چه طور مگس ها می توانند اجساد را شناسایی کنند؟

گروه گوناگون «تیتریک»، ثمین جعفری، مجری طرح گفت: زمانی که می‌خواهیم گونه لارو مگسی را تشخیص دهیم، باید حداقل یک لارو کامل و سالم داشته باشیم.

وی با بیان اینکه در برخی موارد حتی باید چندین لارو زنده سالم در اختیار محقق باشد، یادآور شد: این در حالی است که در بسیاری از مواقع پژوهشگران لاروها را خراب می‌کنند؛ چراکه نمونه‌برداری از لارو نیاز به تخصص خاصی دارد و در صورتی که لارو خراب شود، ارزش تشخیصی به لحاظ ظاهری از دست می‌رود.

جعفری با اشاره به اهمیت تحقیقات مولکولی در این زمینه از اجرای پروژه تحقیقاتی در خصوص توالی‌یابی لارو مگس‌ها با استفاده از آنزیم‌ها خبر داد و اظهار کرد: این مطالعات در دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران اجرایی شد.

به گفته این محقق، در این مطالعات تلاش شده است تا با استفاده از تنها بخش کوچکی از بدن مگس نوع و گونه آن را تشخیص دهند.

جعفری به بیان جزئیات این تحقیقات پرداخت و یادآور شد: برای این منظور ابتدا به جمع‌آوری نمونه‌های مگس از لاشه‌های سگ و گربه به صورت دستی و با استفاده از تله با طعمه دل و روده ماهی اقدام کردیم؛ زیرا که این مگس‌ها به بوی تعفن ناشی از لاشه و ماهی جلب می‌شوند.

وی نمونه‌های جمع آوری شده را از شهرستان‌های بندر عباس، تهران و کازرون و خراسان شمالی دانست و با تاکید بر اینکه نمونه‌هایی نیز از یکی از کشورهای اروپایی جمع آوری شده است، تاکید کرد: از آنجایی که هدف این تحقیقات شناسایی گونه‌های ایرانی بوده است؛ از این رو داده‌های مربوط به مطالعه بر روی نمونه‌های مگس اروپایی در این تحقیقات وارد نشد.

این دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه تهران گام بعدی این مطالعات را بررسی DNA مگس‌ها دانست و یادآور شد: در حال حاضر برای تشخیص مگس نر از تشریح جنیتالیا (اندام تناسلی نر) و کلیدهای مورفولوژیک استفاده می‌کنند، ولی برای مراحل نابالغ (لاروها) و ماده، کلید مورفولوژیکی تشخیصی معتبر در اختیار نداریم تا بتوانیم از طریق لوپ و کلید گونه مگس را تشخیص دهیم؛ از این رو روش مولکولی می‌تواند ما را برای رساندن به هدفمان یاری دهد.

وی روش مورد استفاده را روش مولکولی مبتنی بر مطالعه DNA‌ توصیف کرد و ادامه داد: در این روش DNA مگس از طریق قطعه کوچکی از بدن آن مانند یک بند از پای مگس بالغ یا قفسه سینه که تراکم ماهیچه بیشتر است، به روش کیت کیاژن استخراج می‌شود و از طریق داده‌های به دست آمده می‌توانیم توالی DNA این حشرات را تشخیص دهیم.


جعفری ادامه داد: در مرحله بعدی کار، آنزیم‌هایی طراحی کردیم که این آنزیم‌ها توالی DNA مگس را از بخش‌های مختلف برش می‌دهد و از طریق این آنزیم‌ها می‌توانیم گونه‌های مختلف مگس را از یکدیگر تفکیک کنیم.

وی هدف اصلی این پژوهش را طراحی کلید تشخیص مولکولی برای تفکیک گونه‌های مختلف مگس‌ها عنوان کرد و افزود: توالی نوکلئوتیدی در هر گونه مگس متفاوت است و زمانی که در یک جنس قرار می‌گیرند، بسیاری از توالی‌ها یکسان می‌شوند، به جز بخش‌های خاص. با این روش می‌توانیم تکه‌های خاص را تشخیص دهیم.

به گفته مجری طرح با استفاده از آنزیم تولیدشده بر روی توالی DNA این حشرات، می‌توان گونه آنها را تشخیص داد و این امر کلید مولکولی را برای تشخیص این جانداران در اختیار محققان قرار خواهد داد.

جعفری ادامه داد: داده‌های به دست آمده به ما در شناسایی گونه مگس‌های بالغ موجود در جسد و همچنین تشخیص زمان دقیق مرگ فرد کمک خواهد کرد.

وی با تاکید بر اینکه این کلید در پزشکی قانونی اهمیت بسزایی دارد، گفت: ما با تشخیص گونه مگس‌ها می‌توانیم به جدول زندگی آنها مراجعه و زمان مرگ جسد را تعیین کنیم.

این محقق توسعه این روش در پزشکی قانونی در گرو شناسایی گونه‌های مختلف مگس‌های موجود در ایران دانست و اضافه کرد: مگس‌ها دارای خانواده بسیار وسیعی هستند، به گونه‌ای که در حال حاضر تنها 155 فون از مگس سارکوفاژیده را شناسایی کرده‌ایم و در کل دنیا این فون 2 هزار و 500 گونه است و ما با کامل کردن بانک اطلاعات این حشرات می‌توانیم زمان مرگ را تشخیص دهیم.

جعفری به بخشی از یافته‌های این پژوهش اشاره کرد و گفت: بر اساس نتایج به دست آمده در اکثر نمونه‌های جمع آوری شده از اجساد، گونه مگس «سارکوفاگا اجیپتیا» در اکثر استان‌های کشور یافت می‌شود و گونه «سارکوفاگا روفیکورنیس» نیز در این تحقیق در بندر عباس مشاهده شده است.