زینت و آراستگی در سیره حضرت رسول(ص)
گروه دین و اندیشه «تیتریک»؛
زيبايى و جمال، از جمله صفات ذات مقدس بارى تعالى است. خداوند خود زيباست و زيبايى را نيز دوست دارد. در متون دينى، هم به تلاش براى كسب زيبايى درونى سفارش شده و هم به زينت و زيبايى ظاهرى.
قرآن كريم نيز از مؤمنان مى خواهد كه از زينت و زيبايى ظاهرى غافل نباشند: اى پيامبر! بگو: چه كسى زينتهاى الهى را كه براى بندگان خود آفريده و روزهاى پاكيزه را حرام كرده است؟ بگو: اينها در زندگى دنيا براى كسانى است كه ايمان آورده اند (اگرچه ديگران نيز با آنها مشاركت دارند ولى) در قيامت، خالص (براى مؤمنان) خواهد بود. اين گونه، آيات (خود) را براى كسانى كه آگاهند، شرح مى دهيم. در عبادتگاه (مسجد) و به وقت نيايش نيز به طور ويژه، امر به همراه داشتن زينت شده است: «اى فرزندان آدم! زينت خود را به هنگام رفتن به مسجد همراه برداريد و (از نعمتهاى الهى) بخوريد و بياشاميد، ولى اسراف نكنيد كه خداوند مسرفان را دوست نمى دارد.»
پيامبر اكرم(ص) به عنوان بهترين الگو براى همه ابعاد مورد نياز حيات انسانى، علاوه بر زيبايى درونى، توجه زيادى به زيبايى، زينت و جمال ظاهرى داشتند. بنابر روايات سيره، هر آنچه در آن عصر، به گونه متعارف و معتدل، نشان زينت براى مردان بود، پيامبر اكرم (ص) آنها را رعايت مى كردند.
براى نمونه، آراسته بودن ظاهر از طريق توجه به لباس، موى سر و محاسن و نگاه به آينه يا آب زلال پيش از خروج از خانه، بهره گيرى از شانه و عطر و خضاب و سرمه و روغن و انگشتر از نمودهاى زينت ظاهرىِ آن حضرت بود.
توجه به وضعيت ظاهر و مرتب كردن آن در خانه يا به هنگام خروج از خانه از ديگر مظاهر اخلاق تزين در پيامبر اكرم(ص) است. آن حضرت معمولاً با استفاده از آينه، ظاهر خود را مرتب مىكردند، و چه بسا ـ در صورت فقدان آينه ـ در آب زلال نگاه مى كردند. اين كار، هم در محيط خانه و براى همسران، و هم براى خروج از خانه و رفتن نزد اصحاب انجام مى شد.
هنگامى كه يكى از همسران حضرت در اين باره به آن جناب عرض كرد: شما با اينكه بهترين خلق الهى، و پيامبر او هستيد براى خروج از خانه بر آب نظر مى كنيد؟! فرمودند: «خداوند دوست دارد كه بنده اش به وقت حضور در نزد برادرانش خود را آماده و متزيّن كند.» از اين رو، آن حضرت حتى در سفرها نيز آينه اى را همواره به همراه داشتند.
عطر زدن و خوشبو بودن را مى توان از مهمترين نمودهاى اخلاق تزين به شمار آورد كه به صورت طبيعى براى همه افراد مطلوب است. اين ويژگى نيز يكى از سنن و خصلتهاى انبيا و از جمله پيامبر اكرم(ص) معرفى شده است. التزام پيامبر اكرم(ص) به عطر و خوشبو بودن به قدرى بود كه كسانى كه مدت مديدى با آن حضرت معاشرت داشته اند اذعان كرده اند همواره آن حضرت را خوشبو يافته اند.
انس بن مالك نقل مى كند: «من مدت ده سال با پيامبر اكرم(ص) مصاحبت داشتم و دائم بوى عطر استشمام كردم و بويى خوشبوتر از بوى او نيافتم...» و اين در حالى است كه بنابر رواياتى ـ كه آيه تطهير نيز آنها را تأييد مى كند ـ جسم پيامبر(ص) نه تنها از هر گونه قذارت و پليدى ـ از جمله بوى بد ـ به دور بوده، بلكه به طور طبيعى بوى خوش از آن استشمام مى شده است تا آنجا كه مردم پس از گذشتن پيامبر(ص) از يك مسير، از بوى عطر حضرت متوجه عبور ايشان از آن مسير مى شدند.
با اين اوصاف، از روايات سيره، تقيد فراوان پيامبر اكرم(ص) به استفاده از عطر قابل استفاده است. آن حضرت را مشكدانى بود كه پس از هر وضو بلافاصله آنرا به دست گرفته، خود را معطر مى ساختند. تلازم ميان آن حضرت و بوى خوش به گونه اى بود كه در شبهاى تاريك پيش از آنكه در يك مسير خود حضرت ديده شود، بوى خوش ايشان استشمام مى شد.
عطر از جمله چيزهايى بود كه چون به پيامبر اكرم(ص) اهدا مى شد حضرت آنرا مى پذيرفتند و چه بسا بهترين هديه مورد علاقه حضرت بود. چنانچه عطرى به ايشان تعارف مى شد، ضمن اينكه خود را به آن معطر مى ساختند، مى فرمودند: «بويش نيكو و حملش آسان است» و اگر از معطر كردن خود به آن معذور بودند، تنها سر انگشت خويش را بر آن مى نهادند...
پيامبر اكرم(ص) بيش از پولى كه صرف غذا مى كردند صرف خريد عطر مى نمودند. آن حضرت از ميان عطرها، بيش از همه، «مُشك» را دوست مى داشتند، به گونه اى كه آثار استفاده از مشك در موهاى ايشان مشاهده مى شد. آن حضرت از عود و عنبر نيز بهره مى جستند و اين سه، از جمله عطرهايى بودند كه مردان آنها را استفاده مى كردند؛ زيرا رنگ نداشتند و معروف به «ذكور الطيب» (عطر مردان) بودند.
از خود آن حضرت در اين باره نقل شده كه فرمودند: «عطر مردان بوى آشكار و رنگ پنهان دارد و عطر زنان رنگ آشكار و بوى پنهان» «غاليه» نيز از عطرهاى مورد استفاده حضرت بود كه گاه همسران ايشان، حضرت را بدان خوشبو مى ساختند.*
