چالشهای «آموزش مجازی» دانشگاهها در دوران کرونایی/ از روند کند اینترنت تا نبود زیر ساختهای لازم

به فاصله چند روز، برخی دانشگاه‌ها سامانه‌های الکترونیکی داخلی خود را فعال کرده و در اطلاعیه ای از آمادگی برای این نوع آموزش خبر دادند؛ برخی دیگر اما، به دلیل آماده نبودن زیر ساخت‌ها، این اقدام را دیرتر کلید زدند؛ به طور مثال واحدهای دانشگاه آزاد، آموزش‌های خود را از شنبه ۱۷ اسفند آغاز کرده است.

در حال حاضر تقریباً اکثر دانشگاه‌های بزرگ کشور این شیوه را برای جبران عقب‌ماندگی‌های درسی دانشجویان انتخاب کردند اما به گفته مسئول کارگروه آموزش‌های الکترونیکی وزارت علوم، بالای ۹۰ درصد دانشگاه‌های جوان و کوچک، از زیر ساخت آموزش مجازی برخوردار نیستند و این به معنای تعطیلی آموزش در این دانشگاه‌ها تا اطلاع ثانوی است!

نواقص آموزش مجازی در دوران کرونایی

هرچند این شیوه، دانشگاه‌ها را در مسیر جدیدی در حوزه آموزش قرار داده و حرکت مثبتی به شمار می‌رود، اما دانشجویان برخی دانشگاه‌ها معتقدند این شیوه با نواقصی همراه است و از آن ابراز نارضایتی می‌کنند؛ مثلاً دانشجوی دانشگاه صنعتی نوشیروان بابل می‌گوید این کلاس‌ها برای تمامی دروس برگزار نمی‌شود و بلاتکلیف مانده ایم. یکی دیگر می‌گوید در دانشگاهشان بستر داخلی برای آموزش مجازی وجود ندارد و مجبورند از شبکه‌های خارجی مثل واتس اپ استفاده کنند.

یک دانشجوی دیگر می‌گوید به دلیل قطع و وصل شدن‌های پی در پی، امکان دیالوگ و مکالمه دو طرفه در این نوع از آموزش‌ها برای دروس تخصصی وجود ندارد. از سوی دیگر رئیس دانشگاه اصفهان از برخی ناهماهنگی‌های وزارت ارتباطات برای اجاره خطوط فیبر نوری و عدم ابلاغ به اداره ارتباطات استان گله مند است.

روند کند رایگان شدن اینترنت دانشجویان

یکی دیگر از نکات مهم در اجرای این مدل آموزش، بحث پر هزینه بودن آن برای دانشجویان است؛ چرا که آن‌ها مجبورند برای حضور در یک کلاس مجازی، هزینه زیادی برای خرید بسته‌های اینترنتی بپردازند. هرچند وزیر ارتباطات از رایگان شدن و یا کاهش هزینه این کلاس‌ها برای دانشجویان خبر داد و وزارت علوم نیز در حال ارسال آی پی‌های دانشگاه‌ها به این وزارتخانه است، اما با استعلام از دانشگاه‌ها، متوجه شدیم که هنوز برای خیلی از دانشگاه‌های بزرگ از جمله علم و صنعت، شهید بهشتی و تهران این روند اجرایی نشده است.

البته چند روز گذشته، وزارت ارتباطات اعلام کرد که ۱۰۰ گیگ اینترنت رایگان به اینترنت‌های ثابت تعلق می‌گیرد که با در نظر گرفتن این موضوع، برخی دانشجویان اعلام می‌کنند که دارای مودم‌های اینترنت ثابت نبوده و همچنان مجبورند از اینترنت تلفن همراه خود استفاده کنند.

در انتظار تحقق وعده‌های وزارت ارتباطات...

هوشنگ طالبی رئیس دانشگاه اصفهان در گفتگویی که با مهر داشت در همین زمینه گفت: در راستای ارائه خدمات بهینه آموزشی از این طریق، وزارت ارتباطات قول‌هایی داده و تفاهم‌هایی صورت گرفته که وزارت علوم هم پیگیر است. در این میان امیدواریم با تحقق وعده‌های وزارت ارتباطات، امکانی فراهم شود که ما در جهت تکمیل زیرساختها، پهنای باند بیشتری در اختیار داشته باشیم.

امکان اجاره خطوط فیبر نوری را نداریم

طالبی با طرح درخواست از وزارت ارتباطات برای کمک به تسریع تکمیل زیر ساخت‌های مورد نیاز آموزش‌های الکترونیک از جمله پهنای باند گفت: ممکن است ایستگاه‌های مخابراتی اطراف دانشگاه اصفهان امکان ارائه برخی سرویس‌های مورد نیاز را نداشته باشد، لذا درخواست ما این است که این اجازه به ما داده شود که بتوانیم از خطوط فیبر نوری اجاره‌ای استفاده کنیم. البته درهمین راستا مکاتباتی با اداره ارتباطات استان داشته ایم که متأسفانه در پاسخ عنوان کرده اند هنوز ابلاغیه‌ای از طرف وزارت ارتباطات در این خصوص بدستشان نرسیده است!

مشکل پهنای باند در کلاس‌های برخط

رئیس دانشگاه اصفهان با اشاره به اینکه مشکل پهنای باند مربوط به کلاسهای برخط و آنلاین است، گفت: امیدواریم با پشتیبانی وزارت ارتباطات، بتوانیم با تقویت پهنای باند، از بار مشکلات کم کنیم. فارغ از موضوع زیر ساخت‌های سخت افزاری که قاعدتاً نیاز به تقویت و پشتیبانی دارد، این نکته نیز از اهمیت بسیاری برخوردار است که موضوع آموزش مجازی و راه دور باید بصورت نهادینه شکل بگیرد؛ به این معنا که هم استاد و هم دانشجوی ما ضرورتاً باید آموزش‌های لازم از این شکل کلاس‌ها را ببینند تا بتوانیم این گونه کلاس‌ها و نحوه آموزش را بهتر اجرایی کنیم.

وی با بیان اینکه در حال حاضر کم و بیش کلاس‌های آنلاین در گروه‌هایی که آمادگی دارند، برگزار می‌شود، گفت: معاون آموزشی دانشگاه اصفهان اخیراً دستورالعملی را مبنی بر فراهم بودن امکانات برای برگزاری کلاس‌های برخط به تمامی دانشکده‌ها ابلاغ کرد که در این بین، آن دسته از استادانی که آمادگی اجرا و ارائه دروس را داشتند، کلاس‌ها را برگزار کرده اند و این امیدواری وجود دارد که به تدریج همه گروه‌ها و اساتید، در کلاس‌های آنلاین، همه دروس را ارائه کنند.

آموزش مجازی بر بستر پیام رسانه‌ای خارجی!

یکی از دانشجویان واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد در این خصوص می‌گوید به دلیل پهنای باند ضعیف، بسیاری از دانشجویان نتوانسته اند وارد کلاس‌ها شوند و تاکنون برای تعداد اندکی از دانشکده‌ها این کلاس‌ها برگزار شده است.

وی افزود: بسیاری از اساتیدِ رشته‌های معارف، هوافضا، مهندسی مواد، مکانیک و شیمی از طریق پیام رسان تلگرام با دانشجویان در ارتباط هستند و برخی دیگر نیز از طریق لایو اینستاگرام آموزش می‌دهند. دانشگاه علوم و تحقیقات حدود ۵۲ هزار دانشجو دارد و قطعاً محدودیت در پهنای باند، این اجازه را نمی‌دهد که آموزش مجازی به خوبی اجرایی شود.

یکی از دانشجویان دانشگاه کاشان نیز می‌گوید: دانشگاه کاشان بستر داخلی برای برگزاری کلاس‌های مجازی ندارد و اساتید و دانشجویان از طریق پیام رسان ها با یکدیگر در ارتباط هستند؛ ابتدا پیشنهاد شد از پیام رسان ایتا استفاده شود، اما به دلیلی مشکلاتی که داشت مجبور شدیم از واتس اپ استفاده کنیم و زمانی که نارضایتی خود را از این شیوه به دانشگاه اعلام کردیم، در پاسخ گفتند رویه دانشگاه به همین شکل است.

یک دانشجوی دانشگاه شهید بهشتی نیز معتقد است سیستم داخلی دانشگاه پاسخگوی برگزاری کلاس‌های مجازی است، اما به دلیل قطع و وصل شدن‌های پی در پی نت در آموزش دروس تخصصی امکان دیالوگ و مکالمه وجود ندارد؛ از طرفی، سامانه، زبان فارسی را پشتیبانی نمی‌کند و فقط باید به زبان انگلیسی نوشت. از سوی دیگر برخی کلاس‌ها به دلیل عدم تسلط اساتید، با تأخیر برگزار می‌شود.

دانشجویی از دانشگاه صنعتی نوشیروان بابل اما به یکی دیگر از نواقص این سیستم آموزشی اشاره می‌کند و می‌گوید: کلاس‌های مجازی برای همه دروس برگزار نمی‌شود؛ به طوری که در رشته مکانیک تاکنون برای هیچ یک از دروس، این کلاس‌ها برگزار نشده است.

یکی از دانشجویان واحد تهران مرکز دانشگاه آزاد همچنین عنوان کرد که تا امروز هیچ گونه اطلاع رسانی در خصوص برگزاری کلاس‌های مجازی از سوی دانشگاه صورت نگرفته و فقط برخی اساتید، در واتس اپ گروه تشکیل داده اند که درعین حال، هیچ گونه فعالیتی نیز ندارند!

نظرسنجی از دانشجویان درباره مشکلات آموزش مجازی

عضو شورای صنفی دانشگاه تهران درهمین رابطه گفت: در نظرسنجی که روز گذشته درباره مشکلات بستر داخلی دانشگاه از دانشجویان داشتیم، حدود ۶۱ درصد به مشکلات و اختلالات رایانه‌ای، ۳۹ درصد به دسترسی ضعیف به اینترنت، ۲۴ درصد هزینه‌های بالا، ۲۵ درصد مشکلات در برنامه ریزی، ۴۵ درصد نا آگاهی اساتید، ۳۱ درصد ناآگاهی دانشجویان رأی دادند.

وی با اشاره به اینکه کلاس‌های مجازی برای همه دروس برگزار نمی‌شود، گفت: در نظرسنجی که از دانشکده‌های مختلف داشتیم، به طور مثال ۷۴ درصد دانشجویان دانشکده حقوق و علوم سیاسی اذعان داشتند که کمتر از ۲۵ درصد کلاس‌های مجازی آن‌ها برگزار شده است. این دانشکده ۷۰۰ دانشجو دارد. مثالی دیگر اینکه ۵۱ درصد دانشجویان دانشکده جغرافیا نیز اعلام کردند که کمتر از ۲۵ درصد کلاس‌هایشان برگزار شده است.

این عضو شورای صنفی دانشگاه تهران با بیان اینکه خود او از اینترنت ثابت استفاده می‌کند و سرعت آن در مقایسه با گذشته، بسیار کاهش یافته است، افزود: از طرفی دیگر هنوز چیزی دال بر رایگان شدن و یا کاهش هزینه‌های اینترنت دانشجویان توسط وزارت ارتباطات در این دانشگاه وجود ندارد.

وی همچنین به این موضوع که بعضی از اساتید در دانشکده‌های مختلف از واتس اپ و دیگر نرم افزارهای خارجی برای ارتباط با دانشجویان استفاده می‌کنند اشاره کرد و ادامه داد: آنطور که مطلع شدیم، هیأت رئیسه دانشگاه سخت گیری در قبال استفاده از بستر داخلی دانشگاه ندارد، به طوری که در برخی دانشکده‌ها معاونان آموزشی تاکید دارند از بستر داخلی استفاده شود و در دانشکده‌های دیگر نیز اجباری وجود ندارد.

۹۰ درصد دانشگاه‌های جوان و کوچک زیرساخت آموزش مجازی ندارند

سید علی اکبر صفوی، مسئول کارگروه آموزش‌های الکترونیکی وزارت علوم نیز در گفتگو  درباره آخرین وضعیت آموزش‌های مجازی دانشگاه‌ها گفت: بسیاری از دانشگاه‌های بزرگ مانند دانشگاه‌های تهران، شیراز، صنعتی امیرکبیر، صنعتی شریف، شهیدبهشتی و برخی از دانشگاه‌های غیرانتفاعی، آموزش‌های مجازی را برگزار می‌کردند و زمانی که ویروس کرونا شیوع پیدا کرد و باعث شد کلاس‌ها به صورت مجازی برگزار شود، نشان داد که چه ظرفیت بزرگی در این مسیر وجود دارد.

وی خاطرنشان کرد: در شرایط موجود دانشگاه‌هایی که بسترهای لازم برای ارائه آموزش‌های مجازی را داشتند، محتوای تولید شده برای همه رشته‌ها و درگیر شدن همه اساتید در همه رشته‌ها را نداشتند، خوشبختانه یک بخش بزرگ این کار برگزاری کلاس برخط و یا آنلاین است.

مسئول کارگروه آموزش‌های الکترونیکی وزارت علوم ادامه داد: به دانشگاه‌ها توصیه کرده ایم اساتید تا عادی شدن شرایط، کلاس خود را رأس ساعت خود به صورت زنده برگزار کنند و هر تعداد از دانشجویان که توانستند در کلاس شرکت کرده و رفع اشکال کنند و دانشجویانی که نتوانستند از کلاس استفاده کنند از فیلم ضبط شده کلاس استفاده کنند.

وی خاطرنشان کرد: تعدادی درس تولید شده با محتوای چند رسانه هم داشته ایم که در برخی رشته‌ها از آنها نیز استفاده می‌شود برخی دانشگاه‌ها هنوز امکان برگزاری کلاس زنده برای دانشجویان و اطلاع رسانی را فراهم نکردند و کلاس‌ها را ضبط کرده و به صورت غیر برخط ارائه می‌دهند.

مسئول کارگروه آموزش‌های الکترونیکی وزارت علوم افزود: یک سری دانشگاه‌ها نیز هستند که زیرساخت آموزش مجازی ندارند، ما این دانشگاه‌ها را به دانشگاه‌هایی که بستر داشته و از ظرفیت مازاد خود استفاده نمی‌کنند، معرفی می‌کنیم و با هزینه‌ای که می‌دهند از بسترهای اضافه این دانشگاه‌ها استفاده می‌کنند.

وی درباره اینکه چند درصد دانشگاه‌ها زیرساخت آموزش مجازی ندارند، گفت: بالای ۹۰ درصد دانشگاه‌های جوان و کوچک، زیرساخت آموزش مجازی ندارند، این درحالی است که دانشگاه‌های بزرگ کشور که بالای ۵۰ الی ۶۰ درصد دانشجویان در آنجا تحصیل می‌کنند، بالای ۷۰ درصد زیرساخت‌های آموزش مجازی لازم را دارند و درحال انجام این کار هستند.

توسعه آموزش مجازی اولویت ندارد

صفوی درباره دلیل نداشتن زیرساخت در این دانشگاه‌ها گفت: مشکل از کل کشور است. در برنامه توسعه دو سه دوره قبل توسعه آموزش مجازی جز اولویت‌های کاری وزارت علوم و کشور بوده است اما تأمین اعتبار و کمک به سیاست گذاری آن در اولویت نبوده است.

وی درباره برخی مشکلات ناشی از هزینه اینترنت برای دانشجویان نیز گفت: باید ای پی‌های دقیق تک تک سرور مجازی دانشگاه‌ها را جمع آوری کرده و به وزارت ارتباطات ارائه کنیم تا آنها روی ای پی‌ها، ترافیک را رایگان کنند تا هم استاد و هم دانشجو متصل شوند.

به گزارش مهر، مشکلات آموزش مجازی در این برهه حساس در کشور در حالی مطرح می‌شود که بسیاری از دانشگاه‌ها و وزارت علوم ابلاغیه‌های مختلفی برای برگزاری و اجرای آن داشته اند و وزارت ارتباطات نیز بارها تأکید کرده است که به لحاظ پهنای باند و هزینه‌های اینترنت از دانشگاه‌ها حمایت می‌کند اما آنچه در عمل شاهد آن هستیم اختلافات فاحشی را نشان می‌دهد. از نداشتن زیرساخت در بسیاری از دانشگاه‌ها گرفته تا مشکلات در پهنای باند و ارائه اینترنت رایگان و دیگر وعده‌های وزارت ارتباطات در این زمینه...

از سوی دیگر آموزش مجازی دانشگاه‌ها در این روزها در حالی بر بستر پیام رسانه‌ای خارجی اتفاق می‌افتد، که بارها بر تقویت شبکه ملی اطلاعات برای چنین اهدافی تأکید شده است!