با اصول جالب روابط اجتماعی آشنا شوید!
بر دوست یکرنگ تو گر بود خطا / با نیکى و عفو خویش تنبیهش نما
گروه دین واندیشه «تیتر یک»؛ در بسیاری موارد اتفاق می افتد که شخص از دوستان و آشنایان سخنی می شنود یا حرکتی می بیند که تصور این رفتار از آنان بعید به نظر می رسد و انسان گمان می کند که تقابل به مثل بهترین روش برای مقابله با این افراد است، اما معصومین (علیهم السلام) این واکنش را صحیح نمی شمرند و روش های دیگری را برای برخورد با این افراد بازگو می کنند.
حقوق دوستان و برخورد صحیح با آنان در کلام امیر(علیه السلام)
درباره ی حقوق برادران دینی و دوستان، مطالب فراوانی در کتب احادیث و اخلاق موجود است که از باب نمونه به موارد زیر اکتفاء می شود:
«لا یکون الصدیق صدیقا حتی بحفظ اخاه فی ثلاث»: «فی نکبته، و غیبته، و وفاته»(۱)
تنها کسی را می توان دوست دانست که در سه مورد حساس زیر به دوستش وفادار باشد:
در گرفتاریش و غیبتش و مرگش.
و در مقام راهنمائی و چگونگی رفتار با دوست چنین دستور می دهد: « عَاتِبْ أَخَاکَ بِالْإِحْسَانِ إِلَیْهِ وَ ارْدُدْ شَرَّهُ بِالْإِنْعَامِ عَلَیْهِ »(۲)
برادرت را با احسانى که در حق او مىکنى سرزنش کن، و شر او را با بخشش باز گردان.
با نیکى و محبت خود دوستت را سرزنش نما و چون بدى از او دیدی و خطایى از او سرزد با بخشش و عفو چشم پوشى کن چون او نیز مانند تو انسان است و هر قدر که خوى پلید داشته باشد بر اثر بخشش و عفو تو محبتت در دل او جای می گیرد و چون دوستى با وفا می گردد،و اگر سرزنشت را با نیکى همراه سازی او را شرمنده می کنی و دیگر خطایى نظیر آن را مرتکب نمی گردد و تو را از خودش برتر می داند و سخنانت و اعمالت را شایسته و نیکو می شمرد، همچنین بخشیدن خطا موجب افزایش دوستى و محکمبودن عهد او گشته و کدورت از قلب او زدوده و دوستى او حقیقى و خواهان تو می گردد.
البته باید توجه داشت این یک حکم اخلاقى و مخصوص به مواردى است که این گونه برنامه ها مۆثر واقع مى شود، وگرنه اجراى حدود و کیفر بدکاران که به عنوان یک قانون در قوانین اسلامى آمده است، در همه کسانى که مشمول آن هستند یکسان اجرا مى شود.
قرآن میفرماید: «ادْفَعْ بالَّتی هِیَ أَحْسَنُ»(۳) سختیها را با خوبی دفع کن.
امام صادق (علیه السلام)می فرماید: از بزرگواری ما اهل بیت گذشت از کسی است که به ما ظلم کرده است.
امام سجاد (علیه السلام)می فرماید: نه تنها خوبی را با خوبی بلکه بدی را هم با خوبی پاسخ گویید.
در ارتباط مسلمانها با یکدیگر، سفارش قرآن استفاده از راههای آرام، صلح آمیز، گفتار نرم و رفتار عاقلانه است. در اینصورت است که جلوی بسیاری از فسادها و درگیری ها گرفته می شود و آرامش و تفاهم، جای کدورت و دشمنی را می گیرد و این کار، بهترین و سالم ترین راه برای ادب کردن افراد بی ادب است.
روزی که مسلمانها به رهبری پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله و سلم) مکه را فتح کردند رژه رفته و این شعار را درمقابل ظلم و ستم زیاد کفار مکه سر دادند که: «الْیَوْمُ یَوْمُ الْمَلْحَمَةِ» امروز روز تلافی است. حضرت فرمود: خیر، تلافی نمیکنیم. گفتند: یا رسول الله اینها شما را اذیت کرده، خاکستر بر سر شما ریخته و…. . فرمود: شما این چنین شعار بدهید: «الْیَوْمُ یَوْمُ الْمَرحَمَةِ» امروز روز عفو و گذشت، مهربانی است.
امام علی (علیه السلام) وصیت نامه ای که برای فرزند برومندش امام حسن (علیه السلام) مرقوم فرموده ضمن آن درباره ی حقوق برادران دینی و دوستان چنین توصیه می فرماید:
«در مورد برادر دینیت چنان باش که هر گاه او قطع رابطه می کند تو با او رابطه برقرار کن، وقتی که او دوری می کند تو با او مهربانی کن، هنگامی که او بخل می ورزد تو بخشش کن، زمانی که او فاصله می گیرد تو نزدیک شو، وقتی که او درشتی می کند تو نرمی کن.
زمانی که او مرتکب جرمی می شود برایش عذری بتراش که گویا تو بنده ی او و او ولی نعم تو است، اما توجه داشته باش که اینگونه اعمال را نسبت به افراد نااهل و در غیر موردش انجام ندهی، دشمن دوستت را دوست مگیر که در آن صورت با دوستت دشمنی کرده ای، در اندرز برادرت چه به ذائقه اش خوشایند باشد و چه بدآیند بی شائبه و خالص باش، و در مورد او خشمت را به آهستگی فروبر که من نوشیدنی ای شیرین و گواراتر از آن در پایان ندیدم، و در برابر کسی که نسبت به تو درشتی می کند، نرمش داشته باش که به زودی نرم خواهد شد، و نسبت به دشمنت گذشت داشته باش که از انتقام شیرین تر است، و هرگاه خواستی که با برادرت قطع رابطه کنی جای آشتی را باقی بگذار، و کسی که به تو گمان نیکو دارد، گمانش را راست قرار بده، و حق برادرت را به اتکاء خصوصیاتی که میان تو و اوست ضایع مگردان، زیرا کسی که حقش را ضایع کنی دیگر برادر تو نیست، و مبادا که نزدیکانت بدبخت ترین مردم نسبت به تو باشند، و کسی که از تو دوری می کند و میل به دوستی با تو را ندارد رغبت نداشته باش، مبادا که برادرت در قطع رابطه کردن با تو نیرومندتر از ارتباط برقرار کردنت باشد، و مبادا او در بدی کردن، از تو به نیکی کردن تواناتر باشد، و نباید ستم ستمگر بر تو بزرگ آید، زیرا او به زیان خود و سود تو کوشش می نماید، و پاداش کسی که ترا مسرور کرده این نیست که اندوهگینش سازی».(۴)
کلام آخر:
بر دوست یکرنگ تو گر بود خطا با نیکى و عفو خویش تنبیهش نما
شرمنده ز تو کدورت از قلبش پاک نیکو بودت دوستى مملو ز وفا
پی نوشتها:
1ـ نهج البلاغه ،حکمت ۱۳۴٫
2ـ همان،حکمت ۱۵۸٫
3ـ سوره مۆمنون/۹۶٫
4ـ نهج البلاغه، نامه ی ۳۱٫
منبع: دانش روز
ارسال نظر
اخبار برگزیده