طوفان انتقاداتی که رستاخیز بپا کرد
گروه سینما «تیتریک» ؛ فیلم سینمایی رستاخیز که از نگاه بکیر فرزند حر ابن یزید ریاحی به قیام امام حسین (ع) و حوادث واقعه عاشورا می پردازد، آخرین اثر سینمایی احمدرضا درویش پس از فیلم سینمایی دوئل است.
این اثر سینمایی که نگارش آن را هم درویش بر عهده داشت، در 16 بهمن‌ماه
سال 92 همزمان با برگزاری سی و دومین دوره جشنواره فیلم فجر در کاخ جشنواره
به نمایش در آمد.
پس از پخش این فیلم در کاخ جشنواره و نشان دادن چهره حضرت ابوالفضل
العباس(ع) ،حضرت علی اکبر(ع)، حضرت علی اصغر(ع)، حضرت قاسم(ع) و چندتن دیگر
از یاران باوفای امام حسین(ع) موجی از انتقادات علیه این فیلم به راه
افتاد.
علما و مراجع تقلید، نمایندگان مجلس شورای اسلامی، مداحان و ذاکران اهل
بیت و منتقدان سینما در کنار بسیاری از سایت ها و رسانه ها مراتب اعتراض
خود را به این تابوشکنی در فیلم رستاخیز اعلام کردند.
آیتالله مکارم‌شیرازی: در مورد حضرت قمر بنی‌هاشم (ع)،
نشان دادن چهره آشکار به مصلحت نیست و بهترین راه حل این است که مانند
معصومین (ع) چهره ایشان را به صورت مبهم و در هالهای از نور نشان دهند تا
مشکلی پیش نیاید.
آیتالله مظاهری‌اصفهانی : این کار حرام است و باید نباشد.
آیتالله علوی‌گرگانی: شخصیت حضرت ابوالفضل (ع) در میان عموم مردم و شیعیان مخصوصاً متدینین ممتاز است و بنابراین برای جلوگیری از هتک حرمت و وهن به مقام عظمای آن بزرگوار لازم است از نشاندادن چهره ایشان اجتناب شود.
آیتالله موسوی‌اردبیلی: به طور کلی هرگونه عملی که موجب وهن و بیحرمتی به ساحت مقدس اهلبیت (ع) و از آن جمله حضرت ابوالفضل عباس بن امیرالمومنین (ع) شود و یا مستلزم مفسدهای باشد جایز نیست. بر مسئولان لازم است که رعایت کنند.
آیتالله ملکوتی‌تبریزی: بهتر، بلکه لازم است به نحوی از هاله نور از نشان دادن استفاده شود.
آیتالله حسینی‌شاهرودی: چون احتمال میرود که نشان دادن چهره مبارک قمر بنی‌هاشم (ع) در فیلم، مستلزم وهن به ساحت مقدس ایشان شود بنابراین نباید نشان داده شود.
آیتالله وحیدخراسانی: شنیدهام میخواهند قمر بنی
هاشم را به نقش هنرپیشهها درآورند. قمر بنی هاشم کسی است که حجت خدا
مقابل قبر او می‌ایستد و می‌گوید: «سلام خدا، سلام تمام انبیا، سلام تمام
اوصیا، سلام تمام شهدا بر تو یا بن امیرالمومنین». قمر بنی هاشم کسی است که
124 هزار پیغمبر، هر صبح و شب به او سلام می‌کنند. حال این شخصیت را می
خواهند به نقش هنرپیشهها درآورند ... خدا نکند که چنین کاری را انجام
دهند، که اگر بکنند، آن وقت هر چه پیش آید و هر چه ما بگوییم، معذوریم.
آیتالله صافی‌گلپایگانی: جواب همان است که حضرت آیتالله وحید فرموده‌اند.
آیتالله مرتضی مقتدایی ،عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه
قم: آنچه در فیلم رستاخیز رخ داده است کار خوبی نیست و ما باید حرمت اهل
بیت (ع) را نگه داریم. اگر خودمان به دست خودمان حرمت اهل بیت (ع) و
فرزندانشان را حفظ نکنیم، چه توقعی از تکفیریون و سلفیون خواهیم داشت؟
در حالی که تعدادی از رسانه ها به نقل از وزیر ارشاد مدعی شده بودند که «آیت الله العظمی سیستانی» و تعدادی دیگر از مراجع فیلم سینمایی "رستاخیز" را مورد تأیید قرار داده اند روابط عمومی وزارت ارشاد و نیز مؤسسه تماشا این خبر را تکذیب کردند.
پیش از این نیز تهیه کننده این فیلم در پاسخ به چرایی نشان دادن چهره حضرت
عباس(ع)، اعلام کرده است: "اعتقادی به عدم نمایش چهره ایشان و یا نورانی
کردن آن ندارم!".
* پای نمایندگان به موج اعتراضات باز شد
حجت الاسلام احمد سالک، رییس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای
اسلامی در این خصوص گفت: حفظ ارزشها و قداست چهره‌های الهی و اهل‌بیتی خط
قرمز ماست و نباید اجازه بدهیم تقدس زدایی صورت گیرد.
وی افزود: در ارتباط با فیلم "رستاخیز" هم به طور جدی در مورد آن بررسی به عمل خواهیم آورد و بر اساس حکم اصلی و مهم ـ یعنی جلوگیری از تقدس زدایی ـ تصمیم‌گیری خواهیم نمود.
حجت الاسلام علی اکبر ناصری عضو کمیسیون صنایع مجلس
شورای اسلامینیز خاطرنشان کرد: نشان دادن چهره معصومین(ع) و فرزندانشان
باید با پوشش نقاب و یا نورانی کردن چهره آنان انجام پذیرد. بنده این موضوع
را در کمیسیون فرهنگی مطرح میکنم تا از نمایش چهره حضرت عباس(ع) و فرزندان امام حسین(ع) جلوگیری شود.
سید رمضان شجاعی کیاسری نایب رییس شورای نظارت بر صدا و سیما تصریح کرد: این اقدام کارگردان فیلم رستاخیز عبور از خط قرمز حریم و قداست دینی است، این موضوع برای مردم متدین ایران اسلامی قابل هضم نیست و باید اصلاحاتی مبنی بر عدم نمایش چهره حضرت عباس(ع) و فرزندان امام حسین(ع) صورت گیرد.
منصور حقیقت پور، نایب رئیس دوم کمیسیون امنیت ملی و
سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی: فیلم رستاخیز کار خوبی است ولی باید خط
قرمزها حفظ شود؛ چرا که اگر چهره حضرت عباس(ع) و فرزندان امام حسین(ع) نشان
داده شود اهل سنت به ما انتقاد خواهند کرد؛ با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
رایزنی می‌کنیم تا جلوی نمایش چهره فرزندان ائمه (ع) گرفته شود.
* مداحان اهل بیت(ع) هم دست به کار شدند
حاج منصور ارضی، مداح اهل بیت(ع) در واکنش به فیلم رستاخیز اظهار داشت: در این جشنواره فیلم اخیر، فیلمی را درباره امام حسین(ع) پخش کردند که صدای خود مسئولان هم در آمده است و آنهایی که درد را شناختند فریادشان بلند است.مراجع تقلید درباره حرام بودن نشان دادن تصویر معصومان(ع) فتوا داده اند. اما نشان دادن عکس و صورت اینها تنها بخشی از مشکلات این فیلم است؛ حالا هر چقدر هم می خواهند به طراح و سازنده و هنرپیشه های داخلی و رقاصان خارجی آن جایزه بدهند.
سیدمجیدبنی فاطمه، یکی دیگر از مداحان اهل بیت(ع) اذعان داشت: به نظر می رسد آقای درویش که پیش از این سابقه درخشانی در حوزه سینما، مخصوصاً سینمای دفاع مقدس از خود به یادگار گذاشته بستر خوبی را برای به تصویر کشیدن تخیلات خود انتخاب نکرده است.
وی افزود: کربلا و واقعه عاشورا جای نمایش ذهنیات خود نیست. همه چیز این واقعه به صورت دقیق در کتب مربوطه روایت شده است و این موضوع جایی برای اشتباه باقی نمی گذارد. کار ما به کجا رسیده که فیلمسازان ارزشی ما به این سمت و سو کشیده می شوند و چنین آثاری می سازند!
عبدالرضا هلالی، مداح اهل بیت(ع) نیز خاطرنشان کرد: آقای
درویش مبنای تاریخی ساخت این فیلم کجاست؟ و از کجا در آمده است؟ شما یک
سند آوردی که پسر حر در شام و کوفه بوده من دست شما را می بوسم! نکته بعد
هم نشان دادن چهره شخصیت هایی است که آرمان های ما هستند! چهره ایی که همه
جوانمردان و شهدای عالم به جایگاهش غبطه می خورند.
سید علی ضیا، یکی از مجریان صدا و سیما طی پیامی به کارگردان فیلم رستاخیز گفت: آقای درویش! راست و حسینی اگر دلتان نیست که برای امام حسین (ع) فیلم بسازید، خب نسازید. خیلی راحت بگویم، امام حسینِ (ع) ما به اندازه کافی غریب هست؛ دیگر به غربتش اضافه نکنیم.
وی افزود: مردم کشور ما به حادثه کربلا و بلاهایی که برای امام حسین (ع)
اتفاق افتاد، کاملا آگاهند؛ آن وقت ما مسائلی را روایت می کنیم که برای
مردم چیزهای غریبی هستند.
* ضعف رستاخیز از نگاه منتقدان سینما
بسیاری از منتقدان فیلم نیز در خصوص مشکلات فنی این فیلم صحبت کرده و به اظهار نظر پرداخته اند که بخشی از این اظهار نظرها در زیر آمده است:
مهرزاد دانش: مقدمه بیش از حد طولانی و خسته‌کننده داستان، ناتوانی در پرداخت فضاهای جنگی کربلا، ضعف مفرط شخصیت‌پردازی، تحریف‌های آشکار تاریخی، شعارزدگی پررنگ در بیان ایده‌ها و آرمان‌ها، جلوه‌های ویژه زمخت و از فیلم بیرون‌زده، دیالوگ‌های ساده‌انگارانه و کلیشه‌ای، پایان‌بندی سردستی و … از جمله عواملی هستند که فیلم را به سقوطی فاجعه‌بار کشانده‌اند. رستاخیز نمونه دیگر است از حیف و میل کردن سرمایه و ایده و زمان و بسیاری دیگر از بضاعت‌ها و ظرفیت‌ها در مسیر پرانحطاط «سینمای فاخر».
مسعود ثابتی: داستان فیلم از ساعت دومش شروع می‌شود و فیلم‌ساز چنان روی آشنایی مخاطبان با شخصیت‌های داستانش حساب کرده که هیچ نیازی برای زمینه‌چینی و شخصیت‌پردازی ندیده است. فیلم حتی یک صحنه شمشیربازی معمولی هم ندارد و همه صحنه‌های اسب‌سواری‌اش در لانگ‌شات یا کلوزآپ می‌گذرد؛ یعنی کارگردان آسان‌ترین شیوه را انتخاب کرده است. شمایل شخصیت‌های بزرگ مذهبی در فیلم چنان معمولی تصویر شده که بیش‌تر از آن‌ها اسطوره‌زدایی می‌کند و تصویر مثالی آن‌ها در ذهن مردم را می‌شکند.
علی شیرازی: برخی انتخاب‌های غلط نظیر بازیگر نقش عباس بن علی (ع) به فیلم لطمه زده و نشان می‌دهد که فیلم‌ساز بر اهمیت نوع حضور و بازی چنین کاراکتری که تماشاگر اطلاعات زیادی را درباره او از این‌جا و آن‌جا اندوخته، واقف نبوده است.
محمدتقی فهیم: رستاخیز اثری شکوهمند از نقطه نظر جلوه‌های ویژه، طراحی صحنه، لباس، آکسسوار، گریم و حتی دکوپاژهای درست است. فیلمی که 150 دقیقه تماشاگرش را نگه می‌دارد و موجب می‌شود تا او از تکنیک‌های فیلم لذت ببرد. اساساً درویش سینماگر تکنیک است و در رستاخیز یک‌بار دیگر بر این توانایی خود صحه می‌گذارد ولی در روایت با مشکل بر می‌خورد، هیچ فصلی با دیگری ارتباط ارگانیک و دیالکتیکی برقرار نمی‌کند، مرتب سکانس‌ها جهش دارند و فرصت فکر کردن به تماشاگر نمی‌دهد.
درویش شمایل‌های خوبی از شخصیت‌های تاریخی تصویر کرده است در نگاه اول آدم
علاقه‌مند می‌شود ولی با اندکی جلو رفتن مشکل روایت او را متوقف می‌کند.
در واقع حس و حال انرژیکی ندارند تا جایی که علاقه‌مندان حضرت عباس (ع) به
اندازه تعزیه‌ها هم دچار تغییر حالت نمی‌شوند و یا حر کمرنگ‌تر از پسرش
جلوه دارد. دل را به اندازه نمی‌لرزاند و فکر را به حرکت در نمی‌آورد.
در کنار تمام این انتقاداتی که به فیلم رستاخیز شده است، برای جلوگیری از
عواقب محتمل در زمان اکران این فیلم، باید از پخش صحنه های مربوط به چهره
های مقدسات تشیع جلوگیری شود. همچنین عوامل این فیلم ضمن عذرخواهی از جامعه
مسلمانان باید توضیحات لازم در خصوص این تابوشکنی را ارائه دهند.
مسئولان وزارت ارشاد نیز با توجه به شرایط حاکم در منطقه و تحرکاتی که در منطقه علیه مسلمانان و به خصوص شیعیان می‌شود باید نظارت دقیق‌تری بر پروانه ساخت و مجوز اکران چنین فیلم هایی که به ارتباط مستقیم با اعتقادات مسلمانان دارند، داشته باشند.
