با آثار جالب طبیعی و باستانی استان البرز آشنا شوید!

گروه استانی«تیتر یک»؛ درختان تاریخی قطور و سرسبز فراوانی در شهرستان کرج به ویژه به صورت "تک درخت” در ارتفاعات وجود دارد که نیازمند شناسایی است.

تاکنون هفت درخت تاریخی در کرج شامل درخت سرو کهن یک هزار و ۳۰۰ ساله ابتدای بلوار رجایی شهر (گوهردشت)

درخت چنار ۸۰۰ ساله در خط یک حصار
درخت چنار ۸۰۰ ساله محوطه مسجد روستای هلجرد در کمالشهر کرج
درخت چنار ۸۰۰ ساله روستای "نوجان” دهستان آدران
درخت هورست (سرو اورس) دو هزار ساله شهرستانک موسوم به "پیر تودار”، درخت کهن موسوم به "آقادار” در روستای ولایت رود دهستان نسا و
درخت سروگونه ۶۰۰ ساله موسوم به "آقادار” در روستای کیاسر شناسایی شده است.

این درختان شناسایی شده دارای "کد اثر طبیعی” نیز هستند اما هنوز در فهرست آثار ملی قرار نگرفته اند.

برای ثبت در فهرست آثار طبیعی کشور، درختان تاریخی باید همچنان سرسبز باشند به طور مثال درخت کهنسال خط یک حصار کرج به دلیل ۷۰ درصد خشکی، نمی تواند در این فهرست ثبت شود هرچند حفاظت فیزیکی از آن صورت می گیرد.

اکنون در شهرستان کرج، تنها یک درخت تاریخی چنار در محوطه امامزاده حسین روستای گوراب در سال ۱۳۵۳ با شماره ۹۶۸ همراه خود امامزاده در فهرست آثار تاریخی طبیعی کشور قرار گرفته است.

*****
آهنین راه و پل سنگی گچسر مربوط به دوره ایلخانی است و در شهرستان کرج، ۲ کیلومتری جاده گچسر به طرف تونل کندوان واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۰ دی ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۶۵۶۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.[۱]

دو کیلومتر پس از گچسر، در جاده اصلی به طرف تونل کندوان در کنار رودخانه، آثاری از یک پل سنگی قدیمی دیده می شود که با نزدیک شدن به آن راهی قدیمی به عرض ۱۶۰ سانتی متر که در دل صخره کنده شده، مشاهده می شود. با کمی دقت می توان آثار دیلم و کلنگ سازندگان آن را در جای جای سنگ ها دید. به این ترتیب این تصور به وجود می آید که چون راه توسط ابزار آهنی چون دیلم و کلنگ ایجاد شده به این نام خوانده شده است. استحکام زیاد پل و رنگ صخره که شباهت بسیار به آهن دارد، نیز می تواند دلیل این نام گذاری باشد

****
حمام‌های تاریخی شهرستان کرج
حمام بیلقان مربوط به دوره قاجار است و در شهرستان کرج، بخش آسارا، دهستان آسارا، روستای بیلقان، خیابان سازمان آب، کوچه کلانتری واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۸۷ با شمارهٔ ثبت ۲۴۳۷۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

حمام حیدر آباد مربوط به دوره قاجار است و در کرج، بلوار حیدر آباد، خیابان شهیدان فاضلی، کوچه شهید کمالپور واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۸۴ با شمارهٔ ثبت ۱۲۵۴۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.[۱]

****
بقعه امامزاده رحمن و امامزاده زید مربوط به سدهٔ ۷ تا ۹ ه. ق. است و در شهرستان کرج، روستای پلنگ آباد واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۳ فروردین ۱۳۴۶ با شمارهٔ ثبت ۷۵۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

****
سنگ نوشته گردنه عسلک مربوط به دوره قاجار است و در شهرستان ساوجبلاغ، بخش طالقان، روستای گراب واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۲ بهمن ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۷۰۴۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

*****

حوطه خانه مالان مربوط به اواخر تا اواخر دوره ایلخانی است و در شهرستان ساوجبلاغ، بخش طالقان، روستای دنبلید واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۲ بهمن ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۷۰۸۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

***

پل دختر کرج که با نام پل سلیمانیه و پل شاه عباسی هم شناخته می‌شود از سازه‌های دوره صفویه است که بر روی رودخانه کرج ساخته شده است. این پل بر بقایای پلی کهن‌تر منسوب به دوره سلجوقی ایجاد شده است و بازسازی آن در دوره صفوی به این سازه نمای پل‌های دوره صفوی را داده است.[۱] این اثر که با نام پل دختر کرج با شماره ۳۵۰۱ در تاریخ ۲۵/۱۲/۱۳۷۹ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده، در سالیان گذشته بازسازی و مرمت شده است به گونه ای که شکل نخستین آن تا اندازه ای دگرگون شده است.

پل تاریخی کرج که در بخش خاوری شهر کرج و در کنار ساختمان تاریخی صمصام منسوب به دوره سلجوقی قرار گرفته است، به دلیل چشم انداز شهری آن توانایی تبدیل به منطقه گردشگری را داراست.

ویژگیهای فنی

درازای پل نزدیک به ۶۱ متر و پهنای آن بیش از ۷ متر است. پایه میانی پل، جرز قطوری است که دهانه‌هایی در درون آن و در دو طبقه (روی هم رفته چهار دهانه) جایگزین شده تا گذشته از آزاد کردن پل از بار افزون، بخشی از جریان رود در هنگام طغیان را از خود رها کند و از فشار آب بر سطح پایه جلوگیری شود. دهانه‌های بالایی از راه راهروهایی به دهانه بزرگ و کوچک کناری پیوند دارد. طاق دهانه‌های بزرگتر با کمان نیم دایره اجرا شده است، در حالی که کمان دهانه‌های طبقه دوم، به شکل جناغی است. راه دسترسی به دهانه‌های طبقه دوم، از طریق راه پله‌ای است که در دهانه کوچک جایگذاری شده است. این دهانه‌ها همچنین محلی برای استراحت و اتراق به شمار می‌رفته است. ستون‌های کناری پل، به جای استوار شدن بر بستر رودخانه بر صخره‌ها و شیب دو سوی رودخانه قرار گرفته است و بیشتر از قلوه سنگ و ملات ساروج ساخته شده است اما بدنه اصلی پل با آجر بنا شده است. به ویژه طاق دهانه بزرگتر با دو لایه آجر ساخته شده است. سازه اصلی و باربر که به صورت پله‌ای از پایه تا تاج طاق ادامه دارد، با سه پله به نقطه بالایی پل می‌رسد و برای پر کردن سطح پله‌ای و ناصاف آن طاق دومی ساخته شده است. روی هم رفته، نمای پل به سبب کمان بزرگ آن، دارای شکوه چشمگیری است و چشم‌انداز زیبایی را بر روی رودخانه کرج پدید می‌آورد.

پیشینه تاریخی

حمدالله مستوفی، از رودخانه کرج و پلی با یک طاق به نام پل خاتون یاد می‌کند که به یادبود زبیده خاتون، همسر محبوب هارون‌الرشید، نامگذاری شده است. با نگاه به بخش اصلی پل دختر کرج که یک دهانه طاقدار بزرگ است، و دیگر اینکه آثار و بقایای مواد و مصالح متعلق به دوران پیش از عصر صفوی هنوز در آن قابل تشخیص است، احتمال می دهند که این پل همان پل مورد نظر حمدالله مستوفی است که در دوره صفوی با دگرگونی اندکی بازسازی شده باشد. با این حال برخی آن را مربوط به دوره سلجوقیان در سده های پنجم و ششم هجری می دانند که در آن زمان از طریق این پل پیوند میان ری با قزوین و باختر را برقرار می‌شده است. به هر روی در این که این پل در دوران صفوی بازسازی شده و دگرگونی بنیادین داشته است، تردیدی نیست.

بازسازی پل

این پل به مرور زمان و بر اثر عوامل طبیعی از جمله جاری شدن سیل و ریزش باران دچار فرسودگی شدید شده و به دلیل کاهش استحکام‌ پایه‌های آن در معرض فرو ریختن و نابودی بوده است.[۱۲] در سال ۱۳۸۸ بازسازی و بهسازی پل آغاز شد. برای فراهم ساختن بازدید و گذر گردشگران روی این پل تاریخی و بکارگیری از فضای پیرامون پل که دربرگیرنده ی رودخانه و بستری سبز است ساماندهی روی پل انجام گرفت. بدین منظور پل درحال سنگفرش شدن است و همچنین دو جان پناه در دو سوی پل جاسازی شده و دو پلکان ورودی برای آمد و شد در دو سوی پل انجام شده است.

*****

کاخ شهرستانک یا کاخ ناصرالدین شاهی شهرستانک، کاخی مربوط به دورهٔ قاجار در روستای شهرستانک است.

تاریخچه

کاخ را در سال ۱۸۷۸ میلادی به فرمان ناصرالدین شاه معماری به نام آقا محمدابراهیم خان برای اقامت ییلاقی پادشاهان قاجار بنا کرده است. پس از سقوط قاجاریه، کاخ به دلیل بی توجهی، شرایط جوی نا مناسب و غارت و تخریب انسانی، رو به ویرانی می‌نهد. روند تخریب و ویرانی بنا تا حدود سال ۱۳۴۸ خورشیدی ادامه داشت، تا در این سال با تصمیم فدراسیون کوهنوردی ایران به عنوان اقامتگاه موقت کوهنوردان بازسازی شد.

کاخ شهرستانک در ۲۰ شهریور ۱۳۷۷ با شماره ۱۹۴۵ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد.
مشخصات

کاخ در دو بخش بیرونی و اندرونی ساخته شده است. حیات بیرونی به شکل مستطیلی با دو کنج پخ در چهار تراز طراحی شده و ورودی به شکل نیم دایره در تراز اول قرار گرفته است. عمارت بیرونی در ابعاد ۱۲ در ۲۴ متر در دو طبقه در تراز سوم ساخته شده بود که در حال حاضر طبقه دوم تخریب شده. در پخ شمال غربی و در مرز میان اندرونی و بیرونی حمام خصوصی شاه قرار دارد. بخش اندرونی شامل دو حیاط در دو تراز متفاوت است. حیاط شمالی یا تحتانی با ابعاد ۱۸ در ۲۴ متر مسکن خدمه بوده و حیاط جنوبی با ابعاد ۲۶ در ۴۰ متر برای سکونت حرم شاهی ساخته شده است. اندرونی از لحظ ساختمانی شبیه کاروانسرا است و این شباهت در حیاط جنوبی بیشتر است.