اگر میخواهید کودکان بلند قد داشته باشید این مطلب را بخوانید!

گروه علمی «تیتریک» ؛  اگر شما هم قد نسبتا کوتاهی دارید شاید بارها آرزو کرده باشید که می شد از ارتفاع بالاتری به دنیا نگاه کنید، وقتی بچه دار می شوید، دلتان می خواهد این آرزو را در قامت کودکتان بر آورده شده ببینید. اما خوب چه می شود کرد، این قد و قواره ای است که او از شما به ارث برده و به این سادگی هم نمی شود از آن فرار کرد. امروزه تبلیغات زیادی درباره مصرف مکملها و هورمون رشد برای درمان کودکان کوتاه قد می‌شود که البته اغلب اوقات این تبلیغات از واقعیت هم  فراتر می‌رود. 

گاهی حتی راه‌هایی بسیار ساده‌تر و ارزان‌تر (مانند تغذیه مناسب) برای کمک به رشد قدی بچه‌ها وجود دارد که متاسفانه به دلیل بی‌اطلاعی به آن توجهی نمی‌شود.  در عوض تا دلتان بخواهد درمانهای هورمونی گران قیمت در میان مردم  رایج می‌شود. اما فکر می‏کنید این درمانها تا چه حد می‌تواند معجزه کند؟

مطالعات جدید نشان داده اغلب کودکان کوتاه قدی که با هورمون رشد درمان می‌شوند، حدود 5/7 سانتی متر به قدشان اضافه می شود با این وجود بیشتر این بچه‌ها- که کمبود هورمون رشد هم ندارند -  در نهایت کوتاه‌تر از همسالان خود می‌مانند. این بررسی که توسط پزشکان دانشگاه ساوت همپتون انگلستان انجام شده در مجله آنلاین کتابخانه کوچران منتشر شده است. این تیم محقق متوجه شدند که شواهد مشخصی مبنی بر تاثیر درمان با هورمون رشد بر سلامت روانی یا اعتماد به نفس این گروه از کودکان کوتاه قد ، وجود ندارد. و به عبارتی این نوع درمان تاثیری بر بهبود کیفیت زندگی بچه‌های کوتاه قدی که میزان هورمون رشدشان طبیعی است، نخواهد داشت.

درمان با هورمون رشد برای اولین بار در آمریکا بین سالهای 1980 تا 1990 برای جبران کمبود این هورمون در کودکانی که قادر به تولید کافی آن نیستند، پذیرفته شد. اما اغلب کودکانی که قدشان نسبت به سن شان کوتاه است،  به اندازه کافی هورمون رشد دارند؛ با این حال چندی قبل سازمان غذا و داروی آمریکا استفاده از این هورمون را در کودکانی که هورمون رشد طبیعی دارند نیز قبول کرد. بررسی‌های منتشر شده در مجله بالینی اندوکرینولوژی و متابولیسم  که بر اساس آن این تصمیم گرفته شد نشان می‌داد حداقل 6 ماه درمان با هورمون رشد در این کودکان قدی به اندازه طبیعی را برای آنها به ارمغان خواهد آورد.

انتظار واقع بینانه!

دانشمندان معتقدند رشد قدی کودک به عوامل هورمونی و ژنتیکی وابسته است و به همین دلیل نباید از درمان هورمونی انتظاری غیرواقعی و بیش از حد داشت. لازم است بدانید هورمون رشد در غده‌ای به نام هیپوفیز ساخته می‌شود و اگر کم باشد می‌تواند موجب عقب ماندگی رشد وکوتاهی قد و به تاخیر افتادن بلوغ شود.

یادتان باشد اگر چه هورمون رشد، قد را بلند می کند اما درعوض بلوغ را جلو  انداخته و در نتیجه باعث کوتاه شدن دوره رشد و بسته شدن زودرس انتهای استخوانهای دراز شده و در نهایت ممکن است موجب محدود شدن رشد و کوتاهی قد شود.  لازم است بدانید درمان هورمونی در بچه‌ها به صورت 3 تا 7بار تزریق هورمون در هفته است که قیمت بالایی هم دارد.(حدود 18 تا 36 هزار دلار برای هر 25/1 سانتی متر ) این عوامل به اضافه هزینه درمان، باعث می‌شود که درباره ارزش این 6-7 سانتی متر قد اضافه شده، دچار شک شویم. بد نیست بدانید عده ای از دانشمندان بر این باورند که درمان کوتاهی قد در کودکانی که مبتلا به هیچ بیماری نبوده و نقصی در هورمون‌های موثر در رشد ندارند و تحمیل هزینه های بالا به آنان، کاری غیر اخلاقی و غیر منطقی است.

آیا کوتاه قدی هم بیماری است؟

اصطلاح کوتاه قدی به کسانی اطلاق می‌شود که قدشان نسبت به میانگین قد در همسالان و همجنسان  درخانواده شان  کمتر باشد.( در نمودار رشد، قد زیر صدک 3 یا 5 داشته باشند) عقب افتادن رشد معمولا با کوتاه قدی اشتباه می‌شود. این تاخیر معمولا وقتی طولانی شود، می‌تواند منجر به کوتاهی قد هم بشود. 

با این توضیح می‌توان گفت که تاخیر در رشد یک بیماری است اما کوتاهی قد  بیشتر اوقات تنها نشانه متفاوت بودن طبیعی یک گونه است و نه یک بیماری! البته کوتاهی قد گاهی ممکن است نشانه یک بیماری هم باشد. به همین علت بررسی رشد در طول یک دوره از زندگی کودک ( و نه فقط در یک نقطه از زمان) می تواند کلیدی برای حفظ سلامت او به حساب بیاید. با این حساب هر وقت رشد بچه نسبت به الگوی رشد او( با در نظر گرفتن زمینه ژنتیکی )، افت داشت می توان به وجود یک بیماری شک کرد.

علل کوتاهی قد به سه گروه عمده مربوط می شود. بیماری های مزمن ( مانند سوء تغذیه) ، علل فامیلی و تاخیر رشد سرشتی (بلوغ دیررس)

متعجب می شوید اگر بشنوید سوء تغذیه شایعترین علت نارسایی رشد در جهان است که متاسفانه از فقر و بی عدالتی  سرچشمه می‌گیرد. شاید خنده‌دار باشد، حتی در کشورهای توسعه یافته هم به دلیل  قرار دادن محدودیتهای رژیمی سرخود، این مشکل وجود دارد .

بچه هایی که به دلیل خانوادگی و فامیلی کوتاه هستند ، والدینی کوتاه قد دارند. سرعت رشد این بچه ها در دراز مدت خوب است و سن استخوانی وتقویمی آنان با هم همخوانی دارد ( یعنی رشد استخوانی آنها نسبت به سنشان طبیعی است) و به موقع به سن بلوغ رسیده و در نهایت قدی مانند  والدین خود خواهند داشت.

تاخیر رشد سرشتی در مورد بچه هایی طبیعی بکار می‌رود که نسبت به سنشان کوچکترند اما نرخ رشد آنها طبیعی است. تاخیر رشد استخوانها با وجود سرعت طبیعی رشد و درنهایت رسیدن به قدی متناسب با الگوی قد خانواده ، از مشخصات تاخیر رشد سرشتی است. این افراد معمولا دیرتر از دیگر همسالانشان به بلوغ می‌رسند( مثلا دختران در سن بالای 15 سال عادت ماهانه شده و رشد قدی پسران  تا 18 سالگی طول می‌کشد).

به ندرت ممکن است بیماریهای غدد داخلی مانند هیپوتیروییدی  ( کم بودن هورمون تیروئید) و کم بودن هورمون رشد هم موجب نارسایی رشد شود؛ اما کوتاهی قد بیشتر ناشی از بیماری‌های ژنتیکی مانند سندرم داون وترنر و... است.

کار ما شاید این است

با توجه به توضیحاتی که داده شد حتما  متوجه شدید که کوتاهی قد همیشه یک بیماری نیست که نیاز به درمان داشته باشد. البته ممکن است گاهی نشانه یک بیماری بوده و تنها در این صورت است که نیاز به درمان خواهد داشت.

نکته‌ای که والدین باید به آن توجه داشته باشند این است که شاخصه‌های رشد کودکشان یعنی قد، وزن و دور سر را  از همان بدو تولد، طبق توصیه پزشکان به طور مرتب اندازه بگیرند( مراکز و خانه‌های بهداشت به رایگان این کار را انجام می دهند ) تا در صورت وجود مشکل بتوانند به موقع کودک را نزد پزشک ببرند. لازم است بدانید توصیه می‌شود این شاخص‌ها تا یک سالگی هرماه، از یک تا دو سال هر دو ماه ، از دو تا سه سالگی هر سه ماه و بعد از 3 سالگی هر 6 ماه اندازه گرفته شوند. باز هم تاکید می‌کنیم کوتاهی قد در اکثر کودکان به علت تغذیه نامناسب ایجاد می شود. پس به جای نگران شدن و گشتن به دنبال داروهای تقویتی و هورمون رشد؛ بهتر است به تغذیه کودکانتان توجه بیشتری داشته باشید.

تخم مرغ ، بلند قد می کند

به گفته پزشکان استفاده از تخم مرغ در رژیم غذایی افراد بهترین ماده غذایی برای پیشگیری و درمان عارضه کمبود روی است و تا حدودی می تواند مشکل کوتاهی قد کودکان را با این ماده مرتفع کرد.

عنصر روی در رشد و بلوغ ، سلامت و شادابی پوست، مو و ناخن تاثیر قابل توجهی دارد و به همین دلیل کمبود آن می تواند مشکل ساز شود. متخصصان تغذیه  معتقدند از آنجا که مشکلات کوتاه قدی ناشی از کمبود روی در کودکان عصر حاضر یکی از نگرانی های مسئولان بهداشتی جوامع محسوب می شود طبق سفارش سازمان بهداشت جهانی باید تخم مرغ که غنی از ماده معدنی روی است در برنامه غذایی مهد کودک ها و مدارس گنجانده شود. بد نیست بدانید تمام ذخیره روی موجود در تخم مرغ در زرده آن وجود دارد و این ماده حیاتی موجود در زرده تخم مرغ با پختن از بین نمی رود و ساختمان آن حفظ می شود.

با توجه به این که علاوه بر کمبود روی کمبود ویتامین آ، آهن ، کلسیم و ید هم ممکن است در کوتاه قدی کودکان نقش داشته باشد، متخصصان تغذیه برای رشد قد نوجوانان، مصرف روزانه 150 گرم گوشت، نصف تا یک لیوان حبوبات پخته، 2 تا 3 لیوان شیر و لبنیات دیگر به همراه سبزیجات را توصیه می‏کنند.

برخی از کارشناسان بر این باورند نوجوانانی که در سن رشد قرار دارند و رشد قدی آنها خوب نیست، می‌توانند با مصرف مکمل ویتامین‌ها و املاح و آهن، رشد قدی‌شان را بهبود بخشند. با این حال این مکمل‌ها نمی‌توانند به جای مواد غذایی تازه و پرخاصیت مصرف شوند. پزشکان مصرف هفته‌ای یکبار جگر و دو بار غذای دریایی و نیز آجیل‌هایی نظیر بادام، بادام زمینی و گردو و مواد حاوی روی را برای رشد قد توصیه می‏کنند. با تمام این حرف ها نباید نقش تغذیه را نادیده گرفت. همانطور که مردمان کشور هلند  با مصرف سرانه 480 لیتر  شیر بلندترین مردم دنیا شناخته شده اند و ژاپنی ها با تغییر الگوی غذایی قد خود را افزایش دادند.