فواید تمیز کردن دندان با "چوب مسواک اراک"/ چند حدیث درباره مسواک زدن

گروه گوناگون «تیتریک»،در حال حاضر، استفاده از مسواک و خمیردندان از عمومی‌ترین ابزارها و روشها برای جلوگیری از پوسیدگی و فساد دندانها است و از سویی نیز در میان بزرگسالان کمتر کسی است که در دهان خود، یک یا چند دندان خراب و پوسیده نداشته باشد.

اما سؤالی که در ذهن بسیاری از افراد وجود دارد این است که چرا بسیاری از ما با وجود مقید بودن به استفاده از مسواک و خمیردندان حداقل یک یا دو نوبت در روز و مراعات بسیاری از توصیه‌های دندان‌پزشکان، باز هم وضعیت دندانهایمان چندان تعریفی ندارد و غالب افرادی که سن آنها به بالای 20 یا 30 می‌رسد، با مشکلات حاد دندان و لثه مواجه هستند.

برای سالیان سال در قالب تبلیغات مختلف حوزه سلامت و پیشگیری از «فلوراید» به عنوان یکی از موثرترین مواد در پیشگیری از پوسیدگی مینای دندان یاد می‌شد و حتی شرکتهای تولید‌کننده خمیر دندان نیز از عبارت «حاوی فلوراید» به عنوان برگ برنده در تبلیغات محصولات خود استفاده می‌کردند.

فراتر از این امر، طی سالیان اخیر در قالب طرحهای کشوری و از طریق سیستم آموزش و پروش، از ماده فلوراید در قالب طرحهای «فلورایدتراپی» در تمام مدارس استفاده شده است.

اما طی سالیان اخیر منازعات پر سروصدایی درباره استفاده از فلوراید و تشکیک در قدرت این ماده برای جلوگیری از پوسیدگی دندان در گرفته است به‌گونه‌ای که برخی تحقیقات مستقل، نه‌تنها فلوراید را به هیچ عنوان مانع پوسیدگی دندان نمی‌دانند بلکه از این ماده به عنوان یکی از عوامل پر‌خطر برای بدن انسان یاد می‌کنند که تنها یکی از عوارض آن، پوسیدگی دندان و تخریب بافتهای استخوانی ذکر می‌شود.

اما مسئله بهداشت دهان و دندان از مواردی بوده که دین اسلام، تاکید بسیار زیادی بر آن داشته است از جمله در احادیث مختلفی از پیامبر اکرم(ص) و ائمه معصومین(ع) بر ضرورت مسواک زدن روزانه تاکید شده است و جالب اینکه در برخی از روایات مربوط به مسواک حتی نحوه صحیح مسواک زدن نیز آموزش داده شده است! در حدیثی، پیامبر اکرم(ص) فرموده‌اند: «وقتى مسواک مى‌کنید از عرض، دندانها را مسواک بزنید»


در ادامه برخی از احادیث درباره ضروت مسواک زدن آمده است:

امام باقر علیه‌السلام‌: اگر مردم نتایج و خواص مسواک کردن را بدانند هیچ گاه مسواک را از خود جدا نمى‌کنند. وسایل الشیعه ج2 ، ص13 ، ح 1327 - بحارالانوار(ط-بیروت) ج73، ص130، ح17

رسول اکرم(ص): جبرئیل پیوسته مرا به مسواک سفارش مى کرد تا جایى که ترسیدم (از کثرت مسواک زدن) دندانهایم سائیده شود و از بین برود. وسائل الشیعه ج2، ص5، ح1300

امام صادق(ع): در مسواک زدن دوازده فایده وجود دارد: 1. از سنت پیامبر صلى الله علیه و آله است، 2. دهان را پاکیزه مى کند، 3. نور چشم را زیاد مى کند، 4. باعث خشنودى خداوند است، 5. دندانها را سفید مى کند، 6. پوسیدگى آنها را از بین مى برد، 7. لثه را محکم مى سازد، 8 . اشتها آور است، 9. بلغم را مى برد، 10. حافظه را زیاد مى کند، 11. حسنات دو چندان مى شوند، 12. فرشتگان شاد مى گردند. خصال ص 481 ، ح53

رسول اکرم(ص): مسواک کنید که مسواک زدن خوب چیزى است لثه را محکم مى‌کند، بوى دهان را مى برد، معده را اصلاح مى‌کند، درجات بهشت را مى‌افزاید، پروردگار را خشنود مى‌کند و شیطان را به خشم مى‌آورد. نهج الفصاحه ص571 ، ح 1975

امام على(ع): مسواک زدن سبب خشنودى خداوند، اجراى سنت پیغمبر و وسیله خوش‌بویى و پاکیزگى دهان است. مکارم الاخلاق ص 51

امام رضا(ع): مسواک زدن، نور چشم را زیاد مى‌کند، مو را پر‌پشت مى‌نماید و آبریزش چشم را برطرف مى‌سازد. مکارم‌الاخلاق ص50 - بحارالانوار(ط-بیروت) ج73، ص 137

رسول اکرم(ص): خلال کنید که بدترین چیز نزد فرشتگان این است که لاى دندانهاى بنده‌اى مانده غذا ببینند. مکارم الاخلاق ص 153 - بحارالانوار(ط-بیروت) ج63 ، ص436 ،

امام صادق(ع): بعد از غذا، زبان را دور دهان بگردان، هرچه با زبان درآمد فرو ببر و آنچه را با خلال بیرون آوردى از دهان بیرون افکن. من لا یحضر الفقیه ج3 ، ص357 ، ح4262 - مکارم الاخلاق ص 152

امام باقر(ع): کعبه از زجرى که از بوى بد نفسهاى مشرکین مى‌کشید، به درگاه خداوند شکایت نمود، خداوند به آن وحى کرد، تو را مژده باد که بجاى اینان کسانى را جایگزین مى‌کنم که با شاخه‌هاى درخت خلال مى‌کنند، هنگامى که خداوند حضرت محمد صلى‌الله علیه و آله را مبعوث فرمود، توسط جبرئیل سفارش مسواک و خلال کردن را به او وحى کرد. محاسن ج 2، ص 558، ح 924

پیامبر اکرم(ص): پنج چیز از سنت پیغمبران است: حیا، بردبارى، حجامت کردن، و مسواک و عطر زدن. نهج الفصاحه ص462، ح


در ادامه به بررسی این مسئله می‌پردازیم که نوع مسواکی که در منابع روایی بر آن تاکید شده، چه نوع مسواکی است.

در بسیاری از روایات آمده است که معصومین‌علیهم‌السلام از مسواک کردن به چیزهایی غیر از چوب اراک و زیتون، مثل ریحان و چوب انار و ریشه درختان نهی کرده‌اند؛ پس می‌توان نتیجه گرفت که خود مسواک زدن با چوب اراک یا زیتون موضوعیت دارد و اگر چیز دیگری جای آن را می‌گرفت ائمه به آن هم اشاره می‌کردند.

پیامبر اکرم(ص) به مردم فرمود برای مسواک زدن از چوب اراک و زیتون استفاده کنید که در روایات، منافع فراوانى برای آن ذکر شده است.

در همین زمیه از پیامبر(ص) روایت شده که: «پیامبر با چوب اراک مسواک می کردند و جبرئیل امر کرده بود که با این وسیله مسواک کنند.»

در منابع روایی ما برای مسواک زدن با چوب اراک یا زیتون بیش از 70 خاصیت ذکر شده است؛ تمیز کردن دندان، سفید کردن و جلا دادن دندان، برطرف کردن بیماری و دندان درد، رفع بوی بد دهان، تقویت لثه، چاق کردن لثه، از بین بردن جرم دندان، رفع بلغم از بدن، کاهش اشک چشم، افزایش بینایی و رفع تاری چشم، اشتها‌آور، درمان یبوست، هضم غذا، تقویت حافظه، افزایش عقل، پیشگیری از بیماری، برطرف کردن هم و غم، رفع وسوسه، افزایش رزق و روزی، دل خوش کردن و سرور انسان، دور کردن شیطان، جلب ملائکه و نیروهای مثبت، سبب رضایت خداوند، مضاعف کردن حسنات از جمله خواص مسواک زدن با چوب اراک ذکر شده است.


جالب اینکه به تازگی و طی سالیان اخیر استفاده از چوب مسواک اراک در بسیاری از کشورهای اروپایی رایج و باب شده است به‌گونه‌ای که در حال حاضر در قالب تبلیغات مختلف، داروخانه‌ها، مراکز عرضه محصولات آرایشی و بهداشتی در این کشورها اقدام به فروش این نوع چوب مسواک‌ها می‌کنند که توسط پیامبر اسلام(ص) و ائمه شیعه به استفاده از آن سفارش زیادی شده است:

حتی در کشورهای اروپایی برای سهولت در استفاده از این چوب مسواکها و برای مشابهت بیشتر با مسواکهای رایج امروزی، دسته‌هایی پلاستیکی با محفظه‌ای مخصوص برای قرار گرفتن قطعات بریده شده چوبهای مسواک اراک تولید و عرضه شده است.

امروزه با گشت‌و‌گذاری در سایتهای مختلف حوزه سلامت در این کشورها، با انبوهی از فیلم‌های آموزشی به زبان انگلیسی که نحوه استفاده و مسواک زدن با چوبهای اراک را آموزش می‌دهند، مواجه می‌شویم که برای حفظ سلامت دهان و دندان، همشهریان خود را به استفاده از «چوب مسواک اراک» ترغیب می‌کنند.