بیماری خود ایمنی چیست؟

در ادامه به حقایقی در مورد بیماری‌های خود ایمنی اشاره می‌کنیم که لازم است بدانید.

۱. سیستم ایمنی مانند نیروی نظامی در بدن شماست

سیستم ایمنی بدن ما با سرباز‌هایی که دارد (آنتی بادی‌ها) با ارگانیسم‌های بیماری زا می‌جنگد. آنتی بادی‌ها پروتئین‌هایی هستند که خطر را خنثی می‌کنند و در واقع واکنش نشان می‌دهند. شما از همان دوران کودکی یاد گرفتید که دوست را از دشمن تشخیص دهید تا بتوانید از خودتان محافظت کنید. اما سیستم ایمنی گاهی به اشتباه، سلول‌های سالم را دشمن و مهاجم تلقی می‌کند و آنتی بادی‌ها را برای حلمه به آن‌ها می‌فرستد و این اتفاق زمانی می‌افتد که شما دچار یک بیماری خود ایمنی باشید. یورش به سلول‌های سالم می‌تواند در هر قسمتی از بدن روی بدهد، از پوست گرفته (مثلا پسوریازیس) تا تیروئیدتان (مثلا بیماری هاشیمونو).

۲. بیماری خود ایمنی موروثی است

پزشکان می‌دانند که عامل ژنتیک نیز در بیماری‌های خود ایمنی دخیل است و برخی از آن‌ها در یک سری از نژاد‌ها شایع‌ترند. مثلا لوپوس که یک التهاب دردناک و آسیب زننده به بدن است، بیشتر در میان آفریقایی آمریکایی‌ها، اسپانیایی‌ها، آسیایی‌ها و زنان آمریکایی شیوع دارد در حالی که قفقازیان بیشتر در معرض ابتلا به دیابت نوع اول هستند. اخیرا پزشکان دریافته‌اند یک ژن به تنهایی می‌تواند سبب بیماری‌های متفاوتی در افراد متفاوت شود. مثلا شما ممکن است بیماری کرون داشته باشید در حالیکه همین ژن در مادر شما سبب بیماری آلوپسی یا طاسی منطقه‌ای می‌شود. بعضی از ژن‌ها، ریسک فاکتوری برای چندین بیماری هستند و برخی نیز تنها، ریسک یک بیماری را افزایش می‌دهند.

محیط نیز از طریق قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی و آلاینده‌ها در چیز‌هایی که می‌خوریم و استفاده می‌کنیم در ابتلا به بیماری‌های خود ایمنی نقش دارد. مثلا ما می‌دانیم که سیگار کشیدن، احتمال ابتلا به آرتریت روماتوئید را دو برابر می‌کند و افراد نیز در سطوح مختلفی آسیب پذیرند.

۳. علائم بیماری خود ایمنی می‌تواند ناگهان بروز کند

یک بیماری خود ایمنی ممکن است ظاهرا بدون هیچ دلیلی به طور ناگهانی و بعد از یک بیماری کاملا غیرمرتبط بروز کند، حتی بعد از بیماری معمولی، چون آنفلوآنزا؛ بنابراین دانشمندان در حال بررسی این موضوع هستند که آیا ممکن است ویروس‌ها یا عفونت‌ها انگیزه‌ای برای ظهور بیماری‌های خود ایمنی باشند. یکی از ویروس‌هایی که دانشمندان احتمال می‌دهند با لوپوس و ام اس ارتباط داشته باشد (و سایر بیماری‌های خود ایمنی)، ویروس اپشتین بار (EBV) است.

بیشتر افراد در زمانی از زندگی خود با ویروس اپشتین بار مواجه می‌شوند و این ویروس در بدن نهفته می‌ماند. اما محققان دریافته‌اند در برخی از افراد ویروس اپشتین بار، ژن مرتبط با این بیماری‌های خود ایمنی را فعال می‌کند و در نتیجه احتمال ابتلا به یکی از آن‌ها را افزایش می‌دهد.

۴. خانم‌ها بیشتر دچار بیماری‌های خود ایمنی می‌شوند

معلوم نیست چرا، ولی طبق آمار و اطلاعات، زن‌ها بیشتر از مرد‌ها دچار بیماری‌های خود ایمنی می‌شوند. البته می‌توانیم این طور بگوییم که واکنش ایمنی بدن زن‌ها به طور کلی قوی‌تر است، زیرا مرد‌ها دو برابر بیشتر از زن‌ها ممکن است دچار سرطان و عفونت‌ها شوند. این واکنش قوی‌تر در سیستم ایمنی بدن زنها، مانند یک شمشیر دو لبه است: محافظ خوبی است، اما زنان را در معرض خارج از کنترل شدن سیستم ایمنی‌شان قرار می‌دهد.

۵. برخی از اختلالات خود ایمنی دارای علائم مشابهی هستند

بسیاری از بیماری‌های خود ایمنی، علائم مشابهی دارند و خیلی از این علائم می‌توانند کلا ناشی از مشکل دیگری باشند! اغلب یکی از اولین علائم بیماری‌های خود ایمنی، خستگی زیاد است که بسیاری از پزشکان به سادگی آن را ناشی از کار و فعالیت زیاد تشخیص می‌دهند.

تقریبا ۱۰۰ نوع بیماری شناخته شده‌ی خود ایمنی وجود دارد و بیشتر آن‌ها علائم مشابه دارند: اسهال (بیماری سلیاک، بیماری کرون، کولیت زخمی روده)، خستگی (بیماری سلیاک، فیبرومیالژیا، سندرم گیلن باره، لوپوس و ام اس)، ریزش مو (آلوپسی، بیماری هاشیموتو، اسکلرودرما)، درد مفاصل (آرتریت روماتوئید، ام اس) و بثورات پوستی (درماتیت، لوپوس، پسوریازیس).

۶. تحریک پذیری گوارش ممکن است یکی از علائم یک بیماری خود ایمنی باشد

مشکلات شکم بسیار فراگیرند و اغلب ناشی از یک ویروس یا چیزی هستند که خورده‌ایم. اما اگر ادامه دار شوند یا گهگاه همراه با علائمی قابل توجه‌تر مانند مدفوع در خون، درد، تعریق شبانه و تب بروز کنند می‌توانند ناشی از سندرم روده‌ی تحریک پذیر باشند. سندرم روده‌ی تحریک پذیر، به گروهی از بیماری‌های خود ایمنی اطلاق می‌شود که موجب التهاب مزمن در سیستم گوارش می‌شوند.

هفتاد درصد از سلول‌هایی که ایمنی ما را کنترل می‌کنند در روده‌های ما قرار دارند بنابراین عجیب نیست که سایر بیماری‌های خود ایمنی نیز مشکلات گوارشی ایجاد کنند. دانشمندان دانشگاه Yale در حال مطالعه روی ارتباط میان بیماری‌های خود ایمنی مشابه لوپوس و اختلال در سد دفاعی روده‌ها هستند که به باکتری‌های اجازه‌ی ورود به ارگان‌ها را می‌دهد.

۷. تمیزی بیش از حد می‌تواند سیستم ایمنی را مختل کند

استفاده‌ی زیاد از مواد آنتی باکتریال برای تمیز کردن محیط خانه و دست‌ها می‌تواند تا حدودی علت اختلال در عملکرد سیستم ایمنی‌مان باشد. سیستم ایمنی ما در واکنش به مواجهه با باکتری‌ها، ویروس‌ها و سایر شرایط میکروبی تکامل پیدا می‌کند. گفته می‌شود کودکانی که در محیطی بسیار تمیز و پاکیزه رشد می‌کنند و زیاد آنتی بیوتیک مصرف می‌کنند و یا در معرض آلودگی‌ها و میکروب‌ها قرار نمی‌گیرند، وقتی سیستم ایمنی‌شان برای مبارزه با یک مهاجم فراخوانده می‌شود، نمی‌داند چگونه باید واکنش نشان بدهد و ممکن است واکنشی بیش از حد شدید نشان بدهد.

۸. تشخیص بیماری‌های خود ایمنی اساس علمی دقیقی ندارند

وقتی علت بیماری خود ایمنی مشخص نیست، تعیین تست برای تشخیص آن نیز می‌تواند دشوار باشد. هنوز هیچ تست کامل و دقیقی برای تشخیص بیماری‌های خود ایمنی ارائه نشده است. مثلا اگر شما لوپوس داشته باشید، تست ANA شما مثبت خواهد بود، اما بیمارانی که دچار خیلی دیگر از بیماری‌ها هستند و همچنین برخی از افراد سالم نیز ممکن است تست ANA شان مثبت باشد. پزشکان برای تشخیص یک بیماری خود ایمنی باید گروهی از فاکتور‌ها را بررسی کنند و علائم فیزیکی را نیز به حساب بیاورند از جمله شدت درد و سابقه‌ی خانوادگی و تست خون ANA.

۹. برای تشخیص درست بیماری خود ایمنی، لازم است پیگیر و مُصر باشید

یکی از اولین نشانه‌های اینکه یک بیماری خود ایمنی دارید می‌تواند احساس مبهمی از ناخوشی باشد. خیلی از پزشکان، وقتی چنین چیزی می‌شنوند (زیاد هم می‌شنوند!)، که مخصوصا با احساس خستگی یا حتی مه مغزی و نوسانات هورمونی همراه است، تشخیص درست را نمی‌دهند یا بیمار را به روانشناس ارجاع می‌دهند. مثلا علائم تیروئیدیت هاشیموتو ممکن است با علائم پیش یائسگی یا افسردگی اشتباه گرفته شود. همانطور که گفتیم بسیاری از بیماری‌های خود ایمنی علائم مشابهی دارند.

این علائم معمولا گاهی هستند و گاهی اثری از آن‌ها نیست؛ بنابراین اگر حس ششم‌تان این است که چیزی درست نیست یا مشکلی وجود دارد، پس مُصر باشید و خودتان پیگیری کنید: شاید لازم باشد یک بیمار، طی چهار سال به چهار پزشک مراجعه کند تا تشخیص درست دریافت کند. اگر شک دارید که ممکن است دچار یک بیماری خود ایمنی باشید، علائم غیرمعمول خود و زمان‌هایی که بروز می‌کنند را یادداشت کنید، حتی خفیف‌ترین علائمی که کمتر بروز می‌کنند یا مدتهاست اثری از آن‌ها نیست.

۱۰. ما هر روز چیز جدیدی در مورد بیماری‌های خود ایمنی می‌فهمیم

علی رغم تمام ناشناخته‌هایی که در مورد بیماری‌های خود ایمنی وجود دارد، دانشمندان امیدوارند و باور دارند بیماری‌های خود ایمنی، نتیجه‌ی اثرگذاری و واکنش بیش از حد بدن در مبارزه با عفونت‌ها هستند، بنابراین دانشمندان به دنبال راه‌هایی برای «آموزش دوباره»‌ی سیستم ایمنی هستند. سیستم ایمنی در به خاطر سپاری سلول‌هایی که باید به آن‌ها حمله کند واقعا خوب عمل می‌کند. دانشمندان می‌گویند اکنون باید کشف کنند که چگونه واکنش ایمنی را وقتی که بافت‌ها و اندام‌های سالم و طبیعی را هدف می‌گیرد، هدایت کنند. پژوهش‌ها در این زمینه تا الان پیشرفت‌های خوبی داشته است، اما هنوز ناشناخته‌های زیادی در مورد ژن درمانی و واکسیناسیون‌های احتمالی وجود دارد.

چه راهکار‌هایی برای کنترل بیماری خود ایمنی‌تان در اختیار دارید؟

زندگی با یک بیماری خود ایمنی می‌تواند تجربه‌ای ناخوشایند باشد. بسیاری از افراد سال‌ها باید صبر کنند تا بفهمند چرا بیمارند و وقتی بالاخره بیماری‌شان تشخیص داده می‌شود، توصیه‌ها و گزینه‌های کمی از پزشک خود دریافت می‌کنند. برای بیماری که تشخیص داده شده دچارش هستید، یک سری از دارو‌ها وجود دارند که طبق تجویز پزشک متخصص‌تان می‌توانید مصرف‌شان کنید.

اما اگر بیماری‌تان تشخیص داده نشود، احتمالا برچسب «افسرده» می‌خورید و دارو‌های ضد افسردگی برای‌تان تجویز خواهد شد. از این متخصص به آن متخصص ارجاع داده می‌شوید و دارو‌های بیشتری برای‌تان تجویز می‌شود که اساسا سرکوب‌گر ایمنی یا استروئید تراپی هستند. بدن شما بیشتر از آنچه فکر می‌کنید پیچیده و شبکه‌ای با ارتباطات فراوان است؛ بنابراین هیچ داروی جادویی وجود ندارد.

اما امروزه دانشمندان، زمینه‌های اپی ژنیک یا فاکتور‌های سبک زندگی و محیطی را که به ژن‌های ما دستور می‌دهند چگونه خود را بیان کنند، به شمار می‌آورند. غذایی که می‌خورید یا نمی‌خورید، مواد مغذی که دریافت می‌کنید یا نمی‌کنید، سطح استرس‌تان، عادات خواب‌تان و قرار گرفتن در معرض سموم و عوامل دیگر، به میزان قابل توجهی در بیان ژن تاثیر گذارند؛ بنابراین به جای اینکه ژنتیک را سرنوشتی تغییر ناپذیر در زندگی‌تان بدانید، توصیه می‌کنیم تمرکز خود را روی عوامل اپی ژنیک بگذارید که می‌توانند ژن‌های خوب و بدتان را فعال یا غیر فعال کنند.

در مورد بیماری‌های خود ایمنی، وقتی که ژن فعال می‌شود، دیگر خاموش نخواهد شد. یعنی واکنش خود ایمنی می‌تواند فروکش کند و سپس ناگهان برگردد. اما سر و سامان دادن به سیستم ایمنی و برگشتن به حالت تعادل در سلامتی در کنترل ماست.

میزان تاثیر گذاری گوارشتان را بشناسید

روده‌های شما جایی است که بخش عمده‌ی سیستم ایمنی‌تان آنجا قرار دارد. وقتی دیوار دفاعی روده‌ها ضعیف می‌شود، می‌تواند در سراسر بدن واکنش خود ایمنی ایجاد کند.

به فکر سلامت روده‌هایتان باشید

وقتی میزان تاثیر گذاری روده‌های‌تان را دانستید و متوجه شدید دچار مشکل ثانویه‌ای مانند رشد بیش از حد باکتری در روده‌ی کوچک یا عفونت قارچی یا انگلی مزمن هستید، باید روند درمان را شروع کنید.

سطح آنتی بادی‌های‌تان را بدانید

بسته به نوع خاص بیماری خود ایمنی که دارید، سطح آنتی بادی‌های‌تان بالا خواهد بود. دانستن سطح آنتی بادی‌ها در بدن‌تان به شما کمک می‌کند هر گونه ارتباط احتمالی با سایر اختلالات خود ایمنی را جهت مشکلات ثانویه، شناسایی و برای درمان اقدام کنید.

از مصرف گلوتن پرهیز کنید

اگر دچار یک بیماری خود ایمنی هستید، نیاز به دلیل دیگری ندارید که قانع شوید نباید گلوتن مصرف کنید. این پروتئین که در گندم و جو وجود دارد با بسیاری از عوارض خود ایمنی مرتبط است.

مشخص کنید چه غذا‌هایی سبب آلرژی متقابل‌تان می‌شوند، آن‌ها را حذف کنید

حتی غلات بدون گلوتن مانند برنج و ذرت نیز می‌تواند در برخی از افراد، واکنش ایمنی ایجاد کنند. بدن این افراد، بافت خودش را به اشتباه، پروتئین‌هایی تلقی می‌کند که در برخی از غذا‌ها وجود دارند و واکنش نشان می‌دهد. ببینید غذا‌هایی که می‌خورید سبب آلرژی متقابل در بدن‌تان می‌شوند یا نه. این کار برای آن‌هایی که هر راهکاری به کار می‌برند باز هم دچار علائم هستند بسیار مفید است.

به پاکسازی یا سم زدایی بدنتان عادت کنید

افرادی که دچار بیماری‌های خود ایمنی هستند، معمولا شیوه‌های سم زدایی بدن‌شان نیز ممکن است دچار اختلالاتی شود، بنابراین باید به بدن‌شان کمک کنند تا بهتر سم زدایی کند. خوردن سبزیجات برگ سبز مانند کلم برگ و اسفناج و اجتناب از قند و غذا‌های فرآوری شده از جهات گوناگونی به پاکسازی بدن کمک می‌کند.

چای سبز و زردچوبه را در رژیم غذایی‌تان بگنجانید

چای سبز و زردچوبه، سرکوب گر واکنش خود ایمنی در بدن، مخصوصا در مغز هستند.

کمتر نمک مصرف کنید

نمک می‌تواند واکنش خود ایمنی را افزایش بدهد.

استرستان را کنترل کنید

عجیب نیست که استرس مزمن درست مانند سوختی برای عوارض خود ایمنی است. خیلی از افراد خودشان هم متوجه می‌شوند که اولین علامت بیماری خود ایمنی‌شان در شرایط و حوادث استرس برانگیز زندگی‌شان بروز کرده است. مدیتیشن، یوگا و تای چی ابزار‌های مفیدی هستند که به کنترل بهتر استرس و تعدیل واکنش ایمنی‌تان کمک می‌کنند.

گلوتاتیون بیشتر مصرف کنید

گلوتاتیون ماده‌ی مغذی بسیار مهمی است که در رژیم غذایی افرادی که وضعیت سلامتی‌شان نامطلوب است کمتر وجود دارد. خوردن سبزیجات سولفوردار مانند پیاز، کلم پیچ و بروکی به متیل دار شدن DNA کمک می‌کند. متیلاسیون یک مسیر بیوشیمیایی است که به طور طبیعی، گلوتاتیون تولید می‌کند.

بیماری‌های خود ایمنی قابل درمان نیستند، اما قابل کنترل‌اند و راهکار‌های طبیعی زیادی وجود دارد که می‌توانید با کمک آن‌ها ایمنی بدن‌تان را کنترل کنید. شما هیچ مانعی برای یک زندگی سالم و شاد ندارید و می‌توانید وضعیت ایده آل سلامتی خود را دوباره به دست بیاورید.