گزارش BBC از شکاف شیعه سنی در خاورمیانه!
آنها بسیاری از سوریهای سنی را هم از خود میرانند و اقلیتهای سوری، چه مسیحیان و چه شیعیان را بیش از پیش بهسوی اردوگاه بشار اسد سوق میدهند.
گروه رسانه ها بیگانه «تیتریک» ؛"جرمی بوئن" سردبیر منطقه خاورمیانه در شبکه خبري BBC
اخيرا گزارشي منتشر کرده درباره تشديد اختلافات و شکاف ميان شيعيان و اهل
سنت در منطقه خاورميانه. متن کامل اين گزارش بدون هيچ گونه تغييري به شرح
ذيل است:
مناطق ساحلی لبنان در مجاورت دریای مدیترانه نقطه آغاز گسلی است که با عبور از سوریه، عراق و عربستان سعودی به خلیج فارس میرسد و از آن هم فراتر میرود.
این گسل پیروان دو مذهب عمده اسلام، یعنی شیعیان و اهل تسنن را از هم جدا میکند. این قدیمیترین شکاف موجود در خاورمیانه است، اما درست مانند انشقاق میان پروتستانها و کاتولیکها در آیین مسیحیت، شکاف میان مسلمانان هم تا حد زیادی در منازعه قدرت و هویت ریشه دارد.
رهبران جوامع مسلمان سعی کرده اند فرقهگرایی را بهعنوان ابزاری برای حفظ و تقویت مشروعیت خود بکار گیرند؛ درست همانطور که بعضی دولتهای اروپایی هنوز از ملیگرایی استفاده میکنند.
اما نیروهایی که در خاورمیانه در حال آزاد شدن هستند، در بهترین حالت ابزاری کماثر، و در بدترین حالت خارج از کنترل هستند.
سرایت اوضاع سوریه
در یک سوی این گسل طرابلس، دومین شهر بزرگ لبنان، قرار دارد؛ شهری نا آرام، تقسیم شده و معمولا خطرناک. جنگ داخلی سوریه که بیش از پیش فرقهای شده، درست آنسوی کوههای طرابلس در جریان است و به اختلافات دیرینه سنیها، که اکثریت جمعیت شهر را تشکیل میدهند، و علویان، که با رئیس جمهوری سوریه همکیش هستند، دامن میزند.
در همه شهرهای لبنان پوسترهای مردانی بر در و دیوار است که در جنگ سوریه کشته شدهاند. حزبالله لبنان نیروهایش را برای مبارزه در کنار حکومت بشار اسد اعزام کرده است. در همین حال، یاد مردان سنی جوان در قلب طرابلس گرامی داشته میشود.
یکی از چهرههای سنی برجسته شهر نگاهی به پوسترهای مرد جوانی انداخت و گفت: "آنها به سوریه رفتند و آنقدر آنجا ماندند تا کشته شوند. آنها برای اینکه بتوانند تأثیری در روند جنگ بگذارند، بیش از حد جوان بیتجربه بودند."
ابوفراس در کلبهای در باغش در طرف سنینشین طرابلس با دوستانش نشسته است. آنها هنوز صدام حسین را بهعنوان سنی قدرتمندی که با ایران شیعه جنگید، تحسین میکنند.
پسر ۲۲ ساله ابوفراس در ماه اوت گذشته (مرداد ۱۳۹۲) در انفجارهایی که در دو مسجد اهل تسنن روی داد، کشته شد. ابوفراس مثل همه سنیهای طرابلس شیعیان را مسوول این حملات میداند.
او میگوید: "خدای بزرگ حتما آنها را میکشد، اما ما از خدا میخواهیم به ما اجازه دهد و کمک کند که آنها را کلا ریشهکن کنیم."
فرمانده شبه نظامیان سنی محلی گفت که اندوه و خشم ابوفراس را به افراط کشانده است، اما هر مورد جدید قتل فرقهای در خاورمیانه به کینه و نفرت دامن میزند و باعث گسترش آن میشود.
اوجگیری دوباره فرقهگرایی
شکاف میان مسلمانان از مسأله جانشینی حضرت محمد بعد از مرگ او در سال ۶۳۲ میلادی آغاز شد. کسانی که میخواستند رهبری مسلمانان به نزدیکترین یاران پیامبر برسد، سنی شدند.
آنهایی که معتقد بودند اعقاب و نوادگان او باید جانشینش شوند، شیعه شدند. در دوران مدرن، حمله نیروهای تحت رهبری آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳ بار دیگر اختلافات فرقهای را در میان مسلمانان تشدید کرد.
سرنگونی صدام حسین، سرسختترین دشمن ایران، به تفوق سنتی سنیها در خاورمیانه ضربه زد. از آن هنگام تاکنون هزاران عراقی در خشونتهای فرقهای کشته شده اند.
در سوی دیگر خلیج فارس، در بحرین، اختلاف سیاسی دیرینه میان اکثریت فقیر شیعه و هیأت حاکمه عمدتا سنی آشکارا ماهیتی فرقهای پیدا کرده است.یکی از اعضای خاندان سلطنتی بحرین به من گفت که میتواند تأثیر درگیریهای فرقهای سوریه را در خیابانهای بحرین احساس کند.
در خود سوریه هم قیامی که مطالباتش در ابتدا آزادی و عدالت بود، به جنگی فرقهای تبدیل شده است. گروههای افراطی سنی، که معمولا پیرو القاعده هستند، حالا دیگر مخالفان مسلح بشار اسد را تحتالشعاع خود قرار داده اند. گروههای جهادی که از جنگ سوریه برای افزایش قدرتشان در قلب خاورمیانه استفاده میکنند، نگاهی شدیدا فرقهای به جهان دارند.
آنها بسیاری از سوریهای سنی را هم از خود میرانند و اقلیتهای سوری، چه مسیحیان و چه شیعیان را بیش از پیش بهسوی اردوگاه بشار اسد سوق میدهند.
در ماه نوامبر (آبان ۱۳۹۲) بمبگذاران انتحاری به سفارت ایران در بیروت حمله کردند. بسیاری بر این باورند که این حمله گامی دیگر در راستای تشدید جنگ نیابتی ایران شیعه (حامی حکومت سوریه) و عربستان سنی و حامی شورشیان است.
این دو رقیب منطقهای که در دو سوی خلیج فارس قرار گرفته اند، هر دو یکدیگر را مسوول رشد فرقهگرایی در منطقه میدانند. اعضای اقلیت شیعه عربستان، که عمدتا در شرق این کشور ساکن هستند، از این گلایه دارند که با آنها بهعنوان ستون پنجم بالقوه ایران رفتار میشود.
ایران و عربستان هر دو در آتش اختلافات دمیدهاند، اما اختلاف میان شیعه و سنی در بعضی مواقع مورد سوء استفاده رهبران برخی کشورهای عربی قرار گرفته است. این رهبران بهیچ وجه قصد ندارند قدرت را حتی با همکیشان خود تقسیم کنند، چه برسد به گروههای دیگر.
ماه گذشته در جریان مذاکرات ژنو که به برداشتن اولین گام در چارچوب توافق بر سر برنامه هستهای ایران منجر شد، درباره تنشها میان شیعیان و سنیها با جواد ظریف، وزیر خارجه ایران، صحبت کردم. او به من گفت که با وجود همه اختلافات بر سر سوریه، کشورهای ذیربط باید برای جلوگیری از عمیقترین شدن شکاف میان شیعه و سنی با هم همکاری کنند.
آقای ظریف گفت که این شکاف تنها صلح و ثبات در خاورمیانه را تهدید نمیکند، بلکه بزرگترین عامل تهدید صلح جهانی هم هست.
اگر شانسی برای مهار و حتی وارونه کردن روند فرقهگرایی وجود داشته باشد، احتمالا ابتکار آن باید از جانب ایران و عربستان سعودی بیاید. اما این دو قدرت منطقهای هم از نظر تاریخی، و هم در چارچوب رقابتهای قرن بیست و یکم با هم اختلاف دارند.
در دمشق، در یک مراسم خاکسپاری پیکارجویان شیعه که در حین مبارزه برای حکومت جان خود را از دست داده بودند، عزاداران بجای تمجید از بشار اسد، که کشته شدگان در ارتش او فعالیت میکردند، شعارهایی فرقهای با مضامین شیعی سر میدادند.
حتی در جاهایی که فرقهگرایی به اندازه سوریه شدید نیست، بحران اقتصادی، کاستیهای اقتصادی و سرکوب وجود دارد.
اما خطرناکترین نیروی موجود، که ممکن است تحولات خاورمیانه در دهه آینده را توضیح دهد، تنش میان شیعه و سنی است. سه سال پس از آغاز قیامهای عربی، سنگینی بار یک و نیم هزاره رقابت فرقهای در حال خرد کردن امیدها برای رسیدن به آیندهای بهتر است.
مناطق ساحلی لبنان در مجاورت دریای مدیترانه نقطه آغاز گسلی است که با عبور از سوریه، عراق و عربستان سعودی به خلیج فارس میرسد و از آن هم فراتر میرود.
این گسل پیروان دو مذهب عمده اسلام، یعنی شیعیان و اهل تسنن را از هم جدا میکند. این قدیمیترین شکاف موجود در خاورمیانه است، اما درست مانند انشقاق میان پروتستانها و کاتولیکها در آیین مسیحیت، شکاف میان مسلمانان هم تا حد زیادی در منازعه قدرت و هویت ریشه دارد.
رهبران جوامع مسلمان سعی کرده اند فرقهگرایی را بهعنوان ابزاری برای حفظ و تقویت مشروعیت خود بکار گیرند؛ درست همانطور که بعضی دولتهای اروپایی هنوز از ملیگرایی استفاده میکنند.
اما نیروهایی که در خاورمیانه در حال آزاد شدن هستند، در بهترین حالت ابزاری کماثر، و در بدترین حالت خارج از کنترل هستند.
سرایت اوضاع سوریه
در یک سوی این گسل طرابلس، دومین شهر بزرگ لبنان، قرار دارد؛ شهری نا آرام، تقسیم شده و معمولا خطرناک. جنگ داخلی سوریه که بیش از پیش فرقهای شده، درست آنسوی کوههای طرابلس در جریان است و به اختلافات دیرینه سنیها، که اکثریت جمعیت شهر را تشکیل میدهند، و علویان، که با رئیس جمهوری سوریه همکیش هستند، دامن میزند.
در همه شهرهای لبنان پوسترهای مردانی بر در و دیوار است که در جنگ سوریه کشته شدهاند. حزبالله لبنان نیروهایش را برای مبارزه در کنار حکومت بشار اسد اعزام کرده است. در همین حال، یاد مردان سنی جوان در قلب طرابلس گرامی داشته میشود.
یکی از چهرههای سنی برجسته شهر نگاهی به پوسترهای مرد جوانی انداخت و گفت: "آنها به سوریه رفتند و آنقدر آنجا ماندند تا کشته شوند. آنها برای اینکه بتوانند تأثیری در روند جنگ بگذارند، بیش از حد جوان بیتجربه بودند."
ابوفراس در کلبهای در باغش در طرف سنینشین طرابلس با دوستانش نشسته است. آنها هنوز صدام حسین را بهعنوان سنی قدرتمندی که با ایران شیعه جنگید، تحسین میکنند.
پسر ۲۲ ساله ابوفراس در ماه اوت گذشته (مرداد ۱۳۹۲) در انفجارهایی که در دو مسجد اهل تسنن روی داد، کشته شد. ابوفراس مثل همه سنیهای طرابلس شیعیان را مسوول این حملات میداند.
او میگوید: "خدای بزرگ حتما آنها را میکشد، اما ما از خدا میخواهیم به ما اجازه دهد و کمک کند که آنها را کلا ریشهکن کنیم."
فرمانده شبه نظامیان سنی محلی گفت که اندوه و خشم ابوفراس را به افراط کشانده است، اما هر مورد جدید قتل فرقهای در خاورمیانه به کینه و نفرت دامن میزند و باعث گسترش آن میشود.
اوجگیری دوباره فرقهگرایی
شکاف میان مسلمانان از مسأله جانشینی حضرت محمد بعد از مرگ او در سال ۶۳۲ میلادی آغاز شد. کسانی که میخواستند رهبری مسلمانان به نزدیکترین یاران پیامبر برسد، سنی شدند.
آنهایی که معتقد بودند اعقاب و نوادگان او باید جانشینش شوند، شیعه شدند. در دوران مدرن، حمله نیروهای تحت رهبری آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳ بار دیگر اختلافات فرقهای را در میان مسلمانان تشدید کرد.
سرنگونی صدام حسین، سرسختترین دشمن ایران، به تفوق سنتی سنیها در خاورمیانه ضربه زد. از آن هنگام تاکنون هزاران عراقی در خشونتهای فرقهای کشته شده اند.
در سوی دیگر خلیج فارس، در بحرین، اختلاف سیاسی دیرینه میان اکثریت فقیر شیعه و هیأت حاکمه عمدتا سنی آشکارا ماهیتی فرقهای پیدا کرده است.یکی از اعضای خاندان سلطنتی بحرین به من گفت که میتواند تأثیر درگیریهای فرقهای سوریه را در خیابانهای بحرین احساس کند.
در خود سوریه هم قیامی که مطالباتش در ابتدا آزادی و عدالت بود، به جنگی فرقهای تبدیل شده است. گروههای افراطی سنی، که معمولا پیرو القاعده هستند، حالا دیگر مخالفان مسلح بشار اسد را تحتالشعاع خود قرار داده اند. گروههای جهادی که از جنگ سوریه برای افزایش قدرتشان در قلب خاورمیانه استفاده میکنند، نگاهی شدیدا فرقهای به جهان دارند.
آنها بسیاری از سوریهای سنی را هم از خود میرانند و اقلیتهای سوری، چه مسیحیان و چه شیعیان را بیش از پیش بهسوی اردوگاه بشار اسد سوق میدهند.
در ماه نوامبر (آبان ۱۳۹۲) بمبگذاران انتحاری به سفارت ایران در بیروت حمله کردند. بسیاری بر این باورند که این حمله گامی دیگر در راستای تشدید جنگ نیابتی ایران شیعه (حامی حکومت سوریه) و عربستان سنی و حامی شورشیان است.
این دو رقیب منطقهای که در دو سوی خلیج فارس قرار گرفته اند، هر دو یکدیگر را مسوول رشد فرقهگرایی در منطقه میدانند. اعضای اقلیت شیعه عربستان، که عمدتا در شرق این کشور ساکن هستند، از این گلایه دارند که با آنها بهعنوان ستون پنجم بالقوه ایران رفتار میشود.
ایران و عربستان هر دو در آتش اختلافات دمیدهاند، اما اختلاف میان شیعه و سنی در بعضی مواقع مورد سوء استفاده رهبران برخی کشورهای عربی قرار گرفته است. این رهبران بهیچ وجه قصد ندارند قدرت را حتی با همکیشان خود تقسیم کنند، چه برسد به گروههای دیگر.
ماه گذشته در جریان مذاکرات ژنو که به برداشتن اولین گام در چارچوب توافق بر سر برنامه هستهای ایران منجر شد، درباره تنشها میان شیعیان و سنیها با جواد ظریف، وزیر خارجه ایران، صحبت کردم. او به من گفت که با وجود همه اختلافات بر سر سوریه، کشورهای ذیربط باید برای جلوگیری از عمیقترین شدن شکاف میان شیعه و سنی با هم همکاری کنند.
آقای ظریف گفت که این شکاف تنها صلح و ثبات در خاورمیانه را تهدید نمیکند، بلکه بزرگترین عامل تهدید صلح جهانی هم هست.
اگر شانسی برای مهار و حتی وارونه کردن روند فرقهگرایی وجود داشته باشد، احتمالا ابتکار آن باید از جانب ایران و عربستان سعودی بیاید. اما این دو قدرت منطقهای هم از نظر تاریخی، و هم در چارچوب رقابتهای قرن بیست و یکم با هم اختلاف دارند.
در دمشق، در یک مراسم خاکسپاری پیکارجویان شیعه که در حین مبارزه برای حکومت جان خود را از دست داده بودند، عزاداران بجای تمجید از بشار اسد، که کشته شدگان در ارتش او فعالیت میکردند، شعارهایی فرقهای با مضامین شیعی سر میدادند.
حتی در جاهایی که فرقهگرایی به اندازه سوریه شدید نیست، بحران اقتصادی، کاستیهای اقتصادی و سرکوب وجود دارد.
اما خطرناکترین نیروی موجود، که ممکن است تحولات خاورمیانه در دهه آینده را توضیح دهد، تنش میان شیعه و سنی است. سه سال پس از آغاز قیامهای عربی، سنگینی بار یک و نیم هزاره رقابت فرقهای در حال خرد کردن امیدها برای رسیدن به آیندهای بهتر است.
منبع: شیعه آنلاین
ارسال نظر
اخبار برگزیده