ابداع شیوه نوین بازسازی رگ‌های خونی از سوی دانشمندان ایرانی

به گزارش گروه علمی «تیتر یک» دکتر افشین رفیعی و دکتر سینا ربانی که پژوهش آنها در مجله Cell منتشر شده به ارائه تصویری از درمان‌های آینده پرداخته‌اند که در آن مایع آمنیوتیک از هزاران روش آمنیوسنتز در دوران بارداری برای بررسی کروموزوم‌های جنینی جمع‌آوری می‌شود.

این سلولها که جنینی نیستند با گروهی از ژنها برای برنامه ریزی سریع و مجدد آنها به شکل میلیاردها سلول اندوتلیال که کل سیستم گردش خون را می‌سازند، درمان می‌شوند.


سلول‌های اندوتلیال جدید قابل انجماد و ذخیره مشابه خون بوده و بیماران نیازمند به ترمیم رگ‌های خونی می‌توانند با استفاده از یک تزریق ساده از این سلول‌ها بهره‌مند شوند.


به گفته دکتر رفیعی، استاد پزشکی ژنتیکی دانشکده پزشکی «ویل کرنل»، اگر این درمان بدیع در پژوهش‌های آینده موثر باشد، می‌تواند به طور چشمگیری درمان ناتوانی‌های مرتبط با سیستم گردش خون آسیب‌دیده از جمله بیماری قلبی، سکته مغزی، بیماری‌های ریوی مانند آمفیزم، دیابت و تروما را ارتقا بخشد.


دکتر رفیعی که همچنین از پژوهشگران موسسه پزشکی هاوارد هیوز بوده، اظهار کرد: در حال حاضر هیچ درمان شفابخشی برای بیماران مبتلا به بیماری‌های عروقی وجود نداشته و مخرج مشترک تمام این اختلالات نیز اختلال در رگ‌های خونی به ویژه در سلولهای اندوتلیال است که عناصر اولیه رگهای خونی هستند. اما این سلولها از کارکردهای بیشتری از لوله‌کشی برای خون در بدن برخوردارند.

رفیعی اخیرا یک مجموعه پژوهش‌های تحول آفرین داشته که نشان می‌دهد این سلول‌ها همچنین به تولید عوامل رشد پرداخته و به طور فعالانه‌ای در نگهداری، ترمیم و تولید مجدد اندام شرکت دارند.


از این رو به گفته وی، در حالی که سلول‌های خونی نمی‌توانند اندامهایی را که با خون تغذیه می‌کنند، درمان کنند، تزریق سلولهای اندوتلیال جدید می‌تواند این وظیفه را به خوبی انجام دهد.

دکتر سینا ربانی، مولف همکار این پژوهش و دانشیار دانشکده پزشکی «ویل کرنل» گفت: جایگزین کردن سلولهای اندوتلیال مختل شده با پیوند سلولهای مهندسی شده عادی می‌تواند به شکل بالقوه در ارائه درمان‌های بدیع به بسیاری از بیماران کمک کند.


ربانی افزود: برای مهندسی بافت‌ها با ابعاد مربوطه بالینی، سلولهای اندوتلیال را می‌توان در چارچوب‌های سه بعدی متخلخل مهندسی کرد که در زمان معرفی به اندام آسیب دیده بیمار، به شکل رگ‌های خونی سالم درمی‌آیند.

به گفته دکتر رفیعی، این پژوهش می‌تواند یک حوزه جدید از پزشکی عروقی انتقالی را ایحاد کند.


طبق برآورد وی، حدود چهار سال دیگر برای انجام کارهای پیش‌بالینی و دستیابی به تائید سازمان غذا و داروی آمریکا برای آغاز کارآزمایی‌های بالینی بر روی انسان و ارتقای امکان استفاده از سلولهای برنامه‌ریزی شده مجدد اندوتلیال برای درمان اختلالات عروقی وقت لازم است.


تا به امروز تلاشهای ناموفقی برای تولید آزمایشگاهی سلولهای اندوتلیال با قابلیت استفاده در درمان بیماری‌ها انجام شده است.

جداسازی این سلولها از اندام‌های بالغ برای رشد آنها در محیط آزمایشگاهی کافی نبوده است. تلاش‌ها برای تولید این سلول‌ها از سلولهای بنیادی شبه‌جنین نیز کارساز نبوده است.
ژوهش‌های اخیر نشان داده که سلول‌های اندوتلیال ایجاد شده از سلولهای بنیادی جنین نیز به شکل ضعیفی رشد کرده و اگر به کلی متمایز نشوند، احتمالا به بروز سرطان منجر خواهند شد؛ از این رو تیم دکتر رفیعی به دنبال یک منبع جدید از سلول‌ها برای تبدیل آن به یک منبع عظیم از سلولهای اندوتلیال پایدار از سلولهای منشا گرفته از مایع آمنیوتیک استفاده کردند.

دکتر رفیعی افزود: انتخاب سلولهای اندوتلیال همسان شده ایمونولوژیکی برای هر بیمار شبیه به گروه خونی است. گونه‌های بسیاری وجود دارد که در سلولهای مایع آمنیوتیک به خوبی نشان داده شده و قابل دستیابی، انجماد و ذخیره سازی از طیف گسترده‌ای از گروه‌های قومی در سراسر جهان است.


در حال حاضر این اختراع برای ثبت جهانی ارائه شده است.