با این میوه‌ی کوچک، به جنگ بیماری‌ها بروید!

گروه پزشکی«تیتریک»؛ گل های زغال اخته، زرد رنگ و خوشه ای می باشد و شهد فراوانی برای زنبورهای عسل دارد . برگ های سبز پررنگ و براق و نوک تیزی دارد. میوه ی آن به شکل بیضی و حدوداً به اندازه ی آلبالوی درشت است و طعم ترش و شیرینی دارد. رنگ میوه ی آن قرمز بسیار خوش رنگ می باشد.

درختچه ی زغال اخته حدود ۳۰۰ سال عمر می کند و در حدود ۲۵ سالگی تا ۸ متر می رسد. این درخت به طور کلی ارتفاعی حدود ۸-۴ متر دارد. چوب آن بسیار محکم است و در صنعت نیز کاربرد دارد.
زغال اخته در منطقه ی وسیعی از اروپا، آسیا به خصوص ایران، ارمنستان و قفقاز می روید. محل رویش این گیاه در ایران، در جنگل های ارسباران، کوه های البرز، منطقه ی الموت، کوهین قزوین و در جنگل های بین مازندران و گیلان می باشد.
منطقه ی قزوین و رودبار به ویِژه در حاشیه البرز، بیش ترین تولید کننده و صادر کنندگان زغال اخته ی کشور محسوب می شوند. میوه ی زغال اخته در اواخر تابستان آماده ی چیدن است.

ترکیبات و ارزش غذایی
میوه ی نرسیده ی آن به علت داشتن اسید زیاد، بسیار ترش است ، ولی میوه ی رسیده ی آن به رنگ قرمز روشن و خوش مزه و شیرین است. این میوه در تابستان، عرضه و معمولاً به صورت تازه مصرف می شود ، ولی به صورت خشک، مربا، کنسرو، ترشی، آب میوه، سس، نکتار، ژله، مارمالاد، سرکه، لواشک و قرص های آنتی اکسیدان نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
این میوه حاوی مقادیر زیادی آهن ، کلسیم ، اسید فولیک ، ویتامین های E , B1 , B2 , C و فلاوونوئیدهاست.

فواید درمانی
قسمت هایی از این گیاه که در تغذیه درمانی استفاده می شود عبارتند از : میوه ، برگ ، پوست و ریشه درخت.
زغال اخته خواص درمانی بیشماری دارد، از جمله:
۱٫ مواد مغذی موجود در زغال‌اخته از رشد سرطان‌های ریه، کولون (قسمتی از روده بزرگ) و تکثیر سلول‌های سرطان خون بدون تاثیر بر سلول‌های سالم جلوگیری می‌کنند. خصوصیات منحصر به فرد زغال‌اخته قابلیت بالایی در جلوگیری از انتقال سرطان در بدن دارد. برای جلوگیری از سرطان باید از زغال‌اخته به‌طور کامل بهره‌مند شد، نه فقط از عصاره آن. همچنین ترکیبات موجود در آن برای جلوگیری از سرطان پروستات، پوست و شش نیز موثر می‌باشد.

۲٫ مصرف زغال‌اخته به کاهش بیماری‌های قلبی کمک می‌کند. علت این امر سطح بالای آنتی‌اکسیدان طبیعی به نام آنتوسیانین می‌‌باشد که در سبزیجات و میوه‌های با رنگ تیره ‌‌یافت می‌شود. در‌‌ یک مطالعه بلند‌مدت روی تعدادی از زنان مشخص شد، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی در زنانی که رژیم غذایی مناسب با مقدار زیاد آنتوسیانین را اجرا می‌کردند به‌طور عمده‌ای کاهش ‌‌یافت.

۳٫ هورمون ملاتونین موجود در آن خواب انسان را راحت و عمیق می کند. این عمل به طور طبیعی و روزمره انجام می شود. این هورمون مسئولیت تنظیم ریتم ۲۴ ساعته ی، روز و شب بدن را به عهده دارد. زغال اخته حاوی مقادیر زیادی ملاتونین است.

۴٫ پوست زغال اخته تب بر است و در رفع اسهال مؤثر می باشد. حتی میوه ی آن نیز اثر قابض دارد ، از این رو خوردن آن در رفع اسهال و ورم معده مؤثر است. برای درمان اسهال بهتر است یک قاشق سوپخوری زغال اخته را با یک فنجان آب سرد مخلوط نموده و آن را به مدت ۵ دقیقه بجوشانید و پس از ۱۵ دقیقه دم کشیدن آن را صاف کرده و هر روز ۲ تا ۶ فنجان بنوشید.

۵٫ جوشانده ی پوست زغال اخته در درمان بیماری مالاریا مؤثر است. جوشانده ی ۶۰ گرم پوست درخت زغال اخته در یک لیتر آب اثر تب بر و ضد مالاریا دارد. جوشانده ی فوق را باید به تدریج صبح و ظهر و شب به میزان ۱ یا ۲ استکان با کمی قند میل نمود.

۶٫ زغال اخته به عنوان ضد اتصال چند نوع باکتری در ادرار و مدفوع شناخته شده است؛ به عبارت دیگر زغال اخته به خروج باکتری ها از بدن کمک می کند. باکتری اشرشیاکلی عامل ۸۵ درصد عفونت های مجاری ادراری است. یکی از متداول ترین عفونت ها، التهاب مثانه است که به ویژه در خانم ها شایع است. که به نظر می رسد اسید بنزوئیک موجود در زغال اخته در ایجاد خواص درمانی و پیشگیری نقش داشته باشد؛ هر چند تحقیقات اخیر نشان می دهند که این اثر احتمالاً به دلیل وجود پلیمری در زغال اخته است که ماهیت آن هنوز شناخته نشده است. این ملکول ناشناخته از اتصال اشرشیا کلی، به دیواره ی مثانه و مجاری ادراری جلوگیری می کند و به این ترتیب، از رشد و تکثیر باکتری و ایجاد عفونت، جلوگیری می کند. لازم به ذکر است که زغال اخته نمی تواند جایگزین آنتی بیوتیک شود، اما استفاده از این میوه و آب آن می تواند اثر داروهای مورد استفاده در این شرایط را تقویت کند.

۷٫ دریافت منظم آب زغال اخته برای اسیدی کردن ادرار در افراد مبتلا به ادرار بدبو و سنگ های ادراری مؤثر است. اگر سنگ کلیه از جنس کلسیمی باشد ، آب زغال اخته در رفع آن اثر چشمگیری دارد .

۸٫ زغال اخته در بند آمدن خون مؤثر است. لذا خوردن میوه ی خام و سایر فرآورده های آن برای بیماران توصیه می شود. در این رابطه ابوعلی سینا دانشمند و پزشک مشهور اسلام، آب زغال اخته را برای شستشوی زخم های جلدی و گرد ریشه ی آن را برای التیام زخم ها بکار می برد.

۹٫ شربت زغال اخته ضد عطش است. خصوصاً در تابستان برای جلوگیری از گرمازدگی نوشیدن شربت آن بسیار مؤثر است.

۱۰٫ نظریه ای وجود دارد که زغال اخته برای درمان شب ادراری بچه ها هم مفید است. بدین منظور ۳۰ گرم برگ آن را در یک لیتر آب بریزید و آن را بقدری بجوشانید تا یک سوم آن بخار شود و پس از صاف نمودن آن را با شکر شیرین کنید و قبل از خواب ۱ فنجان به کودک بدهید.

۱۱٫ مقدار فروکتوز و گلوگز زغال اخته کم است و مصرف آن برای افراد چاق و بیماران دیابتی مشکلی به وجود نمی آورد. حتی جوشانده ی برگ آن با گل توت فرنگی برای درمان دیابت (مرض قند) مؤثر است.

۱۲٫ زغال‌اخته به کاهش سطح کلسترول نیز کمک می‌کند. پلی‌فنول‌های موجود در زغال‌اخته باعث کاهش کلسترول خون می‌شوند و برای سلامتی قلب مفید هستند. زغال‌اخته در میان میوه‌های مصرفی متداول دارای بالاترین سطح پلی فنول می‌باشد. زغال‌اخته باعث کاهش کلسترول بد خون‌‌یاکلسترولLDL و حفظ کلسترول خوب خون ‌‌یا کلسترول HDL می‌‌گردد و از این طریق باعث کاهش خطر بیماری‌های قلبی عروقی می‌‌شود.

۱۳٫ زغال‌اخته از دو طریق در کاهش وزن موثر است: نخست این که زغال‌اخته مانند تنظیم کننده‌‌ انسولین عمل می‌‌کند. این ماده‌‌ غذایی تأثیر انسولین و انباشتگی چربی‌ها را کاهش می‌‌دهد و در روند از بین بردن چربی‌ها شرکت می‌‌کند. دوم این‌که زغال‌اخته به دفع سموم و چربی‌هایی که در بافت‌های بدن تجمع می‌‌کنند ‌‌یاری می‌‌رساند. تجمع سموم و چربی‌ها در بافت‌های بدن عامل التهاب و احتباس آب محسوب می‌‌شود.

۱۴٫ زغال‌اخته جزو میوه‌هایی است که از بروز عفونت جلوگیری می‌کنند. جوشانده زغال‌اخته در مداوای اسهال معمولی و اسهال خونی اثر دارد، به این صورت که باید ‌‌یک قاشق سوپخوری زغال‌اخته را با فنجانی آب سرد مخلوط کرده و آن را به مدت ۵ دقیقه بجوشانید و پس از ۱۵ دقیقه دم کشیدن، آن را صاف کرده و هر روز ۲ تا ۶ فنجان از آن بنوشید.