گفتگو با نزار القطری +تصاویر دوران کودکی
گروه دین و اندیشه «تیتریک» ؛ شش سال پیش بود که یک نوحه فارسی-عربی از مداحی ناشناخته گوی سبقت را از دیگر نوحه‌ها ربود و گل سرسبد محافل مذهبی ایران شد. این نوحه در حسینیه حائری در کویت و برای جمعیت بسیار اندکی اجرا شد و خواننده آن هرگز گمان نمی‌کرد فیلم این مراسم از صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران پخش شود و اینچنین ایرانی‌ها را به وجد آورد.
خودش در این باره می‌گوید: خیلی‌ها فکر می‌کنند این نوحه را در کربلا خواندم، جالب‌تر اینکه وقتی به ایران آمدم از من سؤال می‌کردند چند هزار نفر آنجا سینه می‌زدند؟ و من گفتم که تنها 20 نفر یا کمتر بودند!
او ماجرا را چنین نقل می‌کند: «ایام فاطمیه بود، تلفن خانه به صدا در آمد و شخصی به نام سیدابراهیم مرا برای مداحی شب‌جمعه به حسینیه حائری دعوت کرد. گفتم می‌آیم، اما او با شک پرسید واقعاً می‌آیید؟ گفتم بله مگر دعوتم نکردید؟ گفت یعنی شرط و شروطی ندارید؟ نمی‌خواهید بدانید سیستم صوتی چطور است و چه شرایطی دارد؟ گفتم شما دعوتم کردید و من هم گفتم می‌آیم اما او باز هم تأکید کرد که حسینیه‌شان خیلی مخاطب ندارد. من هم گفتم می‌آیم و نوحه‌ام را می‌خوانم، اگر یک نفر هم سینه بزند برایم کافی است! خیلی‌ها اینجا از من می‌پرسند که پس چرا اینطور به نظر می‌آید که انگار هزاران نفر در حال سینه‌زنی هستند، اما اگر به ویدئو نگاه کنید من تنها به دور‌دست نگاه می‌کنم، جایی که یک نفر نشسته بود و سینه نمی‌زد. پس با آن بیست نفر کار نداشتم بلکه با آن یک نفر کار داشتم، می‌خواستم او را سر خط بیاورم که آوردم!»
قصیده مشهور «خیرة الله من الخلق أبی» یا همان نوحه «أنا مظلوم حسین» 33 سال است که توسط این مداح اهل‌بیت اجرا می‌شود و هرگز رنگ و بوی کهنگی به خود نمی‌گیرد. او علاوه بر عربی به زبان‌های انگلیسی و فارسی هم تسلط دارد و حتی به ترکی نیز مدیحه‌سرایی کرده است.
این مداح 42 ساله که اصالتی ایرانی دارد و متعلق به منطقه لارستان در استان فارس است، در قطر به دنیا آمده، مدتی را در لندن زندگی کرده و اکنون ساکن کویت است. می‌گوید: سه فرزند دارم که همگی در لندن به دنیا آمدند؛ دخترم «کوثر» سیزده سال دارد و پسرانم «حسین» و «علی» هستند. به دلیل اینکه اسم پسر بزرگم حسین است، گاهی مرا با نام «ابوحسین» خطاب می‌کنند.
او درباره نام دقیقش هم چنین توضیح می‌دهد: مادرم اسم مرا «نظرعلی» گذاشت. کمی بعد وقتی که می‌خواستیم برای کار به فیلیپین مهاجرت کنیم، در پاسپورت نامم را Nazar نوشتند اما به دلیل اینکه حروف «ز»، «ظ» و «ذ» در رسم‌الخط انگلیسی همگی به صورت Z نوشته می‌شوند، بعداً هنگام برگردان‌کردن نامم به عربی، Nazar را به صورت «نزار» نوشتند.
«نزار»درباره نام خانوادگی‌اش نیز توضیحاتی اینچنین دارد: فامیلی‌ام به دلیل به دنیا آمدن در قطر «قطری» است در حالی که اصالتاً ایرانی هستم و حتی دبستان را در مدرسه ایرانی‌ها درس خواندم. چند سال پیش هم وقتی تیم فوتبال ایران از قطر شکست خورد، خیلی ناراحت شدم و فکر می‌کردم انگار من شکست خورده‌ام.
شما را به خواندن ادامه گفت‌وگو با «نزار القطری» دعوت می‌کنیم:
* آقای قطری، درباره نوحه «أنا مظلوم حسین» توضیح دادید اما خیلی‌ها دوست دارند بدانند شاعرش کیست و از چه منبعی انتخاب شده است.
ـ برخی بخش‌ها زبان حال امام حسین(ع) است، خود ایشان گفتند «من له جد کجدّی فی الوری؟ (چه کسی در عالم، پدربزرگی مانند پدربزرگ من دارد؟) او کشیخی فأنا ابن العلمین؟ (یا پدری چون پدر من دارد؟ پس من فرزند دو نشانه بزرگ و سالار هستم) این عادت اعراب بود که موقع جنگ رجز می‌خواندند، این هم بخشی از رجز امام حسین(ع) است که در مقتل «ابی مخنف» آمده، البته تاکنون هم در حال جمع‌آوری و کامل کردن این شعر هستم که مقتل بشود.
* فکرش را می‌کردید یک روز این شعر انقدر بین مردم جا باز کند؟
ـ من این نوحه را تقریبا 33 سال است که می‌خوانم و آن ویدئویی که توسط سیدعزیز (از دوستانم در مؤسسه ثقلین کویت) ضبط شد و در ایران منتشر شد، مخصوص ایام فاطمیه است. معتقدم کاری که برای خدا باشد، خود به خود گسترش پیدا می‌کند.
در واقع سه چیز خیلی در مداحی مهم است که با حرف الف شروع می‌شوند اول اخلاص، دوم اخلاق و سوم اجتهاد. این سه فاکتور را کنار هم بگذاریم تبدیل به یک مداح بزرگ می‌شوید. ممکن است برخی مداحان بدون یکی از اینها هم بزرگ شوند ولی تا کی می‌تواند اینطور ادامه دهد؟ خلاصه یک روز اخلاقش بین مردم جامعه رو می‌شود.
خوب نیست که بگویم اما از خدا و ائمه می‌خواهم که کارم را قبول کنند و از ائمه می‌خواهم از من راضی باشند، البته دلم می‌خواهد کارم را مردم هم ببینند و بپسندند اما خدا و پیغمبر مهم هستند. یک روز هم من می‌میرم و سرم را بر لحد می‌گذارم، اما مردم همچنان نوحه را می‌شنوند و شماره‌انداز ثواب هم کار خواهد کرد.
* اولین شعری هم که مداحی کردید همین «أنا مظلوم حسین» بود؟
ـ نه، یک شعر فارسی بود. آن زمان هشت سال داشتم و مشغول حفظ قرآن کریم بودم. الحمدلله نصف قرآن را حفظ کردم و هفت بار هم در مسابقات ترتیل و تجوید به رتبه اول دست یافتم، موازی با حفظ و تلاوت قرآن، شروع به مداحی هم کردم.
اما درباره اولین مداحی، شعری که از مادرم یاد گرفته بودم، او در خانه این شعر را زمزمه می‌کرد و من حفظ شده بودم. داستان از این قرار است که یک شب در حسینیه مراسم سوگواری داشتیم و از خوش‌شانسی من مداح نیامده بود. مردم ناراحت بودند، همه به دنبال مداح می‌گشتند، من چند بار دستم را بلند کردم و گفتم می‌خواهم بخوانم اما چون بچه بودم اعتماد نمی‌کردند! خلاصه پافشاری‌ام باعث شد موافقت کردند و میکروفون را به من دادند. واقعاً چیزی برای خواندن بلد نبودم، غیر از همان دوبیت شعر مادرم:
اکبرم زلف پریشان تو را شانه زنم / نوجوان اکبر من ای به فدایت سر و تن
شیشه عمر من از شوری جانت مشکن / نوجوان اکبر من ای به فدایت سر و تن
همین دو بیت را شصت ـ هفتاد بار تکرار کردم، عجیب این بود که کسی سینه نمی‌زد و همه گریه می‌کردند.
* تا به حال شده از خواندن «أنا مظلوم حسین» خسته شوید؟
ـ چرا باید خسته شوم؟ اتفاقاً خیلی هم دوست دارم. امام حسین(ع) یک بار شهید شد، اما ما هر سال حسینیه می‌رویم، همان مقتل‌ها را می‌شنویم و می‌دانیم خطیب چه چیزی می‌گوید و روضه‌ای که می‌خواند، بلدیم، اما هر بار برایمان جدید است.
هزار و چهارصد سال است که امام حسین(ع) شهید شده است ولی هر سال سوگواری‌اش برایمان جدید است، ما همه این سال‌ها عزاداری می‌کنیم چون هیچ کس مثل او نیست، حسین وجه الله و خون خداست. عشق یعنی حسین!
*شعرهایتان را چطور برای مداحی انتخاب می‌کنید؟
ـ عادتم این است که صبر می‌کنم تا آخرین لحظات و نوحه را برای خواندن انتخاب می‌کنم، اما خب موضوع خیلی مهم است و باید دقت کرد. بیشتر مضمون شعر برایم مهم است نه شهرت شاعر آن.
* در سبک چطور؟ می‌دانم خیلی کم اهل گوش‌کردن موسیقی و مداحی هستید، با این حال می‌توانید بگویید تاکنون از چه کسانی تأثیر گرفته‌اید؟
ـ بله متأسفانه زیاد اهل گوش‌دادن نیستم اما شیوه‌ام همان شیوه مداحی جنوب ایران است و از بلبل امام خمینی(ره) حاج صادق آهنگران خیلی الهام گرفته‌ام. به خاطر دارم گاهی سبک‌های ایشان را می‌گرفتم و روی اشعار عربی می‌گذاشتم.
خلاصه باید بگویم لحن یا سبک مهم است و ما لحن‌های سخیف و این سبک‌های جدید را قبول نداریم.
* منظورتان از سبک‌های سخیف مداحی چیست؟
ـ از خدا می‌خواهم پیش‌بینی‌ام غلط باشد اما احساس می‌کنم روش حسینی اکنون در حوزه مداحی اندکی منحرف شده است. من آشکارا می‌گویم بعضاً مداحانی آمده‌اند که مداح نیستند. همه چیز در صدا و لحن خوش خلاصه نمی‌شود. همانطور که گفتم مداح اخلاق و اخلاص و اجتهاد می‌خواهد. مداحی یک شغل نیست، یک وظیفه شرعی است، نباید آن را به امور غیرشرعی یا دنیایی آلوده کنیم. باید جلوی انحراف را بگیریم و اگر اکنون -که اندکی دیر است- جلویش را نگیریم، دیگر نمی‌توانیم.
* اگر مداح نبودید چه کاره می‌شدید؟
ـ شغل من مداحی نیست، من کارمند تلویزیون کویت هستم و برای بچه‌ها و کودکان کار می‌سازم. مداحی وظیفه شرعی من است، نه شغل من! به من گفتند صدایت خوب است، پس چه کاری بهتر از اینکه با این صدا برای امام حسین(ع) بخوانم؟ من تا ابد خادم امام حسین(ع) هستم.
یادم می‌آید یکی از شبکه‌های عربی با من مصاحبه کرد و از من سؤال پرسید که کارم چیست؟ گفتم در تلویزیون کار می‌کنم. گفت با این کارت مداحی هم می‌کنی؟ گفتم بله. گفت اگر مداح نبودی چه کاره بودی؟ یک لحظه فکر کرد،م گفتم بازم مداح بودم. گفت خب اگر نبودی؟ گفتم نمی‌توانم خودم را غیر از مداح ببینم، من تا ابد مداحم.
* روال مداحی شما در مجالس به چه صورت است؟
ـ ما اول یک نوحه مقدمه داریم که باید حزین باشد، بعد قصیده که کل موضوع است و سپس یک مداحی سریع و ختم که براساس عادت مجلس من «أنا مظلوم حسین» را می‌خوانم. حتی در مجلس فاطمه زهرا(س) هم با مدح امام حسین(ع) مداحی را ختم می‌کنم، چرا که هیچ روزی نیست روز امام حسین (ع) نباشد.
* تا به حال شده برای خودتان هم روضه بخوانید؟
ـ زیاد! گاهی در ماشین در حال رانندگی هستم اگر مسافت خیلی طولانی باشد به خاطر اینکه وقت بگذرد یک مجلس شروع می‌کنم و همان طور که اول گفتم یک مقدمه، سپس قصیده و بعد هم ختم. به یاد دارم در دوران کودکی وقتی اینکار را می‌کردم، گاهی خودم را تشویق می‌کردم و «بارک‌الله» می‌گفتم. برادرانم به من می‌خندیدند و می‌گفتند با کی هستی؟
* به عنوان آخرین سؤال، آرزویتان در وادی مداحی چیست؟
ـ از خدا می‌خواهم آن روز که من یک ذره تکبر پیدا کردم، صبح دیگر از خواب بیدار نشوم و بمیرم.
* ممنون از وقتی که گذاشتید.
ـ من هم ممنونم.
در ادامه عکس‌هایی از نزار القطری قابل مشاهده است
نزار قطری به همراه پدرش در مشهد مقدس (تصویر سمت راست)
نزار قطری در طبیعت ایران
نزار قطری هنگام تلاوت قرآن کریم در مدرسه
نزار قطری در کنار سیدعمار حکیم (رئیس مجلس اعلای اسلامی عراق)
نزار قطری در استودیو
