تأکید برگفتمان وحدت؛ مولّفۀ کلیدی علمای اسلامی

گروه دین و اندیشه«تیتریک»؛/ مهدی نجفی

وحدت و هبستگی و انسجام همۀ مذاهب اسلامی در سایۀ عمل به قرآن و بازگشت به آموزه های وحدت آفرین کلام وحی است، از این رو باید اذعان نمود ضرورت ایجاد تقریب میان مسلمانان و مذاهب اسلامی از امور انکار ناپذیر در جوامع اسلامی می باشد،زیرا فضای دینی،سیاسی،و فرهنگی بسیاری از کشورهای اسلامی به علت وجود برخی اختلافات قومی،و دینی در التهاب و بحران به سر می برد.اگر چه عاملین و مسبّبین اصلی این بحرانها و التهابات را باید در توطئه های استکبار و عوامل مزدور آنها درکشورهای اسلامی دانست، لیکن در این فضای حساس و افزایش توطئه های دشمنان اسلام علیه تقریب مذاهب اسلامی ،نهادهای فرهنگی و دینی و سیاسی جوامع اسلامی وظایف سنگینی برای ایجاد ساز و کارهای فرهنگ وحدت و تقریب،در میان مسلمانان عهده دار می باشند.

ایجاد وحدت و تقریب در اندیشه، هدف و جهت گیری مسلمانان ، یکی از اهداف بزرگ دین اسلام بوده و نیز ابزار قوی و در عین حال سازنده است، مشروط بر این امرکه تقویت مذاهب اسلامی بدون اهداف مادّی و بدون شائبه های فردی و سیاسی انجام گیرد، که این امر خود باعث حرکت عظیم رشد و تعالی و تقریب برای جوامع اسلامی خواهد گردید. لازم به ذکر است علمای اسلامی به عنوان پیشگامان وحدت اسلامی نیز باتداوم این مبنای قرآنی بر اتحاد امت اسلامی تأکید ورزیده اند.

از علمای شاخص در زمینه وحدت و اتحاد امت اسلامی باید از شیخ شلتوت آن عالم،فقيه، مفسر و مجاهد مصری که یکی از پیشگامان فرهنگ تقریب در میان جوامع اسلامی بوده است و نیز حضرت آیت الله بروجردی مرجع تقلید وقت شیعیان اشاره کرد.

حجت الاسلام سید محمدرضا احمدی بروجردی نوه آیت الله بروجردی در باب اهتمام بسیار فراوان حضرت آیت الله بروجردی در امر تقریب این طور بیان می کند:

«آیت الله العظمی بروجردی(ره)، آن قدر به این مهم اصرار داشت که در کشور مصر، همایش تقریب مذاهب برگزار کرد و پنجاه تن از عالمان سرشناس اهل تسنن را به آن فراخواند. اصرار بر همین اعتقادات بود که باعث شد شیخ شلتوت که بنیان گذار دانشگاه الازهر مصر است، فتوایی تاریخی را مبنی بر این که "عمل کردن به قول ائمه اطهار(ع) مجزی است"، صادر کند و بر مقبولیت عمل شیعیان صحه بگذارد»^[1].

شیخ‌الازهر در آن زمان، یعنی شیخ محمود شلتوت پس از این ملاقات‌ها فتوای تاریخی خویش را در به رسمیت شناختن مذهب جعفریه اثنی‌عشریه اعلام می دارد و جواز معامله و معاشرت با مسلمین را که به جهت دسیسه‌های استعماری با شیعیان در نقار بودند، بیان می‌کند. او می‌نویسد: (ان مذهب الجعفریه المعروف بمذهب الشیعه الامامیه الاثنی‌عشریه، مذهب یجوز التعبد به شرعاً کسائر مذاهب اهل سنته)^[2].«جایز است شرعاً عمل کردن به دستورات مذهب جعفریه که به مذهب امامیهاثنا عشریه معروف است مانند سایر مذاهب اهل سنت.»

در وصف شیخ محمود شلتوت باید اذعان نمود:شخصیتی بزرگ و نامدار که با صدور فتوای تاریخی شیخ محمود شلتوت، مفتی و رئیس الازهر و صاحب تفسیر تقریبی قرآن کریم، مبنی بر جواز پیروی از مذهب شیعه و همچنین تأسیس کرسی فقه مقارن در الأزهر، که به جرأت می توان این فتوا را بزرگ ترین رویداد در روابط بین مذاهب در قرون اخیر نام برد^[3]همچنین شیخ محمد غزالی، علامه اقبال لاهوری، علامه مودوی پاکستانی، حسن البناء، سید قطب مصری و مرحوم مولوی مولانا عبدالعزیز از دیگر علما و بزرگان اهل سنّت و در عصر حاضر از علماء و بزرگان شیعه می توان از حضرت امام خمینی(ره)، امام موسی صدر، شیخ محمد جواد مغنیه، علامه شیخ مرتضی مطهری، آیت الله سید محمود طالقانی و آیت الله دکتر محمد حسین بهشتی نام برد^[4]در حال حاضر نیز شخصیت ارزشمند مقام معظم رهبری در امر گفت و گو و نیز بیانات وحدت بخش در مورد ایجاد تقریب در میان مسلمانان جزو سرآمدان روزگار معاصر می باشند که در پاسخ به استفتائیاز سوی علما و فرهیختگان شیعه منطقه احساء عربستان سعودی مبنی بر اینکه ایشان نظر خود را درباره "اهانت و استفاده از کلمات تحقیرآمیز و توهین به همسر پیامبر اسلام ام المومنین حضرت عایشه اعلام کنند،لذا رهبر معظم انقلاب در پاسخ به این استفتاء اعلام کردند:«" اهانت به نمادهای برادران اهل سنت از جمله اتهام زنی به همسر پیامبر اسلام [عایشه] حرام است. این موضوع شامل زنان همه پیامبران و به ویژه سید الانبیاء پیامبر اعظم -حضرت محمد(ص) -می شود."»^[5]

همچنین مقام معظم رهبری در باب اتحاد امت اسلامی و تاکید بر مبانی مشترک میان مذاهب مختلف اسلامی فرمودند:«علماى شيعه و سنى با هم جلسه بگذارند، تفاهم كنند، با هم حرف بزنند. ما كارهاى مشتركى داريم. خيلى خوب؛ شما فقه خودت را تبيين كن، تدريس كن، شما هم فقه خودت را تبيين كن، تدريس كن. شما فقه جعفرى بگو، شما فقه شافعى بگو. عقايدتان را داشته باشيد، اما كارهاى مشترك هم ميتوانيد بكنيد.^[6]»

لذا فرهنگ گفت و گو یقینا نقش شگرفی در پیش برد اهداف تقریبی ایفا خواهد نمود و نمونه های ذکر شده مخصوصا در مورد مکاتبات حضرت آیت الله بروجردی و شیخ محمد شلتوت و نیز فرمایشات وحدت آفرین مقام معظم رهبری،ضرورت فرهنگ گفت و گو را برای همه مسلمانان نشان می دهد.

لیکن چشم اندازی که گفتمان وحدت امت اسلامی دنبال می نماید، دست یابی به یک مبنای مشترک تقریبی بر اساس اشتراکات فکری و نظری مذاهب اسلامی و مسلمانان است که یقینا این نوع نگاه به نزدیکی افکار و اندیشه های تقریبی جوامع اسلامی کمک خواهد کرد.

امید است همۀ علمای اسلامی اعم از شیعه و سنی با تمسّک به فرامین الهی در کتاب و سنت و با تمسک به اصول کلّی مشترک در دین مبین اسلام اتّحاد و تقریب را به بهترین نحو نشان دهندتا نتیجه این وحدت به تعامل و همکاری مستمر در جوامع اسلامی منجر گردد.

http://www.tebyan.net . [1]

[2] . سایت آیت‌الله العظمی بروجردی.

[3] . ر.ک: شیخ محمود شلتوت؛ طلایه دار تقریب، عبدالکریم بی آزار شیرازی، صص۱۹۸-۱۹۷؛ همبستگی مذاهب اسلامی، عبدالکریم بی آزار شیرازی، صص۳۱۰-۳۰۹.

[4] . ر.ک: پشوایان تقریب؛ آیت الله بروجردی و شیخ محمود شلتوت، مجموعه مقالات، ص۱۶۸.

http://www.khabaronline.ir/detail/97482/ . [5]

[6]بيانات مقام معظم رهبری در جمع روحانيون شیعه و اهل سنت كرمانشاه:20/7/1390 http://farsi.khamenei.ir‌ .