از داروهای لاغـــــــــــری کشنده تا سقط و ترک اعتیاد خطرناک در برخی عطاری‌ها

گروه سلامت«تیتریک»؛امروزه در هر خیابانی که قدم برمی‌داری به فاصله چند متری شاهد عطاری‌هایی هستید که محل عرضه گیاهان دارویی بوده و تبلیغات فراوانی بر در و دیوارشان به چشم می‌خورد که نظر افراد را به خود جلب کرده و تبلیغاتی برای لاغری، رفع جوش، افزاینده میل جنسی، ترک اعتیاد و از این قیبل امور می‌کنند.

حرفه عرضه گیاهان دارویی می‌تواند حرفه‌ای مناسب محسوب شود که امروزه به دلیل سود فراوانی که برای فروشنگان آن دارد محلی برای سوءاستفاده از شهروندان و به سلامت انداختن سلامتی آنها تبدیل شده است.

بسیاری از فروشندگان گیاهان دارویی از استقبال مردم سوءاستفاده می‌کنند چرا که بسیاری از آنها تصور می‌کنند که گیاهان دارویی مانند داروهای شیمیایی پر عارضه نیستند و فروشندگان گیاهان دارویی از این راه سود کلانی به جیب می‌زنند.

بسیاری از مردم تصور می‌کنند که داروهای گیاهی بی عارضه هستند و سر خود و بدون تجویز پزشک اقدام به خریداری گیاهان دارویی می‌کنند  به همین دلیل مصرف خودسرانه داروهای گیاهی از سوی بسیاری از شهروندان و استقبال زیادی که از این داروها وجود دارد، این روزها تعداد عطاری‌های مجاز و غیرمجاز نیز در حال افزایش است.

باید دانست که عطاری جایگاه تجویز دارو و درمان بیماری نیست و آنها صلاحیت دخالت در امور پزشکی را ندارند که این کار دخالت مستقیم در امور پزشکی محسوب شده و تجویز‌های نادرست موجب بروز مشکلاتی برای افراد می‌شود.

براساس تحقیقاتی، بیش از 90 درصد از داروهای ترک اعتیاد گیاهی در عطاریها، حاوی داروی شیمیایی دیفنوکسیلات است و البته از آن خطرناک‌تر، داروهای اعتیادآوری مانند ترامادول و کدئین. آن هم در شرایطی که ترامادول این روزها به عنوان یکی از داروهای اعتیادآور و روانگردان شناخته می‌شود و اعتیاد به آن بسیار خطرناک است.

مسعود محبی عطار و کارشناس گیاهان دارویی در گفت‌و‌گو با خبرنگار تسنیم می‌گوید: بسیاری از عطاری‌ها زیر مجموعه صنف خوارو بار فروشان و فروشندگان لوازم آرایشی و بهداشتی هستند. بازرسی وزارت بهداشت زیاد قاطعانه نیست فقط نگاه سطحی و مختصر می‌کنند و اکثراً مشکلات با یک صحبت ساده حل می شود.

این کارشناس گیاهان دارویی اضافه می‌کند: عطاری‌ها مجوز فروش داروهای گیاهی را ندارند چرا که فارغ التحصیلان طب سنتی به اندازه ای تبحر پیدا نکرده اند که بتوانند داروخانه گیاهان دارویی را اداره کنند و داروخانه‌ها هم آنقدر دارو دارند که زمانی را برای عرضه داروهای گیاهی نمی‌گذارند.

وی ادامه می‌دهد: ولی باید بدانیم که عطاری‌ها زیر مجموعه سقط فروشان هستند و محل عرضه داروهای گیاهی نیستند. در اصل فروش هرگونه دارو در عطاری‌ها مجاز نیست و عطاری‌ها مجاز به فروش گیاهان مفرد و عرقیات هستند.

این عطار می‌افزاید: یک صنف جدا برای این عطاران باید ایجاد شود که هر کس تمایل به تاسیس عطاری دارد ابتدا آموزش صحیح ببیند تا گیاهان دارویی را از هم تشخیص بدهد. امروز چنین آموزشی وجود ندارد و بسیاری از عطاران بادرنجبویه را از استخودوس تشخیص نمی‌دهند که این مسئله می‌تواند با جان مردم بازی کند.

محبی می‌گوید: سخت گیری برای عطاری‌ها باید قوی تر و منسجم تر باشد تا با سلامت مردم بازی نشود؛ الان عطاری فروشندگی شده است، در عطاری‌ها داروهای ترکیبی برای ترک اعتیاد و افزاینده میل جنسی وجود دارد که بسیاری از آنها در ترکیباتشان داروهای خارجی پودر شده ای است که عوارض بدی دارد و از 2 تا 7 هزار تومان به فروش می‌رسد ولی متاسفانه بازرسی‌هایی که برای عطاری‌ها صورت می‌پذیرد منسجم نیست و یک ماه بازرسی انجام می‌دهند و ممکن است که مدت‌ها به بازرسی نداشته باشند.

محمود خدادوست معاون طب سنتی وزارت بهداشت اظهار می‌دارد: ارائه مجوز به عطاری‌ها بر عهده وزارت صنعت، معدن و تجارت و زیر نظر صنف سقط‌فروشان است.

به گفته وی نظام سلامت در زمینه فروش داروهای گیاهی در عطاری‌ها دغدغه بسیار دارد، هم‌اکنون در عطاری‌ها داروهای درمان چاقی، لاغری، دیابت و بیماری‌های عصبی مانند ام‌اس و اقسام دیگر به فروش می‌رسد که نه تنها بسیاری از این داروها، بی‌نام و نشانی هستند بلکه بسیاری از آنها که در ماهواره‌ها تبلیغ می‌شود و داروهای شیمیایی بوده که با اضافه کردن گیاهانی مانند زردچوبه و انیسون تغییر رنگ و تغییر بو داده است. استفاده از این داروها عوارض زیادی به نظام سلامت وارد می‌کند و بار مالی زیادی را متحمل می‌شود. همچنین موجب می‌شود که از باور و اقبال مردم سوءاستفاده شود و عدم اطمینان به داروهای گیاهی را بر افراد جامعه ایجاد کند.

معاون مرکز تحقیقات پزشکی قانونی ادامه می‌دهد: در دولت گذشته مصوبه‌ای تصویب شد که عطاری‌ها اجازه توزیع داروهای ترکیبی به هر عنوانی را ندارند و فروش داروهای ترکیبی در عطاری‌ها ممنوع است و این مصوبه به وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز اعلام شد.

خدادوست می‌گوید: اصولاً عطاری‌ها محل داروهای گیاهی نیست، بلکه مجاز به فروش گیاهان مفرد هستند. پیرو جلسه‌ای که با وزارت صنعت، معدن و تجارت و صنف سقط‌فروشان داشتیم قرار شد که اگر لازم باشد آموزش‌هایی را به عطاران بدهند و این کار را وزارت بهداشت انجام می‌دهد و حتی قرار شد که یک بازرس از وزارت بهداشت، به عطاری‌ها نیز بازرسی داشته باشد.

وی می‌افزاید: بسیاری از عطاری‌ها مجوز تاسیس ندارند و بدون ارائه مجوز از صنف خودشان مشغول به ارائه خدمات هستند که این مساله می‌تواند به مردم و نظام سلامت آسیب جدی وارد کند. ورود کارشناسان وزارت بهداشت در سیستم نظارتی می‌تواند اثر گذار باشد. در سازمان غذا و دارو نیز جلسه مشترکی با وزارت صنعت، معدن و تجارت صورت گرفت که وزارت بهداشت اعلام آمادگی برای فرستادن کارشناس و دستور بازرسی از عطاری‌ها را داشتند.

فراز مجاب استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و استاد داروسازی گیاهی در گفت‌و‌گو با خبرنگار تسنیم می‌گوید: طبق قانون عطاری‌ها فروشگاه‌هایی هستند که برای درمان بیماری‌ها نیست بلکه فروش و عرضه گیاهان دارویی به مردم است و افراد نباید برای معالجه به عطاری‌ها مراجعه کنند و این قانون به طور رسمی به آنها ابلاغ شده است و فقط فروشنده گیاهان دارویی هستند.

به گفته وی در بین عطاری‌ها کسانی که مسن‌تر هستند قدرتشان در تشخیص برخی از بیماری‌ها بر اساس طب سنتی بیشتر است ولی برخی از عطاری‌های جدید که جوان هستند بنابراین اظهارنظر‌های عطاران جوان می‌تواند مشکل زا باشد و حتی برخی از گیاهان دارویی را اشتباه به مردم عرضه می‌کنند که عارضه به افراد وارد می‌کنند.

استاد داروسازی گیاهی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی اضافه می‌کند: داروهای چاق کننده که در عطاری‌ها به فروش می‌رسد دارای کورتون بوده و مصرف کورتون با تشخیص پزشک و برای برخی از بیماری‌ها اشکال ندارد و از عوارض ترکیبات کورتونی موجب ادم یا افزایش آب در بدن می‌شود که چاقی کاذب ایجاد کرده و مصرف به این شکل صحیح نیست و به سرعت به حالت اول برمی‌گردد، کورتون دارای عوارضی همچون بر ارگان‌های تولید کننده کورتون مانند غدد فوق کلیوی تاثیر می‌گذارد و باعث از کار افتادن کلیه شود و حتی مواردی از بروز مرگ با مصرف چنین داروهایی گزارش شده است.

شیران، گیاه شناس و مدیر کنترل کیفیت یکی از شرکت‌های تولید کننده داروهای گیاهی در گفت‌و‌گو با خبرنگار تسنیم اظهار می‌دارد: افراد عطاران را به عنوان مرجع تشخیص و درمان بیماری قرار ندهند.

به گفته وی یک سری از گیاهان دارویی مانند گل گاوزبان که افراد به هنگام عصبانیت و برای آرامش اعصاب از آن استفاده می‌کنند برای همه افراد مفید نبوده و موجب بروز مشکلات قلبی و عروقی می‌شود. همچنین فشارخون را افزایش داده و اگر کسی مبتلا به فشارخون باشد در معرض خطر قرار می‌گیرد.

جواد علوی در کارشناس طب سنتی در گفت‌و‌گو با خبرنگار تسنیم می‌گوید: عطاران سرخود رژیم لاغری به افراد می‌دهند و داروهای لاغر کننده به آنها تجویز می‌کنند بدون اینکه مزاج افراد را بدانند چرا که تجویز داروهای گیاهی و حتی گیاهان دارویی بدون تشخیص مزاج به بیمار صدمه زیاد وارد می‌کند.

به گفته وی گیاهان دارویی داری عوارضی است که اگر در صورت سرخود مصرف شود مشکل آفرین خواهد بود. به عنوان مثال به یک خانمی که بیماری رحمی داشت گیاه دارویی تجویز کردیم ولی چون در این گیاه در داروخانه درمانگاه وجود نداشت فرد را برای خرید به عطاری ارجاع دادیم عطار گیاه دارویی دیگری را اشتباه به فرد داده بود و این خانم پس از 2 هفته مراجعه کرد و مشاهده کردیم که بیماریش عود کرده و یک هفته به دلیل انقباضات شدید رحمی بیمارستان بستری شده بود.

این کارشناس طب سنتی می‌افزاید: لزوم آموزش گیاهان دارویی به عطاران بسیار اهمیت دارد چرا که جان افراد به خطر می‌افتد بسیاری از افراد تصور می‌کنند که گیاهان دارویی بدون خطر هستند ولی گیاهان دارویی دارای از درجه قوا یا تاثیر در بدن هستند که داروهای درجه اول و دوم مشکل خاصی ایجاد نمی‌کنند ولی در مورد داروهای درجه سوم باید گفت که این داروها بسیار قوی هستند که استفاده از آنها باید با دقت زیادی همراه شود زیرا می‌تواند افعال طبیعی را بر هم زند. همچنین داروهای درجه چهارم اگر درست استفاده نشود می‌تواند موجب هلاکت فرد شود چرا که بسیار قوی است.

وی بیان می‌کند: عطاری‌ها که گیاهان مفرد را می‌فروشند مشکلی ایجاد نمی‌کنند ولی عطاری‌هایی که داروهای مکمل می‌دهند مشکل ایجاد می‌کنند. امروزه در برخی از عطاری تبلیغات گسترده‌ای درباره داروهای افزایش میل جنسی می‌دهند که به همه افراد توصیه نمی‌شود چرا که مزاج این داروها با بدن همه افراد سازگار نیست و ممکن است به سایر ارگان‌های رئیسه بدن ضرر وارد کند.

علوی می‌افزاید: بسیاری از عطاری‌ها با تجویز غلط دارو طب سنتی را زیر سوال برده اند که این قضیه موجب شده است که اعتماد افراد را به طب سنتی کاهش دهند در صورتی که طب سنتی مکمل طب نوین بوده و همراه و همگام آن در درمان بیماری‌هاست و در مواردی هم بسیار قوی تر از طب جدید کار می‌کند.

وی می‌گوید: عطاران باید گیاهان دارویی را بر اساس مزاج فرد، فصل و مزاج سن ارائه دهند و تجویز گیاهان اشتباه بدون در نظر گرفتن مزاج فرد می تواند به سلامتی لطمه وارد کند.

به گفته وی برخی از داروهای لاغری که در عطاری‌ها به فروش می‌رسد، مکانیسم اثرشان این است که خون را رقیق کرده و مواد زاید را برای خروج آماده می‌شود ولی چون بعد از مصرف دارو به فرد توصیه ای درباره پاکسازی بدن نمی‌شود، مواد زائد فقط رقیق می‌شود و در خون روان شده و به اعضاء رئیسه (قلب، مغز، کبد و تخمدان‌ها)  لطمه وارد می‌کند چرا که معمولاً بعد از رقیق شدن مواد زائد با تدابیری بدن را وادار به خروج مواد به وسیله اسهال یا استفراغات دیگر می‌کنند تا خون پاکسازی شود.

این کارشناس طب سنتی عنوان می‌کند: برخی از داروهایی که برای لاغری به فرد می‌دهند کشنده است چرا که مواد شیمیایی وارد دارو کرده اند و به اسم گیاهی به فروش می‌رسد و در طول مدت کوتاهی ممکن است که فرد لاغر شود.

علوی می‌افزاید: در داروهایی که برای چاق شدن به فروش می‌رسد معمولاً دارای کورتون بوده و فرد در مدت کوتاهی چاق می‌شود که این چاقی، چاقی خوبی نبوده و به بدن ضرر فراوان وارد می‌شود چرا که کورتون کبد را تحریک کرده و لزوجیت خون را افزایش می‌دهد و ر‌طوبت بدن بیش‌تر شده و فرد دچار چاقی شحمی یا چربی می‌شود که خود عامل بروز بسیاری از بیماری‌هاست.

وی اضافه می‌کند: چاقی که در اثر مصرف کورتون‌ها ایجاد می‌شود در مدت کوتاهی موجب تجمع چربی اطراف قلب شده که خطرات بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهد.

این کارشناس طب سنتی با بیان اینکه آموزش به عطاران می‌تواند از بروز بسیاری از مشکلات در طب سنتی کاهش دهد، یادآور می‌شود: افراد باید با توجه به مزاجشان گیاهان دارویی یا داروهای گیاهی مصرف کنند و طبق تجویز پزشک حاذق و مزاج شناس متبحر دارو باشد تا به سلامتیشان لطمه وارد نشود.

یکی از دانشجویان PHDطب سنتی درباره تجویز اشتباه یکی از عطاری‌ها به زن جوانی که بعد از 10 سال باردار شده بود، اظهار می‌دارد: بیماری به یکی از درمانگاه‌های طب سنتی زیر نظر دانشگاه طب سنتی مراجعه کرده بود که نابارور بود و پس از یک دروره درمانی 6 ماهه باردار شد.

این خانم برای کاهش درد معده خود به یکی از عطاری‌ها مراجعه کرده بود و به او گیاهی به نام زنیان تجویز کرده بود این خانم بدون توجه به اینکه داروهای گیاهی نیز خطرات خودش را دارد گیاه را مصرف کرد و پس از گذشت 3 روز دچار خونریزی شدید شد که به بیمارستان منتقلش کردند، بچه خود را سقط کرد و تجویز اشتباه عطار موجب شد که زنی بعد از 10 سال باردار شده بود بچه خود را از دست بدهد.

یکی دیگر از دانشجویان PHD عنوان کرد که یکی از بیماران گیاه دارویی را از عطاری خریداری کرده بود همراه خود به درمانگاه طب سنتی آورده بود این بیمار عنوان کرد که در اثر استفاده از این دارو دچار دچار خونریزی های شدید شده بود که استادمان وقتی گیاهی که این خانم از عطاری خریداری کرده بود مشاده کرد متوجه شد که این گیاه با مواد دیگر ترکیب کرده اند و رنگ آن کاملا شبیه گیاه مورد نظر بود ولی چون دارای خواص بازکننده‌گی قاعدگی داشت این بیمار با مصرف آن مشکل برایش پیش آمده بود.