آداب گیلانی ها در شب یلدا از زبان مادربزرگ
گروه استانی «تیتریک» ؛ مادر بزرگی به نام شهربانو که از خاطرات ورسوم یلدا در گیلان برای ما می گوید:
مادر از شبهای یلدا در استان گیلان برای ما بگو؟
در زمانهای دور که خبری از تلویزیون، ماهواره، اینترنت و سیستم گرمایش گاز و شوفاژ نبود، ما برای این که شب های دراز و سرد زمستان را به خوشی دور هم بگذرانیم، آتش روشن می کردیم تا مایه روشنایی و گرما بخش خانه هایمان شود.
به عیادت از سالمندان و بیماران هم می رفتیم. در گیلان شب یلدا همه خانواده منزل فرد بزگتر فامیل جمع می شوند.
ما در شب یلدا به پیشواز چله بزرگ که از اول دی ماه تا دهم بهمن ادامه داشت می رفتیم و اوج سرما در این ۴۰ روز بود و سپس چله کوچک شروع می شد که تا۲۰ اسفند ادامه داشت.
همه ما دور کرسی می نشستیم،و خاطره می گفتیم و مادر مان با آوردن شب چره، انار، کدو حلوایی پخته شده و لبو همه ما را خوشحال می کرد.
از دیگر خوراکی های مخصوص شب یلادا در گیلان آب ایزگیل یا آب کونوس، برشته برنج و سه میوه محلی پرتقال، گلابی محلی به نام «خوج» و لیمو استفاده می‌کنند.
البته الان به این صورت است که خوردنی ها را بر روی سفره می گذارند و همه دور سفره می نشینند و خاطره می گویند.
شب یلدا در گیلان مردم هندوانه را حتماً می خرند و معتقدند که هر کس در شب چله هندوانه بخورد در تابستان احساس تشنگی نمی‌کند و در زمستان سرما را حس نخواهد کردو دچار سر ما خوردگی نمی شود.
در شب یلدا هنگام بریدن هندوانه شعری را با مضمون «امشب شب چله(یلدا) / خانم جیر (زیر) پله / چاقو بزنیم / هندانه کله (سر)» می‌خوانییم.
آداب و رسوم گیلانی ها برای نامزدها در شب یلدا چیه ؟
یکی دیگر از آداب و رسوم ˈشب یلداˈ فرستادن ˈخنچه چلهˈ از سوی داماد به عنوان هدیه زمستانی برای عروس است.
در مجمع (سینی های گرد مسی )لباس نو ، آجیل ، هندوانه و طلا برای عروس فرستاده می شد.
پرسیدیم از شام شب یلدا که در گیلان به چه صورت است؟
هر خانواده ایرانى در هر جایى به سبک آداب و رسوم نیاکان خود براى یلدا شام تهیه مى‌کند. شام یلدا معمولاً یکى از خوش خوراک‌ترین غذا‌هاى اقوام مختلف است البته تهیه شام بستگی به وضع اقتصادی و روند تغذیه خانواده دارد.
ما گیلانى‌ها یا سبزى پلو درست مى‌کنیم یا ترشى تره و در کنار آن سرسفره غذا ماهى سفید و یا ماهى دودى مى‌گذاریم همراه با ترب البته بعضی ها هم خورشت فسنجان درست می کنند.
خودتان چند تا بچه دارید آنها هم به شما سر می زنند ؟
من ۲ تا دختر دارم و ۵ تا پسر .پسر هایم همه نزدیک من هستند و در شب یلدا با هم هستیم ولی دختر ها به علت اینکه دراستانی دیگر زندگی می کنند ودور هستند نمی توانند بیایند ولی تلفنی صحبت میکنم با آنها .در پایان از او تشکر کردیم که در این هوای سرد جواب ما را با مهربانی و لبخند داد.
