هنگامی رخ می‌دهند که در خانه نیستید، ولی اصولا ممکن است در هر جا و هر زمانی اتفاق بیفتند. ممکن است در حال خرید در مغازه باشید، در خیابان قدم بزنید، در حال رانندگی باشید، یا در خانه روی مبل لم داده و در حال تماشای تلویزیون باشید.
نشانه‌ها و علائم حمله‌ی پانیک ناگهانی ظاهر می‌شوند و معمولا ظرف ده دقیقه به حداکثر می‌رسند. بیشتر حملات پانیک بعد از ۲۰ دقیقه تا نیم ساعت به پایان می‌رسند و معمولا بیشتر از یک ساعت طول نمی‌کشند. یک حمله‌ی پانیک کامل شامل تعدادی از علائم زیر است:

• کوتاه شدن نفس‌ها و نفس‌نفس زدن؛
• تپش قلب یا افزایش ضربان قلب؛
• درد یا ناراحتی در قفسه‌ی سینه؛
• لرزیدن؛
• احساس خفگی؛
• احساس غیر واقعی بودن یا جدا بودن از محیط اطراف؛
• عرق کردن؛
• تهوع یا دل‌آشوبه؛
• احساس گیجی، غش کردن؛
• احساس بی‌حسی یا مورمور شدن؛
• احساس سرما یا گرمای‌ شدید؛
• ترس از مرگ، از دست دادن کنترل یا دیوانه شدن.

حمله‌ی پانیک یا حمله‌ی قلبی؟

بیشتر نشانه‌های حمله‌ی پانیک فیزیکی هستند و گاهی آن‌قدر شدیدند که فرد فکر می‌کند دچار حمله‌ی قلبی شده است. در حقیقت بیشتر افرادی که دچار حملات پانیک می‌شوند، بارها به دکتر یا اورژانس مراجعه می‌کنند تا درمانی برای مشکل‌شان پیدا کنند چون باور دارند دچار مشکل پزشکی حادی هستند که زندگی‌شان را تهدید می‌کند. اگرچه باید علائمی مانند درد قفسه‌ی سینه، تپش قلب و سخت شدن تنفس را جدی بگیریم، اما معمولا حملات پانیک هستند که به اشتباه حملات قلبی تصور می‌شوند نه برعکس.

بسیاری از افراد دچار حملات پانیک می‌شوند و غیر از آن عوارض یا مشکل دیگری برای‌شان پیش نمی‌آید. اگر فقط یک یا دو حمله‌ی پانیک داشته‌اید، خیلی نگران نباشید. با این حال بعضی از افرادی که حملات پانیک را تجربه می‌کنند، دچار اختلال پانیک می‌شوند. اختلال پانیک به دلیل حملات مکرر پانیک و تغییرات عمده در رفتار یا نگرانی شدید در مورد حمله‌های بعدی به وجود می‌آید.

تشخیص اختلال پانیک

اگر علائم زیر را دارید ممکن است دچار اختلال پانیک باشید:

• تجربه‌ی حملات مکرر و ناگهانی پانیک که به موقعیت خاصی بستگی ندارند؛
• نگرانی زیاد در مورد حمله‌های پانیک دیگر؛
• رفتارتان به خاطر حمله‌های پانیک تغییر کرده‌ است، مثلا از رفتن به جاهایی که قبلا در آنها دچار حمله‌ی پانیک شده‌اید خودداری می‌کنید.

هرچند یک حمله‌ی پانیک احتمالا چند دقیقه بیشتر طول نمی‌کشد اما تأثیری که بر شما می‌گذارد، طولانی‌مدت است. اگر دچار اختلال پانیک باشید، حملات پانیک مکرر تأثیر خود را بر شما خواهند گذاشت. خاطره‌ی ترس و وحشت بسیار شدیدی که در هنگام حمله تجربه کرده‌اید، می‌تواند بر اعتماد به نفس شما تأثیر منفی بگذارد و زندگی روزمره‌ی شما را تحت تأثیر قرار بدهد.

همه‌ی این موارد در نهایت باعث به وجود آمدن این علائم اختلال پانیک می‌شوند:

۱. نگرانی‌ پیش‌نگرانه

به جای اینکه احساس آرامش کنید و خودتان باشید، بین حمله‌های پانیک نگران و عصبی هستید. این نگرانی ریشه در ترس از حملات بعدی دارد. این «ترس از ترس» اغلب اوقات در شما وجود دارد و می‌تواند واقعا ناتوان‌کننده باشد.

۲. خودداری از حضور در بعضی مکان‌ها

از حضور در موقعیت‌ها یا محیط‌های خاص خودداری می‌کنید. به این دلیل که آن موقعیت قبلا باعث حمله‌ی پانیک در شما شده است یا شاید از حضور در مکان‌هایی که در صورت رخ دادن حمله در آنها امکان فرار یا دریافت کمک وجود نداشته باشد، خودداری کنید. خودداری فوبیایی در بیشترین حد خود تبدیل به آگورافوبیا یا ترس از مکان‌های شلوغ می‌شود

آگورافوبیا قبلا به عنوان ترس از مکان‌های باز و عمومی شناخته می‌شد، اما اکنون باور بر این است که آگورافوبیا بر اثر حملات پانیک به وجود می‌آید. آگورافوبیا باعث می‌شود بترسید که در موقعیت‌هایی که فرار از آنها مشکل و یا خجالت‌آور است، دچار حمله‌ی پانیک شوید. شاید از حضور در مکان‌هایی که در صورت رخ دادن حمله‌، امکان دریافت کمک نداشته باشید هم بترسید.
این ترس‌ها باعث می‌شوند از موقعیت‌های بیشتر و بیشتری دوری کنید. مثلا ممکن است از رفتن به مکان‌های شلوغ مانند فروشگاه‌ها و باشگاه‌های ورزشی خودداری کنید. ممکن است سوار شدن در ماشین، هواپیما، مترو و انواع وسایل نقلیه‌ی دیگر هم برای شما وحشت‌آور شود. در موارد بسیار شدید، ممکن است تنها محلی که در آن احساس امنیت می‌کنید، خانه‌‌ی خودتان باشد.
موقعیت‌ها و فعالیت‌هایی که اگر دچار آگورافوبیا باشید احتمالا از آنها دوری می‌کنید:

• دور شدن از خانه، رانندگی یا بیرون رفتن بدون همراه؛
• فعالیت فیزیکی سخت، به این دلیل که فکر می‌کنید می‌تواند باعث حمله‌ی پانیک شود؛
• رفتن به مکان‌هایی که فرار از آنها دشوار است مانند رستوران‌، تئاتر، مغازه‌ها یا وسایل نقلیه‌ی عمومی؛
• مکان‌هایی که حمله‌ی پانیک در آنها باعث شرمندگی شما می‌شود مانند مهمانی‌های اجتماعی؛
• خوردن یا آشامیدن هر چیزی که بتواند موجب حمله‌ی پانیک شود، مثلا الکل، کافئین، غذاها یا داروهای خاص.

با وجود اینکه آگورافوبیا ممکن است در هر زمانی شکل بگیرد، محتمل‌ترین زمان شکل‌گیری آن یک سال بعد از شروع اولین حملات مکرر است.

دلایل حمله‌ی پانیک و علل اختلال پانیک

با وجود اینکه دلیل حملات پانیک و اختلال پانیک دقیقا مشخص نیست، حمله‌ها‌ی پانیک در خانواده‌ها ارثی هستند. همچنین به نظر می‌رسد ارتباطی بین این حملات و تغییرات عمده در سبک زندگی وجود دارد؛ تغییراتی مانند فارغ‌التحصیل شدن از دانشگاه و ورود به محل کار، ازدواج یا بچه‌دار شدن. استرس شدید، مرگ یکی از عزیزان، طلاق یا از دست دادن شغل هم می‌تواند محرک حمله‌ی پانیک باشد.
حملات پانیک همچنین می‌توانند بر اثر بیماری یا عارضه‌ای فیزیکی رخ بدهند. اگر از نشانه‌های پانیک رنج می‌برید باید حتما به پزشک مراجعه کنید تا از نظر موارد زیر بررسی شوید:

• پایین افتادگی دریچه‌ی میترال (مشکل قلبی کوچکی است که بر اثر درست بسته نشدن یکی از دریچه‌های قلب رخ می‌دهد)؛
• پرکاری تیروئید؛
• هیپوگلیسمی (قند خون پایین)؛
• مصرف مواد محرک (آمفتامین‌ها، کافئین و کوکائین)؛
• قطع کردن مصرف یک دارو.

درمان حمله‌ی پانیک و اختلال پانیک

حمله‌ها و اختلال پانیک قابل درمان هستند و معمولا با به کارگیری استراتژی‌های خوددرمانی یا چند جلسه درمان، با موفقیت برطرف می‌شوند.

۱. درمان به روش رفتار آگاهانه

روش رفتار آگاهانه مؤثر‌ترین روش درمان حمله‌های پانیک، اختلال پانیک و آگورافوبیاست. روش درمانی رفتار آگاهانه بر فکر کردن به الگوها و رفتارهایی که محرک حمله‌ی پانیک هستند تمرکز دارد. این روش به شما کمک می‌کند واقع‌بینانه‌تر به ترس‌هایتان نگاه کنید.

مثلا اگر در حال رانندگی دچار حمله‌ی پانیک شوید بدترین اتفاقی که ممکن است بیفتد چیست؟ شاید مجبور شوید کنار بزنید و مدتی توقف کنید، اما احتمال اینکه تصادف کنید یا دچار حمله‌ی قلبی شوید بسیار کم است. وقتی متوجه شوید که هیچ چیز هولناکی قرار نیست رخ بدهد، تجربه‌ی یک حمله‌ی پانیک دیگر به اندازه‌ی قبل وحشتناک نیست.

۲. روش درمانی افشا

در این روش درمانی شما در یک محیط امن و کنترل‌شده در معرض حالات فیزیکی پانیک قرار می‌گیرید. این روش به شما کمک می‌کند راه‌های بهتری برای کنار آمدن با حملات پیدا کنید. شاید از شما خواسته شود که نفس‌نفس بزنید، سرتان را از طرفی به طرف دیگر بچرخانید یا نفس‌تان را نگه دارید. این تمرینات مختلف باعث شبیه‌سازی احساساتی مانند حالت پانیک می‌شوند. با هر بار تکرار این وضعیت، ترس شما از این حالات بدنی کمتر می‌شود و بهتر می‌توانید حملات پانیک‌ را کنترل کنید.
اگر دچار آگروفوبیا هستید قرار گرفتن در معرض موقعیت‌هایی که از آنها می‌ترسید هم بخشی از درمان است. در روش درمانی افشا برای فوبیاهای خاص، شما آن‌قدر با موقعیتی که از آن می‌ترسید روبه‌رو می‌شوید تا آن ترس به تدریج از بین برود. طی این تجربه شما متوجه می‌شوید که این موقعیت صدمه‌ای به شما نمی‌زند و کنترل احساسات شما در دست خودتان است.

۳. درمان دارویی

دارو می‌تواند به طور موقت اختلال پانیک را درمان کند یا بعضی از علائم آن را کاهش بدهد. با این وجود، دارو نمی‌تواند آن را کاملا درمان یا برطرف کند. مصرف دارو در موارد بسیار شدید می‌تواند مفید واقع شود، ولی نباید به تنهایی به آن اکتفا کرد. دارو زمانی بیشترین تأثیر را دارد که با درمان‌های دیگر و تغییر سبک زندگی همراه باشد. مهم‌ترین بخش درمان، مشخص کردن علت حملات پانیک است.
داروهایی که برای اختلال پانیک مورد استفاده قرار می‌گیرند، شامل موارد زیر است:

• داروهای ضدافسردگی: چندین هفته طول می‌کشد تا این داروها اثر کنند پس باید به صورت مداوم آنها را مصرف کنید، نه فقط هنگام حمله.
• بنزودیازپین‌ها: این دسته داروهای ضد اضطرابی هستند که خیلی سریع عمل می‌کنند (معمولا بین سی دقیقه تا یک ساعت). مصرف آنها در هنگام حمله‌ی پانیک باعث می‌شود علائم حمله به سرعت برطرف شوند. با این حال، بنزودیازپین‌ها به شدت اعتیادآورند و قطع کردن مصرف آنها می‌تواند عوارضی جدی در پی داشته باشد. پس باید در مصرف آنها احتیاط کرد.

نکاتی که باید برای کمک به خودتان بدانید

در مورد حمله‌های پانیک، کمک و درمان تخصصی می‌تواند بسیار مهم باشد، ولی کارهای زیادی هم هستند که با انجام آنها به خودتان کمک می‌کنید:

۱. اطلاعات‌تان در مورد پانیک و اضطراب را بالا ببرید

کافی است راجع به پانیک بیشتر بدانید تا مقدار زیادی از اضطراب و سردرگمی شما برطرف شود. پس در مورد اضطراب، اختلال پانیک و احساس وحشت هنگام حمله‌ی پانیک مطالعه کنید. شما با این کار متوجه می‌شوید که حالات و احساساتی که در هنگام حمله‌ی پانیک به شما دست می‌دهد عادی هستند و در حال دیوانه شدن نیستید.

۲. از مصرف سیگار، الکل و کافئین خودداری کنید

همه‌ی این مواد می‌توانند در افراد مستعد باعث حمله شود، پس بهتر است از مصرف الکل، سیگار، قهوه و هر نوشیدنی کافئین‌دار دیگری خودداری کنید. همچنین در مصرف داروهای حاوی مواد محرک مانند قرص‌های لاغری و داروهای سرماخوردگی بدون خواب‌آلودگی احتیاط کنید.

۳. یاد بگیرید تنفس‌تان را کنترل کنید

تنفس سریع (Hyperventilation) باعث حالات زیادی مانند گیجی و سختی قفسه‌ی سینه می‌شود که در هنگام حمله‌ی پانیک به وجود می‌آیند. از طرف دیگر تنفس عمیق می‌تواند نشانه‌های پانیک را برطرف کند. با در دست گرفتن کنترل تنفس‌تان، مهارت آرام کردن خودتان در هنگام شروع حالت اضطراب را به دست می‌آورید. وقتی بتوانید تنفس‌تان را کنترل کنید بهتر می‌توانید ترس‌تان را مدیریت کنید.

۴. تکنیک‌های ریلکسیشن را تمرین کنید

فعالیت‌هایی مانند یوگا، مراقبه و ریلکسیشن وقتی به طور منظم انجام شوند، موجب آرامش بدن می‌شوند و احساس لذت و تعادل فکری را افزایش می‌دهند. پس سعی کنید در برنامه‌ی روزانه‌تان وقتی برای آنها اختصاص بدهید.

۵. با خانواده و دوستان‌تان ارتباط نزدیک داشته باشید

وقتی احساس تنهایی می‌کنید اضطراب در وجود شما پیشروی می‌کند. پس دائما با افرادی که به شما اهمیت می‌دهند در ارتباط باشید. اگر احساس می‌کنید تنها هستید و هیچ‌کس را ندارید، راه‌های جدیدی برای ملاقات با افراد تازه و پیدا کردن دوستان جدید پیدا کنید.

۶. مرتب ورزش کنید

ورزش کردن یک روش طبیعی برای از بین بردن اضطراب است پس سعی کنید روزانه حداقل ۳۰ دقیقه ورزش کنید. می‌توانید آن را در سه دوره‌ی ده دقیقه‌ای انجام بدهید. ورزش‌های هوازی ریتمیک که هم به فعالیت دست‌ها و هم پاها احتیاج دارد مثل راه رفتن، دویدن، شنا یا ایروبیک مؤثرتر هستند.

۷. خواب کافی و آرام

خواب نامناسب یا کم‌خوابی می‌تواند اضطراب را بیشتر کند. سعی کنید هر شب ۷ تا ۹ ساعت خواب آرام داشته باشید.

منبع: چطور