فاجعه تاسف باری که در غرب کشور رقم می خورد!!

گروه علمی «تیتریک» ؛ با وجود دستور ویژه دولت برای اجرای 19 راهکار جلوگیری از خشکی کامل دریاچه ارومیه و در صورت طولانی شدن مطالعه بر روی طرح‌های بزرگی مانند انتقال آب دریای خزر و رودخانه مرزی ارس، به زودی و در پی خشکی 80 درصدی فعلی دریاچه و خطر وقوع طوفان های نمکی، از بین رفتن کشاورزی و تغییرات آب و هوایی به ویژه در غرب کشور، اثری از دومین دریاچه آب شور جهان در نقشه ایران باقی نخواهد ماند.

دریاچه ارومیه با 51 هزار و 876 کیلومتر مربع وسعت معادل 3 درصد از خاک ایران را شامل می شود و بین دو استان آذربایجان شرقی و غربی قرار گرفته است. این دریاچه بزرگترین دریاچه داخلی کشور و دومین دریاچه بزرگ آب شور جهان است که دیگر باید گفت، بود!

زرینه رود و سیمینه رود 2 رودخانه ای است که به همراه 4 رودخانه دیگر به دریاچه ارومیه می ریزد. با وجود اینکه آب دریاچه ارومیه 2 برابر آب اقیانوس ها شوری دارد، اما این حوضه آبریز دشت های وسیعی از منطقه غرب کشور در تبریز، ارومیه، مهاباد، پیرانشهر، نقده، میاندوآب، اشنویه، آذرشهر و سلماس را تحت تاثیر خود قرار داده و باعث رونق کشاورزی در این بخش ها شده است.

افت 6 متری سطح آب دریاچه ارومیه

طی 13 سال گذشته سطح آب دریاچه ارومیه به میزان 6 متر کاهش یافته و هم اکنون به 1 متر رسیده است. متاسفانه بروز خشکی در دریاچه ارومیه، مسائل و مخاطرات زیست محیطی فراوانی را نیز به وجود آورده که می توان به خطر وقع طوفان های نمکی و تغییر آب و هوای منطقه از معتدل به گرمسیری با بادهای گرم اشاره کرد.

عابد فتاحی نماینده ارومیه در مجلس در اینباره گفت: متاسفانه به دلیل بی توجهی مسئولان 80 درصد کل دریاچه ارومیه خشک شده است و اگر به این موضوع رسیدگی نشود در آینده کشور با بحران طوفان های نمکی مواجه خواهد شد.

فتاحی وضعیت انباشت نمک در حاشیه دریاچه ارومیه را بحرانی و فاجعه بار خواند و اظهار داشت: خوشبختانه در دولت یازدهم توجه بهتری برای نجات این دریاچه در حال شکل گرفتن است و طرح‌ هایی مانند بارورسازی ابرها، انتقال آب از رودخانه ارس و دریای خزر از جمله طرح‌ های نجات می تواند به شمار می‌ آید.

بحران طوفان های نمکی

27 شهریورماه امسال حمید چیت چیان؛ وزیر نیرو در زمانی که 80 درصد از دریاچه ارومیه خشک شده بود درباره احتمال اجرای طرح انتقال آب دریای خزر به دریاچه ارومیه گفت: طرح انتقال آب دریای خزر به دریاچه ارومیه در مرحله مطالعه است و در اینباره در حال انجام مطالعات زیست محیطی و فنی هستیم تا ببینیم این انتقال ممکن است یا خیر؟

با این حال، اهمیت نجات بزرگترین دریاچه داخلی کشور از نگاه مقامات دولت تدبیر و امید دور نماند و رئیس جمهور دستور تشکیل کارگروهی برای بررسی راهکارهای نجات دریاچه ارومیه را در تابستان امسال داده بود. این کارگروه در مهرماه توانست گزارشی را در هیئت وزیران ارائه کند که طی آن 19 راهکار مورد تایید و تصویب دولت قرار گرفت و از سویی وزیر نیرو نیز ماموریت یافت در اینباره اقدامات موثری را انجام دهد.

بررسی طرح انتقال آب دریای خزر

پیش تر برخی مباحث مانند تغییر الگوی کشت، استفاده از روش های نوین در استفاده از آب کشاورزی، انسداد چاه های غیرمجاز برداشت آب و لزوم همکاری مستقیم مردم برای جلوگیری از فاجعه دریاچه ارومیه، همچنین توقف مطالعات سدسازی و پروژه های نیمه تمام مطرح شده بود.


علاوه بر این، باروری ابرها، فرهنگ سازی و بهینه سازی مصرف آب، تحویل حجمی آب، آمایش سرزمین و جلوگیری از برداشت بی رویه، لایروبی انهار، تدوین سیستم واحد مدیریتی و سیاسی، حمایت های مدیریتی از آبیاری تحت فشار، بررسی انتقال ریزگردها و جلوگیری از افزایش جمعیت در حوضه آبریز نیز مطرح شده است.

انتقال آب از طریق دریای خزر و رود مرزی ارس؛ دو گزینه دیگر مطرح در این بخش است که متفاوت تر از سایر برنامه های نجات دریاچه ارومیه است. هرچند طرح انتقال آب دریای خزر از سال 89 مطرح بوده و در آن زمان به عنوان تنها راه نجات دریاچه ارومیه نیز نامیده شده بود، اما هزینه بر بودن انجام چنین طرح بزرگی، لزوم رعایت قوائد و مقررات بین المللی در اینباره، فاصله حداقل 300 کیلومتری دریاچه ارومیه با دریای خزر، عدم وجود چنین تجربه ای در کشور و مسائلی از این دست باعث شده تا به امروز چنین موضوعی تنها در حد مطالعه باقی بماند.

بدون مطالعه کافی هیچ انتقالی انجام نمی شود

علیرضا دائمی معاون وزیر نیرو با اعلام اینکه در سال 74 بالاترین ارتفاع آب در دریاچه ارومیه وجود داشته است گفت: از سال 74 به بعد به مدت 14 سال است که خشکسالی ها ادامه دارد و در عین حال، کشاورزی با سرعت در حال توسعه است.

معاون وزیر نیرو اظهار داشت: متاسفانه هم اکنون عمق آب دریاچه ارومیه به حداقل رسیده و بخش های وسیعی از آن نیز خشک شده است. به صورت کلی از 6 میلیاردمترمکعب آب موجود در حوضه دریاچه ارومیه، بیشترین استفاده در بخش کشاورزی صورت می گیرد و از اینرو حقابه دریاچه ارومیه رعایت نمی شود.

دائمی با تاکید بر اینکه انتقال آب بین حوضه ای ضوابطی دارد و بدون مطالعه هیچگونه انتقالی صورت نمی گیرد تاکید کرد: باید روش هایی مورد استفاده قرار گیرد که منجر به مهار تبخیر بیش از حد آب دریاچه ارومیه شود.

احتمال حذف دریاچه ارومیه از نقشه ایران

با این حال، کارشناسان می گویند وجود بیش از 130 هزار حلقه چاه آب غیرمجاز و 72 سد بزرگ و کوچک در حوضه دریاچه ارومیه؛ همچنین توسعه 100 درصدی کشاورزی باعث دامن زدن به روند خشکی و نابودی دریاچه ارومیه شده است.

نادر قاضی پور؛ نماینده ارومیه در مجلس نیز با بیان اینکه باید آب از رود مرزی ارس به دریاچه ارومیه منتقل شود گفت: وزارت نیرو از انجام این کار هراس نداشته باشد. یک سوال بی جواب در این بخش این است که چرا با وجود خشکی و در معرض نابودی کامل قرار گرفتن دریاچه ارومیه، از منابع آبی این دریاچه به کارخانجاتی مانند ذوب آهن اختصاص می یابد؟

در هر صورت با وجود اینکه دولت در مدت 2 ماهه فعالیت خود نشان داده است که در جلوگیری از خشکی کامل بزرگترین دریاچه داخلی کشور و متوقف کردن این فاجعه زیست محیطی جدی است؛ اما اگر اقدامات اساسی و موثری در این بخش صورت نگیرد، بزودی اثری از دریاچه ارومیه در نقشه ایران باقی نخواهد ماند.