گروه فرهنگی "تیتریک"؛ حضرت آیت الله شیخ لطف الله صافی گلپایگانی به حساب شمسی ۱۰۳ سال و به حساب قمری ۱۰۶ سال عمر با برکت داشتند و تا آخرین روز هم از هوش و حواس و حافظه کامل برخوردار بودند و مطالعه فراوان داشتند و با این کهنسالی روزی ده تا پانزده روزنامه را تورق و مطالعه می‌کردند و مرتباً از احوال کشور و جهان با خبر بودند و آیات و احادیث و اشعار فراوان در حافظه داشتند و برای بسیاری شناخت رمز این عمر با کیفیت و برکت قابل توجه است. بر همین اساس مرتضی نجفی قدسی در یادداشتی مبسوط که به صورت اختصاصی در اختیار قرار داده به این موضوع چنین پرداخته است:
بسم الله الرحمن الرحیم
«لِکُلِّ أُمَّةٍ أَجَلٌ إِذَا جَاءَ أَجَلُهُمْ فَلَا یَسْتَأْخِرُونَ سَاعَةً وَلَا یَسْتَقْدِمُونَ» (سوره یونس، آیه ۴۹)
برای همه مردم اَجَلْ (زمان قطعی مرگ) تعیین شده است، هنگامی که زمان اَجَل آنها فرا رسد نه ساعتی در آن تأخیر می‌شود و نه ساعتی جلو می‌افتد.
اینکه می‌گویند عمر دست خداست یعنی زمان عمر انسان را فقط خدا می‌داند که در تقدیرش چه سنی و عمری برای او رقم زده است، امّا بحث مهمی که در اینجا وجود دارد عوامل مؤثر بر طول عمر انسان است.
مرحوم آیت الله لطف الله صافی گلپایگانی (رض) در ۳۰ بهمن ماه ۱۲۹۷ به دنیا آمدند و در ۱۲ بهمن ۱۴۰۰ از دنیا رفتند یعنی ۱۰۳ سال شمسی عمر ایشان بود و البته چون تمام اعمال و مناسک شرعی به سال قمری تعیین شده است مانند سن تکلیف، ماه روزه رمضان و اعمال حج و بسیاری احکام شرعی دیگر مبنای محاسبه زمان و سال قمری است و سال قمری هم هر سال حدوداً ده روز از سال شمسی کوتاه‌تر است، بنابراین عمر با برکت حضرت آیت الله صافی گلپایگانی به حسب سال قمری بالغ بر ۱۰۶ سال می‌شود.
در ارتباط با حضرت آیت الله صافی گلپایگانی تا کنون مطالب زیادی گفته‌اند و نوشته‌اند، بنده از این رهگذر می‌خواهم به مطالبی اشاره کنم که برای عموم مردم و جامعه فائده داشته باشد.
معمولاً همة افراد دوست دارند در دنیا عمری طولانی داشته باشند و میزان بهره وری شأن از فرصت دنیا بیشتر باشد و درخواست عمر طولانی در لسان ادعیه هم آمده است، اللهم انی اسئلک طول العمر و دوام الیُسر.
یکی از نکاتی که ما باید از زندگی علما و بزرگان دینی فرا بگیریم سبک زندگی آنان است که متأسفانه کمتر به آن پرداخته می‌شود و حال آنکه آنان اسوه هستند و سبک زندگی و رفتار آنها نیز متأثر از سبک زندگی پیامبر اکرم (ص) و ائمه هدی (ع) است. مرحوم علامه طباطبایی (رض) کتاب «سنن النبی (ص)» را برای همین نوشت که آداب و اخلاق و منش زندگی آن حضرت الگو باشد و یا کتاب «معراج السعاده» را مرحوم ملأ احمد نراقی برای این نوشت که مردم آداب زندگی کردن و تقوای عملی را فرا بگیرند.
عوامل مؤثر بر طول عمر انسان در بیان احادیث
عوامل مؤثر بر عمر طولانی داشتند چه از حیث مادی و چه از نظر معنوی فراوانند که ای کاش این بحث اساسی در کتب درسی دانش آموزان به صورت مدون می‌آمد چرا که دانستن این مباحث برای حیات و سعادتمندی دنیا و آخرت انسان بسیار مؤثر است.
پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «الدنیا مزرعة الاخره» دنیا محل کِشت آخرت است، پس بنابراین هر چه زمان کشت انسان در دنیا بیشتر باشد بهره وری او هم می‌تواند برای دنیا و آخرتش بیشتر شود.
البته دامنة این بحث آنقدر گسترده است که در یک مقاله شاید نتوان حتی سر فصل‌های آن را هم بیان کرد امّا بناچار اشاراتی مختصر خواهیم داشت و در آخر هم به ماجرایی بسیار مهم در زندگانی حضرت آیت الله صافی گلپایگانی خواهیم پرداخت.
پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند: «البرّ زیادة فی العمر» کار نیک و خوب موجب طولانی شدن عمر انسان می‌شود و یا امیرالمؤمنین (ع) می‌فرمایند: «برکة العمر فی حسن العمل» برکت عمر در نیکو و درست کار کردن است.
صدقه دادن و انفاق کردن یکی از چیزهایی است که موجب افزایش طول عمر انسان می‌شود. رسول خدا (ص) در این زمینه فرمودند: «اِنَّ صَدَقَة الْمُسْلِمِ تَزِیدُ فِی الْعُمُرِ وَ تَمْنَعُ مِیتَةَ السُوء» مسلماً صدقه‌ای که یک انسان مسلمان می‌دهد موجب افزایش عمر او می‌شود و از مرگ بد هم جلوگیری می‌کند.
حضرت امام صادق (ع) فرمودند: «اَلْبِرُّ وَ حُسْنُ الْخُلْقِ یَعْمُرانِ الدِّیارَ وَ یَزیدان فی الْاَعْمار» یعنی کار خوب و اخلاق نیکو داشتن موجب آبادانی سرزمین‌ها و طولانی شدن عمرها می‌شود.
نیکی به پدر و مادر و صله ارحام نیز یکی از عوامل مهم در طول عمر انسان است که در این رابطه رسول اکرم (ص) فرموده‌اند: «یَابْنَ آدَمَ! اِبْرِرْ والَدیْکَ و صِلْ رَحِمَکَ، یُیَسَّرَ لک یُسْرُکَ وَ یَمُدَّ لَکَ فبعمرک» ای فرزند آدم! به پدر و مادرت نیکی کن و صله رحم داشته باش تا خدا کارت را برائت اسان و عمرت را طولانی نماید.
در حدیثی رسول اکرم (ص) چهار عمل متفاوت را از عوامل طول عمر بیان می‌فرمایند: «اربعة تزید فی العمر، التزویج بالابکار، و الاغتسال بالماء الحار و النوم الیسار و اکل التفاح بالاسحار» چهار چیز بر عمر انسان می‌افزاید که عبارتند از: ازدواج با دختران، غسل و شستشو باآب گرم، خوابیدن بر شانة چپ و خوردن سیب در سحرگاهان (صبح زود).
امام صادق (ع) فرمودند سه چیز است که اگر مؤمن از آنها مطلع شود باعث طول عمر و دوام بهره مندی او از نعمت‌ها می‌شود که عبارتند از: طول دادن رکوع و سجده، زیاد نشستن بر سر سفره‌ای که در آن دیگران را اطعام می‌کند و خوش رفتاری با خانواده. (اصول کافی، ج ۴، ص ۴۹)
در اهمیت صله رحم (دیدار خویشاوندان و نیکی به آنان) و نقش آن در طول عمر به حدی سفارش شده است که پیغمبر اکرم (ص) فرمودند: مردمی که فاجر و گناهکارند و از خوبان هم نیستند اگر صله رحم داشته باشند خدا اموالشان را زیاد و عمرشان را طولانی می‌فرماید حالا اگر اینها از خوبان و نیکوکاران باشند، چه خواهد شد؟! (اصول کافی، ج ۲، ص ۱۵۵)
زیارت امام حسین (ع) یکی از عوامل ازدیاد رزق و طولانی شدن عمر انسان است که در این رابطه امام صادق (ع) فرموده‌اند: زیارت حسین ابن علی علیه السلام را رها نکن و دوستانت را هم به آن سفارش کن که خدا عمرت را طولانی و روزی ات را زیاد می‌کند و تو را در دنیا و آخرت سعادتمند می‌کند. (از کتاب کامل الزیارات، ص ۲۸۶)
شستشوی دست‌ها قبل و بعد از غذا خوردن از عواملی است که طبق احادیث فقر را از بین می‌برد و بر عمر انسان می‌افزاید.
امام باقر (ع) در اهمیت صدقه دادن فرمودند: کار خیر و صدقه دادن فقر را از بین می‌برد و بر عمر انسان می‌افزاید و هفتاد مرگ بد را از صدقه دهنده دور می‌کند. (ثواب الاعمال، ص ۱۴۱)
همیشه با وضو بودن موجب طولانی شدن عمر می‌شود و در این رابطه رسول مکرم اسلام (ص) فرمودند: «اَکْثِرَ مِنَ الطَّهُورِ یَزِیدِ اللهُ فی عمرک» زیاد وضو بگیر (دائم الوضو باش) تا خداوند عمرت را زیاد کند (امالی مفید، ص ۶۰) و یا هر کس در روز جمعه به نظافت خود برسد و ناخن‌هایش را کوتاه کند، عمر و مالش زیاد می‌شود. (جامع الاخبار، ص ۳۳۳)
انجام گناهان یکی از چیزهایی است که در رسیدن اجل انسان شتاب می بخشد و احادیث و روایات در این زمینه فراوان است و اقتضای این یادداشت بیشتر از این نیست.
البته ناگفته نماند که بعضی از عوامل طبیعی مانند تغذیه صحیح و عدم پرخوری، ورزش و فعالیت بدنی، پرهیز از مواد مخدر و دخانیات، عدم مصرف مشروبات الکلی و دوری از هوای آلوده بسیاری از شهرها و عدم استرس و حفظ آرامش روحی و روانی نقش بسزایی در طول عمر انسان دارد بطوری که در رعایت همین موارد در برخی کشورهای پیشرفته، سرانه امید به زندگی را به سنین هشتاد تا نود سال رسانده است.
از ابتدا هم متذکر شدیم که عوامل متعدد مادی و معنوی در طولانی شدن عمر انسان دخیل هستند که شایسته است همگان برای حفظ سلامتی و طول عمر خود حتماً در این زمینه بخوبی مطالعه کافی داشته باشند.
نگاهی به عمر با برکت حضرت آیت الله صافی گلپایگانی
حضرت آیت الله صافی گلپایگانی که بحمد الله عمر بسیار با برکتی داشتند یعنی حدود یک قرن خدا را عبادت کردند، بیش از یکصد جلد کتب علمی برای استفاده اندیشوران، آحاد مردم، حوزویان و دانشگاهیان و علاقمندان از خود بی ادگار گذاشتند، دهها سال در حوزه علمیه تدریس داشتند و شاگردان فقیه و عالمی را تربیت کردند، از برجسته‌ترین شاگردان مرجع عالیقدر جهان تشیع حضرت آیت الله بروجردی بودند و دروس ایشان را هم تقریر فرمودند، ملازم پیوسته مرجع بزرگ حضرت آیت الله سید محمّد رضا گلپایگانی و برای ایشان در حکم مشاوری امین و برجسته بودند، مورد عنایت و حمایت و تأیید حضرت امام خمینی بودند و از طرف ایشان هشت سال دبیر شورای نگهبان قانون اساسی بودند، خدمات بسیار گسترده اجتماعی از کمک به مردم فقیر و بی بضاعت در اقصی نقاط کشور گرفته تا ساخت مساجد و درمانگاه‌ها و مسجد عظیم امام حسن عسگری (ع) در قم، حمایت پیوسته از نظام جمهوری اسلامی و حراست از خون شهیدان با پیام‌ها و موعظه‌ها و سفارش دائمی بر اهمیت خدمت به مردم، تلاش برای استقلال و عظمت حوزه‌های علمیه جهان تشیع و گسترش معارف قرآن و اهل بیت (ع) در حدّ توان و امکان و پیگیری اخبار و رویدادهای عالم اسلامی و موضعگیری‌های بموقع و بجا و بسیاری از حسنات دیگر که در کفة اعمال ایشان در محضر الهی ثبت و ضبط است، همه و همه نمایانگر یک عمر فوق العاده با برکت است و آیا این همه توفیقات عظیم برای یک عالم پدید می‌آید مگر به اذن و عنایت حضرت بقیة الله الاعظم ارواحنا فداه و عجل الله فرجه الشریف. گاهی بعضی کارها و عمرها آنقدر با برکت هستند که پر واضح است بدون عنایت صاحب الامر (عج) میسر نیست.
داستان نگارش تفسیر «اطیب البیان» توسط آیت الله سید عبدالحسین طیب اصفهانی
به عنوان مثال مرحوم آیت الله سید عبدالحسین طیب صاحب تفسیر گرانقدر «اطیب البیان» که او هم عمری با برکت داشت و دقیقاً یک قرن زندگی کرد در جلد اول و هفتم تفسیر ۱۴ جلدی اش به این مهم اشاره دارد که شبی در مجلس روضه حضرت صدیقه طاهره، فاطمه زهرا سلام الله علیها شرکت کرده بودم و بسیار گریستم و آن شب در عالم رؤیا حضرت امام زمان (عج) و. حضرت امام علی ابن موسی الرضا (ع) را در بقعة منوره آن حضرت می بیند که با یکدیگر مشغول گفتگو هستند و امام زمان از حضرت رضا (ع) می‌پرسند که این زائرین شما خیلی زیادند آیا باید به حوائج همة اینها رسیدگی شود؟! که حضرت رضا (ع) هم پاسخ می‌فرمایند که بله به حوائج همه اینها رسیدگی بفرمائید! آیت الله طیب می‌گوید من این مکالمه را بین این دو امام بزرگوار دیدم و پس از آن حضرت حجت رو به من توجه کرده و فرمودند: ما دوست داشتیم یکی از شما (عالمان شیعه) تفسیری بر قرآن بنویسید اگر شما اهتمام کنید، خوب است. بنده هم عرض کردم چشم، امتثال امر می‌کنم و بلافاصله تا از خواب بیدار شدم وضو گرفتم و با توسله به آن حضرت کار تفسیر اطیب البیان را شروع کردم و بحمد الله خدای متعال عمری با برکت به ایشان داد تا کار تفسیر را تمام کنند و در زمان حیات خود آن مرحوم چاپ و منتشر گردد که از بهترین تفاسیر است.
تألیف کتاب ارزشمند «منتخب الاثر فی الامام الثانی عشر» توسط آیت الله صافی گلپایگانی
یکی از کتب بسیار ارزشمند در موضوع مهدویت که به عنوان کتب مرجع در این بحث شناخته می‌شود اثر بسیار ارزشمند «منتخب الاثر فی الامام الثانی عشر» تألیف حضرت آیت الله صافی گلپایگانی (رض) است که به عنایت و اشراف حضرت آیت الله بروجردی (رض) و در همان زمان چاپ و منتشر شد. این کتاب جامع در ابتدا یک جلد قطور هشتصد صفحه‌ای بوده که بعداً مورد بازبینی و تکمیل ایشان قرار می‌گیرد و بیست سال پیش در سه جلد منتشر می‌شود و با ترجمة فارسی اش هم در ۶ جلد چاپ و منتشر شده است.
«منتخب الاثر» کتابی روایی به زبان عربی در بیان احادیث راجع به امام زمان (عج) از منابع اهل سنت و شیعه است که در ده فصل تنظیم شده که در بخش اول به اثبات وجود امام دوازدهم حضرت حجت (عج) اختصاص یافته و در بخش‌های دیگر احادیث راجع به غیبت آن حضرت و ظهور صاحب‌الزمان و تشکیل حکومت واحد جهانی آن حضرت همراه با پاورقی‌های حضرت آیت الله صافی درج شده است، این کتاب در همان زمان مرجعیت حضرت آیت الله بروجردی (اعلی الله مقامه) منتشر می‌شود و با اقبال گسترده علما و فضلای حوزه روبرو شد بطوری که شهید مطهری هم در سال ۱۳۴۹ در یکی از سخنرانی‌هایش بطور مفصل از این کتاب و فضل نویسنده آن حضرت آیت الله صافی گلپایگانی تعریف و تمجید می‌نماید.
تجربه مرگ حضرت آیت الله صافی گلپایگانی در پنجاه سال پیش
امّا داستان مهمی که در این موضوع رخ می‌دهد اینست که حضرت آیت الله صافی در همان سال‌های قبل از انقلاب یعنی حدود پنجاه سال پیش که هنوز کتاب منتخب الاثر را تکمیل و سه جلدی اش نکرده بودند، دچار مریضی صعب العلاجی می‌شوند بطوریکه دکترها از مداوای ایشان ناامید و تب و ضعف آنچنان بر ایشان غالب می‌شود که در حالت احتضار (رو به موت) قرار می‌گیرند و حتی در منزل، ایشان را رو به قبله می‌خوابانند و حضرت آیت الله گلپایگانی بر بالین ایشان می‌آیند و برادر بزرگشان حضرت آیت الله شیخ علی صافی گلپایگانی هم از گلپایگان می‌آیند و در کنار پیکر بی جان ایشان که رو به قبله بود حاضر می‌شوند و قدری تربت حضرت سید الشهدا بر دهان ایشان می‌گذارند و مرگ قطعی بوده است و علائم حیاتی طبق نظر دکتر معالجشان پدیدار نبوده است و اینجا تجربه موتی برای ایشان رخ می‌دهد و می‌فرمایند من دیدم از دنیا رفته‌ام و روح مرا به عالم بالا بردند و ناگهان یک عالَمی را دیدم که اصلاً زیبایی‌های آن و بهجت و سروری که در آنجا بود اصلاً قابل توصیف نیست و دیدم چه متاعی و عجب نعمت‌هایی در آنجا هست و بسیار مسرور بودم از اینکه به آن بارگاه عظیم و ملکوتی راه پیدا کرده‌ام که ناگهان ندائی شنیدم گفت فلانی می‌خواهی برگردی به دنیا؟! من جواب دادم خیر، من آرزویم این بوده که به اینجا برسم چه جایی بهتر از اینجا! در اینجا باز ندائی شنیدم که گفت در دنیا کار عقب مانده‌ای نداری بخواهی تمام کنی؟ که بلافاصله جواب دادم چرا، من کتاب منتخب الاثر را می‌خواستم بازنگری و تکمیل کنم، شاید اراده مولایم حضرت صاحب‌الزمان (عج) به این تعلق نگرفته که من این کتاب را تکمیل کنم که ناگهان تا این سخن را گفتم بلافاصله مرا از عالم بالا پایین آوردند و دیدم اطرافیان دارند می‌گویند، دوباره برگشت و علائم حیاتی کم کم ظاهر شدند و من بهوش آمدم و پس از آن تب هم از بدن من رفت و سلامتی کامل حاصل شد و به لطف امام زمان سلام الله علیه مشغول تکمیل کتاب «منتخب الاثر فی الامام الثانی عشر» شدم.
این ماجرا را حضرت آیت الله صافی گلپایگانی متواتر برای علما و بعضی روحانیون از جهت توجه دادن به وجود حضرت حجت ارواحنا فداه نقل فرموده است و ثبت و ضبط است.
این قضیه و برخی قضایای دیگر که از حوصله این نوشتار دیگر خارج است بیانگر این مطلب است که عمری به این با برکت با توجه و عنایت قطب عالم وجود و واسطه غیب و شهود امام زمان مهدی موعود میسر می‌شود و همه باید با توسل به آن وجود مقدس که بیمنه رزق الوری و بوجوده ثبتت الارض و السماء است، تلاش کنیم از فرصت‌های عمرمان بهره وری بیشتر داشته باشیم. انشا الله
و سوف یؤت الله المؤمنین اجراً عظیما
