اولین باری که مقام معظم رهبری برآشفت!

گروه داخلی «تیتر یک»؛ فتنه 88 و حوادث آن به راستی یکی از مهمترین عوامل شناخت حق و باطل در نظام جمهوری اسلامی تلقی می شود. فتنه ای که مردم با بصیرت و هوشیاری خود در راهپیمایی خودجوش و عظیمشان در نه دی خط بطلان بر آن کشیدند. در این روزها که سالگرد آن روز را گرامی داشته ایم پای صحبت های حجت الاسلام پناهیان نشستیم تا با مروری دیگر، از ابعاد مختلف آن واقعه درسی دوباره بگیریم.

در متن زیر مصاحبه ای با حجت السلام پناهیان در خصوص فتنه 88 را می خوانید .

 هر اندازه هم که فضای فتنه ابهام آمیز باشد، حق برای شیعیان مثل روز روشن است

 اساساً فتنه در زمان غیبت امام معصوم در یک جامعه اسلامی چه معنایی دارد؟ و چه ریشه هایی باعث میشود که یک فتنه به وجود بیاید آن هم در جامعه‌ای اسلامی که 30 سال از انقلابش گذشته است.

مسلما فتنه امر نامطلوبی است ولی اینکه نباید پیش بیاید، جای تأمل دارد. فتنه در فرآیند رشد جامعه یک امر طبیعی است، و زمینه‌ی  پالایش و صعود جامعه را ایجاد میکند. ما فتنه های زیادی از اول انقلاب تا به حال داشتیم و در آینده هم خواهیم داشت. مثلا فتنه در عرصه خبر پراکنی و روزنامه نگاری که در دوران اصلاحات شاهد چنین جریانی بودیم. یا در سالهای 58 و 59 شما اوج فتنه منافقین را می بینید که با ترور کار خود را پیش می بردند. یا فتنه های دیگری که از خارج بر ما تحمیل میشود مثلا در برخی از مناطق مثل کردستان درگیری هایی ایجاد می کردند و الان همان جریان ها را برای سوریه رقم میزنند. این اتفاقات بسیار شبیه هستند و رسانه ها کوتاهی میکنند در بیان این موضوع و شباهت هایش در سطح منطقه ای و بین المللی. اینکه ما در این فتنه ها چه باید بکنیم؛ آیا نجات از این فتنه ها سخت نخواهد بود؛از زمان رسول الله (ص) تا امروز جزو توجهات خیلی رایج شیعیان بوده است. کمااینکه یک نفر از امام صادق (ع) پرسید ما در آن فتنه های آخر الزمان چطور خودمان را نجات دهیم درحالی که مومن از منافق شناخته نمیشود؟ امام صادق (ع) گوشه ی پرده خیمه را بالا زدند و نور آفتاب وارد خیمه شد، فرمودند: شما این را تشخیص میدهید که چیست؟ گفتند: بله نور آفتاب است، فرمودند: اشتباه نمی کنید؟ گفتند: نه آفتاب است. فرمودند: برای شیعیان ما هرچند فتنه ها ایجاد ابهام میکند اما حقیقت مثل روز روشن است. مثل همین آفتاب روشن است.

پیامبر گرامی اسلام فرمودند: فتنه های آخرالزمان نفاق را رسوا میکند. در کلام امیرالمومنین علی (ع) هست که در فتنه های آخرالزمان ریزش های زیادی صورت خواهد گرفت، به حدی این کلام ائمه معصومین درباره ی ریزش ها سهمگین است که اگر انسان به آن توجه کند دیگراز ریزش کسانی که وجاهت خیلی بالایی دارند زیاد تعجب نمیکند.

ریشه فتنه را باید در متن دموکراسی جست و جو کرد

برخی ریشه‌ی فتنه 88 را در مسائل سیاسی و توطئه های صورت گرفته می دانند، شما ریشه فتنه 88را از کجا می بینید؟

دشمنی با ملت ما یک جریان بسیار آشکار است و بقای دشمنان ما وابسته به نابودی ماست. لذا جنگ آنها با ما فوق العاده جدی تر از آن چیزی است که برخی از سیاست مدارهای ساده لوح ما تصور میکنند، کمااینکه در دوران اصلاحات بحث توهم توطئه را پیش کشیدند والان هم خیلی ها میگویند بیایید در مقابل دشمنان با یک مقدار مماشات رفتار کنیم. اینان حقیقت دشمنی را درک نکرده‌اند و شعارهای لیبرالی آنها را باور می کنند. یقیناً دشمنانی که در برابر ما هستند رذالت و سوابق شان خیلی پست تراز دشمنان اباعبدالله الحسین(ع) که نماز خوان بودند، است.  نمونه های کوچکش را می توانید در بحرین، سوریه و حتی لیبی ببینید که در موقعیت هایی که پیدا می کنند چگونه با بی رحم عمل می کنند.

باید با کارهای فرهنگی شناخت و تنفر مردم نسبت به دشمن را بیش از پیش بالا ببریم. درک درست دشمن، به تنهایی 90 درصد مشکلات ما را برطرف خواهد کرد. در کلام معصوم (ع) داریم که می فرماید: این نصرت پروردگار عالم برای بندگانش کافی است، که مردم ببینند که دشمنان خدا به معصیت های الهی عمل میکنند، آن وقت این مردم دیگر معصیت نمی کنند. زیرا دیده اند این اعمال را دشمنان خدا انجام میدهند. اما وقتی  به دشمن توجه نکردید و او را ضعیف انگاشتید توان دشمن برای نفوذ افزایش پیدا میکند، همانطور که دیدیم در فتنه 88 اسرائیل رسماً از آن ابراز خوشنودی کرد، یا آمریکا رسماً از آن دفاع کرد.

یکی دیگر از عوامل شکل گیری فتنه 88 عبور ما از تمدن غرب و دموکراسی است که این کار ساده ای نیست. همان طور که عبور ما از مارکسیست کار ساده ای نبود، و ما برای عبور از مارکسیسم چندین هزار شهدای  ترور و چندین کودتای سنگین داشتیم، اصلاً خودِ جریان جنگ تحمیلی یک پای ثابتش عبور ما از مارکسیسم بود، چون صدام وابسته به بلوک شرق بود، با اسلحه های سوریه و شوروی سابق با ما می جنگید. ما از دو جریان فکری مارکسیسم و لیبرالیسم می خواهیم عبور کنیم. ما برای عبور از جریان مارکسیسم و دموکراسی که وجه اجتماعی جریان لیبرالیسم هست باید هزینه بدهیم. آنها حتی در دانشگاه های ما افرادی را دارند که متعصبانه و کور کورانه مریدشان هستند. دموکراسی چه ربطی به فتنه دارد؟ دموکراسی یعنی فریب دادن مردم و در اختیار گرفتن آراء عموم برای کارتل ها و تراست ها و سرمایه داران بزرگ. دموکراسی در تجربه بین المللی اش یعنی اقلیت سرمایه دار بزرگ صهیونیست بر کشورها حاکم بشوند از آمریکا و انگلیس گرفته تا فرانسه و آلمان و ... در هیچ کشور ی نیست که دموکراسی برقرار شده باشد و تحت سلطه صهیونیست نباشد. دموکراسی یک اشرافیت مدرن است، یک نوع دیکتاتوری است به قول علامه طباطبایی (ره) شیوه ای است بدتر از دیکتاتوری. ریشه فتنه 88 را باید در متن دموکراسی جست و جو کرد معنا دموکراسی این نیست که حکومت را در اختیار آراء مردم قرار بدهید، بلکه یعنی راه نفوذ در حاکمیت را برای همیشه برای کارتل ها و تراست های بزرگ باز بگذارید به نام مردم و به کام  سرمایه داران حکومت را تسخیر کنید.

یک ریشه ی دیگر فتنه 88 این است که کسانی می خواستند با مفاهیم مردم سالاری، قانون و آزادی بیان مردم را فریب بدهند. اینها مفاهیمی است که در غرب هم ابزار فریب مردم است. آنها این مفاهیم را مقابل مفهوم ولایت قرار می دادند درحالی که ما معتقدیم ولایت تضمین کننده ی حقیقی اینهاست. در حالیکه خودشان نه به قانون و نه به حقوق شهروندان پای بنداند. هرکسی که با هر مفهوم خوب یا بدی با هر مفهوم دینی یا غیردینی مردم را فریب بدهد روزی با همان مفاهیم رسوا خواهد شد. این سنت الهی است. یکی از ریشه های فتنه 88 تحقق این سنت الهی است.

یکی از مواقف امتحان ولایت مداری انتقال ولایت از یک ولی به ولی دیگر است

در بدنه‌ی اجتماع ظاهراً فضای فریب و دلبستگی به غرب بین عده‌ای شکل گرفت و منجر به این اتفاق بیرونی شد، اما بخشی از پرچمداران فتنه از مبارزان ابتدای انقلاب و همراهان امام بودند، آیا باید پذیرفت که اینها هم دلبسته غرب شدند و فریب دموکراسی و مفاهیمی از این دست را خوردند؟!

چرا بعید میدانید پذیرش چنین حرفی را؟ ما 3 نوع ساختار سیاسی می توانیم داشته باشیم، یکی دموکراسی به معنای غربی کلمه، یکی دیکتاتوری به معنی سنتی اش و یکی نظام ولایی. ما هنوز هم شعار های لیبرالی و حمایت از دموکراسی غربی را در بیانات برخی از یاران دیرین انقلاب می بینیم که صریحاً راه عبور از بحران های کشور را تبعیت از قانون دموکراسی می دانند. دموکراسی یک مکتب نوظهور در غرب نیست، یک جریان همیشگی تاریخی است. وقتی کسی که حق حضرت زهرا (س) را غصب کرده بود در مواجهه با حضرت نتوانست بر دلایل ایشان فائق آید، گفت من به رأی این مردم این کار را انجام دادم این شما و این مردم ببینید که این مردم چه میگویند؟ اتکاء کردن به آراء عموم فریب خورده، یک فریب همیشگی تاریخ بوده است. حالا هم  کسانی هستند که جزو اطرافیان حضرت امام بودند اما آیا طرفداری ایشان از حضرت امام از باب ولایت مداری بوده؟ یا کاریزمای حضرت امام آنها را جذب کرده بوده و اینکه حضرت امام با آنها فاصله سنی و سابقه مبارزاتی قوی تری داشتند؟ خب طبیعتاً الان از افرادی که هم سن و سال خودشان هستند، مثل مقام معظم رهبری تمکین نمی کنند. یکی از مواقف امتحان ولایت مداری انتقال ولایت از یک ولی به ولی دیگر است. مگر برای انتقال ولایت از پیامبر گرامی اسلام به امیرالمومنین علی (ع) این ریزش ها اتفاق نیافتاد؟ از امیرالمومنین (ع) به امام حسن مجتبی (ع) هم ریزش ها آغاز شد و صلح امام حسن مجتبی هم نتیجه ی همین ریزش ها بود.

چگونه می شود افرادی که نزدیک به حضرت امام بودند دچار این انحرافات شوند و کارشان به جایی برسد که درخطی مقابل خط امام قرار گیرند؟

بخشی از این افراد از اول هم معتقد به خط امام نبودند، ضرورت های آن زمان اقتضاء میکرد که مسئولیت ها را در دست داشته باشند. ببینید صریحاً حضرت امام اکثر دفعاتی که از لیبرالیسم، و از اسلام آمریکایی در مقابل اسلام ناب صحبت فرمودند سال های آخر عمر شریفشان بوده،  یقیناً حضرت امام می دیدند که افکار لیبرالیسمی در حال بازگشت است و امام متوجه این شده بودند که لایه های گرایش به تفکر لیبرالی کجاها هست!؟ باید کاملا ً تاریخ را بررسی کنید، 7 ماه آخر عمر امام که بیشترین فراوانی و تأکید در ارتباط با این 2 واژه است چه جریانی در کشور بوده؟ آن زمان، زمان حاکمیت مطلق همین افراد بوده که به نام اطرافیان حضرت امام دارای حاکمیت مطلق رسانه ای، حاکمیت مطلق دولتی، حاکمیت مطلق مجلس، بودند. دررأس فتنه کسی بود که اگر حقیقتا ولایت مدار بود کاری نمی کرد که حضرت امام آن نامه را در جریان استعفاء علیه شان بنویسند و صریحاً به ایشان جلوی مردم نصیحت کنند، امیرالمومنین می فرماید جلوی مردم نصیحت کردن، سرزنش است.

مقام معظم رهبری بیشتر خواستار روشن شدن حق برای مردم بودند تا تحقق آن

نوع برخورد مقام معظم رهبری در برابر اینها وبطور خاص با سران فتنه را کمی تحلیل کنید.

رفتار مقام معظم رهبری از چند جهت قابل بررسی است اولا درایت ایشان در ترسیم خط صحیح سیاسی جمهوری اسلامی، که این موجب شد  جلوی فریب بسیاری از جریانات در متن انتخابات گرفته شود. گفتمانی که حضرت آقا طراحی کردند و آن را به مردم ابلاغ کردند. و جریان مقابل نقطه ضعفشان این بود که در این گفتمان عمل نکردند فکر کردن از آن حس علاقه مردم به دوره حضرت امام اگر سواستفاده کنند می توانند یک گفتمان موهوم و مبهم دیگری را مطرح کنند و رأی بیاورند. یکی از دلایل بسیار مهم رأی آقای احمدی نژاد این بود که در این گفتمان حرکت کردند، ایشان بر اعتماد به نفس ملی و عدالت تأکید ورزیدند، منششان هم در آن چهارسال قبل ساده زیستی بود. 16 سال بود که مقام معظم رهبری بر ساده زیستی دولتمردان تاکید داشتند و ایشان آن را اجرا کرد. این اقدام مقام معظم رهبری که جلوی فریب خوردن از شعارهای فرعی به ظاهر خوب را گرفتند و در روشنگری کار را به جایی رساندند که مردم آنچه که مصلحت نظام است را دقیقاً درک کردند. اقدام دوم هوشمندانه آقا این بود که درارتباط با آسیب های انتخابات و نسبت به جریانات خیابانی هشدار دادند نسبت به اینکه بعضی ها شعار تقلب را مطرح بکنند هشدار دادند و شما بدانید اینها نه به خاطر طرفداری از آقای احمدی نژاد بود... اولین باری که مقام معظم رهبری برآشفتند نسبت به بیان احتمال تقلب در انتخابات قبل از انتخابات آقای خاتمی بود، که آقای هاشمی درنماز جمعه گفتند که باید مراقب باشیم که پای صندوق ها تخلفی صورت نگیرد. مقام معظم رهبری بلافاصله درنماز جمعه بعد خودشان آمدند و فرمودند که به هیچ وجه این حرف درستی نیست که در انتخابات امکان دارد تقلب صورت بگیرد و قطعاً انتخابات ما سالم خواهد بود. درحالی مقام معظم رهبری این حرف را می زدند که همه به قطع می دانستند آقای خاتمی رأی می آورد. کسی که در مقام ولایت و پدر جامعه است واقعاً مصلحت های کلان را نگاه می کند. من حتی خاطرم هست که قبل از انتخابات 84 کسی از ایشان وقتی داشتند از جمکران می آمدند بیرون سوأل کرده بود که شما برای کدام کاندیدا دعا کردید؟ که حالا شاید میخواستند از این طریق رأی آقا را متوجه بشوند آقا به ایشان فرموده بودند که من برای پیروزی هیچ یک به طور خاص دعا نکردم و از خدا خواستم فقط بهترین مصلحتش را برای این مملکت فراهم بکند.  کار شایسته دیگری که انجام دادند این بود که با هیجانات سیاسی همراه نشدند و آرامش خودشان را حفظ کردند. عکس العمل تند به نامه ی آقای هاشمی نشان ندادند، همه ی دنیا فهمیدند این آرامش ایشان التهابات سیاسی را فروخواهد نشاند، در طول مسیر جریان فتنه هم تا 9 دی ایشان با آرامش برخورد کردند درحالی که بعضی ها دیگر همدستی شان با منافقین محرز شده بوده و خارج شدنشان از گردونه نظام و همراهی شان با رادیو اسرائیل محرز شده بود. آقا اینها را دعوت می کردند با کمال آرامش که بیایید خط خودتون را از خط تروریست های خیابانی جدا کنید. ایشان مهم تر از اینکه حق پیاده شود برایشان این مسئله مهم بود که حق روشن بشود. حتی ایشان بعد از حادثه عاشورا سکوت کردند تا مردم خود به خیابان ها بیایند.

نظر شما در مورد اتفاقات روز عاشورا چیست؟ چه شد که این افراد به جایی رسیدند که در روز عاشورا به خیابان ها بریزند و به ساحت سید الشهدا(ع) توهین کنند؟

مردم در تظاهرات 9 دی در مصاحبه های تلویزیونی همه ی تحلیل های خوب را انجام دادند، ما برای تشخیص اینکه یک جریانی چقدر خطرناک است باید منتظر باشیم و ببینیم که عاقبت این جریان به کجا می رسد؟ مردم دیدند که این ماجرا پایان شومی دارد، خودشون به خیابان ها ریختند و با اعتراض جلوی اینها ایستادند وبخش عمده ای از شعارشان نسبت به ساکتان فتنه بود. از تیپ های متفاوت و با سطوح فرهنگی متفاوت در آن تظاهرات بودند حتی از کسانی بودند که به آقای موسوی رأی داده بودند. وقتی کسی در مسیر باطل قدم بزرگی بردارد به صورت تصاعدی در مسیر باطل جلو خواهد رفت، بسیاری از کسانی که در کربلا اباعبدالله الحسین (ع) را محاصره کرده بودند به هیچ وجه قصد کشتن ایشان را نداشتند چه رسد به غارت خیمه ها. یک متن تاریخی است که عمر سعد در آن بیان کرده من می ترسم که این شمر آخر دست مرا به خون امام حسین آلوده کند. جریان فتنه هم کارش به اهانت به امام حسین و عاشورای امام حسین کشید. شاید برخی از این افراد وقتی به خانه شان برگشتند باور نمیکردند به عاشورای امام حسین(ع) توهین کرده باشند!؟

 حضرت آقا نکته مهمی را در ماه مبارک رمضان سال 88 بیان فرمودند که خیلی هم فراگیر شد و آن هم بحث عمارها بود، افرادی که بصیرت بخشی کنند، به نظر شما چه کسانی در سال 88 اين نقش را ايفا کردند؟!

کسانی که تعلق خاطر خاص سياسی نداشتند و در رودربايستی ها گیر نکردند و درک خوبی داشتند عمارگونه عمل کردند. بعضی ها می ترسيدند که عليه فتنه حرف بزنند و به طرفداری از آقای احمدی نژاد متهم بشوند. و حاضر نشدند به دفاع ازاصل نظام بپردازند که اين بی انصافی در قبال حق است.  برخی ديگر از دوستان خواصی طرفدار موسوی بودند و اينها با دوست و همسفره  بودند نمی توانستند مقابل رفقای خودشان بايستند. از طرفی هجمه ی تبليغاتی که آنها در کنار فتنه گری داشتند خيلی سنگين بود، بعضی ها درمقابل هجمه ی تبليغاتيشان بريده بودند، و این موجب ميشد در مقابل کاری که کمابيش ميدانستند غلط است، سکوت کنند، که بعدها نام ساکتين در انقلاب بر آنها گذاشته شد.
تذکر مقام معظم رهبری تحت عنوان عمارهایی برای بصیرت بخشی در جامعه صرفاً تذکر نبود و جنبه توبيخی هم داشت چون بخشی از نخبگان جامعه سالها وظیفه اشان را ترک کرده بودند. اما شما در ميان نخبگان داشتیم کسانی را که در رفاقت به جبهه فتنه بسيار نزديکتر بودند ولی چقدر عالی عمل کردند. یا جزو طرفداران خاص آقای احمدی نژاد نبودند ولی به میدان آمدند و صريحاً نظرشان را اعلام کردند.

فرهنگ نیوز: آیا سیاسی کاری است کسانی را که تا دیروز مسئولیت هایی در نظام داشتند امروز نااهل یا بی بصيرت و ساکت فتنه و انحرافی بخوانیم؟ آیا این برخوردها تندروی است؟

چرا حضرت امام به آقای منتظری که تا يک هفته قبلش استعداد رهبری کشور را داشت چنان نامه هايی نوشتند و ايشان را عزل کردند و حتی در نامه ای برای ايشان به این مضمون نوشتند که توبه کنيد تا از قعر جهنم نجات پيدا کنيد. چرا درباره نوه ی خودشان، فرزند آقامصطفی که آقا مصطفی فرزند دلبند حضرت امام بودند وقتی ايشان مواضعشان ضد انقلابی شد آن دستور را دادند؟ سياسی کاری اين است که وقتی انحراف کسی مشخص شد او را افشا نکنيم و عليه او اقدام نکنيم. البته در کشور ما متأسفانه خيلی ها در سياسی کاری حرفه ای شده اند.

فتنه 88 جامعه را واکسینه کرد.

مقام معظم رهبری از 9 دی بعنوان يوم الله ياد کردند، اين تعبير يوم الله تعبير بزرگی است. نظرتان را در این مورد بگویید؛ و اینکه بعد از 9 دی چه اتفاقی افتاد؟ آیا فتنه تمام شد؟

حماسه 9 دی با يک حرکت خودجوش مردمی و نخبگانی که در ميان بدنه ی مردم بودند سازماندهی شد و شکل گرفت وبسيار قوی ظاهر شد و مهر پايان بر فتنه گری در کشور زد. : ملاک يوم الله شدن يک روز چيست؟ درباره ی غديرخم ما معتقديم که اين آيه آمده است « الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُواْ مِن دِينِكُمْ » هر روزی که شما دشمن را مأيوس کنید يوم الله است واعظم اعياد ما عيد غدير است.  يوم الله 9 دی يوم الله تکرار يک سنت نبود و به وسیله آن فتنه در عرصه خيابانی و مطبوعاتی و رسانه ای پايان يافت. ولی اينکه عده ای در انديشه بازگرداندن نظام به دوران قبل از انقلاب و زیر سلطه صهیونیست قرار دادن نظام باشند، اين هيچ وقت پايان نيافته و از تعدادشان هم کاسته نشده، اما مردم بیش از پیش آگاه شدند.

 برخورد نظام با اين فتنه گران و معترضين راچگونه ارزيابی ميکنيد؟

برخورد نظام خيلی با سعه صدر بود، واقعاً جفا است اگر بگوییم که نظام سخت برخورد کرد. اگر نظام می خواست طبق قوانين جمهوری اسلامی و طبق فرمايشات حضرت امام عمل بکند، خيلی سختگيرانه تر از اين بايد عمل مي شد. اگر کلمات حضرت امام را درباره ی کسانی که در جمهوری اسلامی آشوب های خيابانی راه مي اندازند نگاه کنید، می بینید که چقدر نظام با سعه صدر برخورد کرد. سخنان مقام معظم رهبری درمقابل فتنه بسيار نرم تر از سخنان حضرت امام درمورد فتنه های زمان خودشان بود، چرا نرم تر سخن گفتند؟ به دليل اينکه علاقمند بودند گروه کثيری از کسانی که فريب فتنه را خوردند متوجه شوند. اين فتنه توانسته بود فضا را به شدت غبارآلود کند و در همان متن غبار اگر خيلی از دستگيری ها و اعدام ها صورت می گرفت ابهام برای خيلی ها باقی می ماند و ديگر متقاعد نمی شدند پس نظام هم خيلی خوب و نرم برخورد کرد.

تحليل شما از بحثی که حضرت آقا درباره ی ريزش ها و رويش های فتنه ی 88 داشتند چگونه است؟

بحث واضحی است به نظر من ريزش ها در چند لايه صورت گرفت البته ريزش ها يکسان و مطلق نبود و رويش هايی هم که صورت گرفت رويش های بسيار قابل توجهی بود، بيشترين رشد را مردم ما داشتند، به حدی که مقام معظم رهبری فرمودند جامعه واکسينه شد. در فتنه 88 غلبه با رويش ها بود، اين رويش ها موجب ميشود در آينده وضعيت بسيار بهتری داشته باشيم ولی فتنه های بعدی يقينا مشابه فتنه های قبل نخواهد بود.

 آیا مردم  حوادث فتنه 88 را فراموش مي کنند؟

الحمدالله امروز رسانه های انقلابی خيلی توسعه پيدا کرده اند. هم انواع گروه مستند ساز هم فضای بسيار مهم اينترنت. فضای نخبگانی جامعه ما به هيچ وجه وابسته تام وتمام به صداوسيما نيست و همه بايد کارشان را به خوبی انجام دهند و من فکر مي کنم که اگر نيروهای انقلابی در عرصه رسانه وظايف خودشان را انجام دهند نبايد نگران فراموش شدن فتنه 88 باشيم، يقيناً درس و عبرت های کافی در جامعه ما از اين فتنه گرفته شده و واکسيناسيون تحقق پيدا کرد.