تب «سزارین» چگونه ایران را گرفت؟/ وقتی پزشک «مادر» را فریب می‌دهد
گروه فرهنگی "تیتریک"؛ محمدعلی صادقی کارگردان مستند «چرا سزارین؟» همزمان با عرضه اینترنتی این مستند درباره آن توضیح داد: این مستند همانطور که از نامش مشخص است، درباره عمل سزارین است و رویکردمان هم این بود که بحثی علمی در پرداختن به این موضوع داشته باشیم. رویکرد احساسی و یا حتی جامعه‌شناختی هم نداشتیم. در این مستند از حضور کارشناسان مختلفی استفاده کرده‌ایم. با ماماها و پزشکان باتجربه‌ای گفتگو کردیم.
وی افزود: در بخش ابتدایی مستند به این موضوع پرداخته‌ایم که سزارین ماهیت خوبی دارد و برای تعداد زیادی از افراد یک عمل نجات‌بخش است. در ادامه اما مقایسه‌ای انجام داده‌ایم در راستای پاسخ به این پرسش که اگر سزارین این اندازه عمل خوبی است، چرا در کشورهای پیشرفته آمار این عمل نسبت به کشور ما تا این اندازه کمتر است؟ اختلاف فاحشی در این زمینه با ما دارند. در پاسخ به این سوال به این مسئله می‌رسیم که سزارین عوارضی هم دارد و به دلیل همین عوارض، در صورت نبود شرایط خاص این عمل توصیه نمی‌شود.
این مستندساز در تشریح این شرایط خاص گفت: بخشی از این موارد به شرایط مادر برمی‌گردد. اگر مادر بیماری‌های زمینه‌ای مانند فشار خون و یا دیابت داشته باشد، این عمل توصیه نمی‌شود. یک سری مشکلات جنینی هم وجود دارد که خودشان به آن اندیکاسیون می‌گویند و در صورت بروز سزارین تجویز می‌شود؛ مشکلاتی مانند قرار گرفتن سر جنین در موقعیت نامناسب، پیچیده شدن بند ناف دور گردن جنین و یا افت معنادار ضربان قلب که متخصص تشخیص دهد اگر نوزاد با روند طبیعی به دنیا بیاید امکان بروز مشکل وجود دارد.
سزارین در چه مواردی توصیه نمی‌شود؟
کارگردان «چرا سزارین؟» درباره عوارض این عمل هم بیان کرد: آنچه از لحاظ علمی مطرح است، این است که سزارین یک سری عوارض مانند خون‌ریزی شدید داخلی و آمبولی دارد. این عمل به تعبیر پزشکان یک عمل ماژور یا همان سنگین است که طی آن هفت لایه شکم باز می‌شود و امکان عفونت وجود دارد. دوره نقاهت طولانی دارد و مادر بعد از زایمان به روش سزارین نسبت به زایمان طبیعی باید دوره نقاهت طولانی‌تری را طی کند. بدترین عارضه این عمل هم مرگ است اما اینگونه نیست که برای همه اتفاق بیفتد. این امکان هم وجود دارد که متخصص زایمان در همان نوبت اول به دلیل چسبندگی ناگزیر شود رحم را به‌طور کامل از بدن مادر خارج کند. چسبندگی رحم، از عوارض شایع این عمل است.
در گذشته ما شرایط خوبی را برای زایمان طبیعی ایجاد نکردیم و به همین دلیل برخی مادران سابقه ذهنی بدی نسبت به زایمان طبیعی دارند. کادر درمان هم به نسبت مادران کم بوده، به همین دلیل برخورد مناسبی صورت نمی‌گرفته و به دلیل همین موارد، زایمان طبیعی علاوه‌بر درد، با رنج هم همراه بوده است صادقی درباره دیدگاه پزشکان درباره این جنس از عوارض توضیح داد: این عوارض معمولاً در زایمان‌های بعدی مادر را دچار مشکل می‌کند. هفت لایه شکم در این عمل باز می‌شود که مجدد باید جوش بخورد، همین مسئله بارداری در نوبت‌های بعدی را دچار ریسک بالاتری می‌کند. البته نه به این معنا که هر کس زایمان اولش را سزارین کرد برای نوبت‌های بعدی دچار مشکل می‌شود اما مراقبت‌های بیشتری نیاز دارد.
این مستندساز درباره آمار بالای سزارین در ایران نسبت به کشورهای پیشرفته هم گفت: در بخش پایانی مستند به این موضوع پرداخته‌ایم. بخشی از دلایل این موضوع به گذشته بازمی‌گردد. در گذشته ما شرایط خوبی را برای زایمان طبیعی ایجاد نکردیم و به همین دلیل برخی مادران سابقه ذهنی بدی نسبت به زایمان طبیعی دارند. کادر درمان هم به نسبت مادران کم بوده، به همین دلیل برخورد مناسبی صورت نمی‌گرفته و به دلیل همین موارد، زایمان طبیعی علاوه‌بر درد، با رنج هم همراه بوده است. حتی امکان تحقیر مادر از سوی کادر درمان هم وجود داشت تا جایی که حریم خصوصی او رعایت نمی‌شد. این موارد در گذشته بسیار شایع بود و همین خاطره بد، خیلی از مادرها را به این نتیجه رساند که ما دوست نداریم حریم خصوصی‌مان خدشه‌دار شود و مثلاً حین زایمان، پنج نفر کارآموز بالای سرمان باشند! در این شرایط مادر حاضر است زیر تیغ جراحی برود ولی این دست حس‌های منفی را تجربه نکند.
وقتی سزارین برای پزشک سود بیشتری دارد!
وی افزود: از طرف دیگر از آنجایی که قانون و قاعده درستی از همان ابتدا برای این ماجرا گذاشته نشد، بخشی از پزشکان ترجیح می‌دادند ظرف نیم ساعت پول بیشتری بگیرند، آن هم با دردسر کمتر. در دوره‌ای که درصد سزارین در کشور ما به بالای ۷۰ درصد رسید، این عمل برای پزشکان به‌شدت سودآورتر بود. آمار به روزی در این زمینه ندارم اما زمانی که ما این مستند را حوالی سال ۹۶ می‌ساختیم، می‌گفتند آمار سزارین نزدیک به ۶۰ درصد است و در کلانشهرهایی مانند تهران این آمار بیشتر هم بود.
وی تأکید کرد: در این فیلم هم با فردی صحبت می‌کنیم که با عوارض مرسوم سزارین مواجه بوده است هم سراغ فردی رفته‌ایم که تجربه زایمان طبیعی و سزارین را داشته است اما در مجموع رویکرد ما در این مستند تمرکز بر عوارض سزارین نبود. به هر حال این عملی است که در شرایطی باید انجام شود.
صادقی درباره جذاب‌ترین اتفاقی که در مسیر ساخت مستند «چرا سزارین؟» تجربه کرده است هم گفت: شنیده‌ام با توجه به قوانین سخت‌گیرانه اخیر درباره سزارین، برخی پزشکان که قدرت بیشتری دارند، همچنان این عمل را انجام می‌دهند. از طرف دیگر پزشکی را در مستند داریم که چندین سال سابقه پزشکی حتی در خارج از کشور داشت اما می‌گفت در زمان طبابت در فرانسه هم این میزان عمل سزارین نمی‌کردم. طبق اندیکاسیون جهانی ۱۰ تا ۱۵ درصد زایمان‌ها باید به‌صورت سزارین باشد. این خانم ایرانی که در فرانسه زایمان می‌کرد، آن زمان می‌گفت تنها ۸ درصد سزارین انجام می‌دادند. در ایران اما این آمار تا ۶۰ و ۷۰ درصد می‌رسد!
اصلی‌ترین دلیل من برای ساخت این مستند، تجربه شخصی خودم بود. بچه اولم می‌خواست به‌دنیا بیاید و پزشک همسرم بسیار به ما استرس می‌داد. وقتی برای فرزند دوم سراغ پزشک دیگری رفتیم، شرایط کاملاً متفاوت بود و اصلاً به اندازه پزشک اول، استرس نمی‌داد وی درباره پزشکانی که از قدرت خود استفاده می‌کنند تا مادران را به سمت سزارین سوق دهند هم توضیح: بخشی از این ماجرا به سود بیشتر برمی‌گردد و بخش دیگر به زحمت کمتر. یک پزشک بعد از زایمان طبیعی تا انتهای عوارض باید بالای سر مادر باشد که شاید تا چندین ساعت طول بکشد. ولی بیمار را به سمت سزارین سوق می‌دهند، که به‌خصوص در بیمارستان‌های خصوصی شاهد این اتفاق هستیم. برخی از این دکترها حتی به دروغ خانواده مریض را دچار استرس می‌کنند. به این ترتیب خودشان می‌توانند نیم ساعته عمل سزارین را انجام بدهند و سراغ کارشان بروند.
کارگردان مستند «چرا سزارین؟» در پایان تأکید کرد: اصلی‌ترین دلیل من برای ساخت این مستند، تجربه شخصی خودم بود. بچه اولم می‌خواست به‌دنیا بیاید و پزشک همسرم بسیار به ما استرس می‌داد. وقتی برای فرزند دوم سراغ پزشک دیگری رفتیم، شرایط کاملاً متفاوت بود و اصلاً به اندازه پزشک اول، استرس نمی‌داد. بعدها وقتی با مریض‌های دیگر همان پزشک اول صحبت کردیم، متوجه شدیم این استرس‌ها را وارد می‌کند تا مادر مجبور به سزارین شود، آن هم در شرایطی که همه چیز در واقع نرمال بوده و تحت نظر ماما همه چیز می‌تواند به‌صورت طبیعی پیش برود. حتی دیگر پزشکان آن بیمارستان هم می‌دانستند که او چنین کاری انجام می‌دهد اما به دلایل صنفی، به مریض‌ها نمی‌گفتند. شکر خدا بچه اول ما طبیعی به‌دنیا آمد اما آن دکتر حتی حاضر نشد سر زایمان حاضر شود. حتی نامه ترخیص همسر من را بدون معاینه نهایی امضا کرد. همین تجربه شخصی باعث شد که سراغ ساخت این مستند بروم تا خانواده‌ها توسط چنین پزشکانی بازی نخورند.
