کنفرانس خاورمیانه عاری از سلاح هسته‌یی، بازی موش و گربه آمریکا

یکی از موضوعات مهم در این سند بر خلاف اسناد قبلی مستثنی شدن رژیم صهیونیستی به عنوان رژیمی که هنوز به معاهده NPT نپیوسته است و تاسیسات هسته‌یی‌اش را تحت نظارت آژانس قرار نداده است، بود.

نکته مهم دیگر این است که آمریکا به عنوان حامی رژیم صهیونیستی در خاورمیانه در کنار دیگر اعضا در این اجلاس، سند را با اجماع مورد تایید قرار داد. اما پس از کنفرانس، آمریکایی‌ها در رد آنچه در سند مذکور درباره اسراییل بیان شده بود و خودشان به اجماع درباره آن پیوسته بودند، بیانیه دادند و از این‌که اسراییل به عنوان یک تک کشور در این سند جدا شده است ابراز ناراحتی کردند و خود را به نوعی از آن بخش سند مبرا کردند.

مقامات رژیم صهیونیستی نسبت به این سند انتقاد کردند.

جدا شدن نام رژیم صهیونیستی در این سند در حالی که هند و پاکستان نیز به NPT نپیوسته‌اند، بدون شک حساسیت‌ها از سوی این رژیم را بیشتر می‌کرد. شاید اگر نام هند و پاکستان هم در کنار آن می‌آمد، حساسیت رژیم صهیونیستی هم نسبت به آن کمتر می‌شد. با این حال جدا کردن نام رژیم صهیونیستی در این سند به عنوان عضوی از نظام بین‌الملل که تن به مقررات و تعهدات و کنوانسیون‌های بین‌الملی نمی‌دهد می‌تواند آغازی باشد برای فشار بین‌المللی بر این رژیم؛ چرا که در سال‌های گذشته و اسناد بین‌المللی به دفعات درخواست برای پیوستن رژیم صهیونیستی به NPT مطرح شده است اما این رژیم همواره تحت حمایت آمریکا از اجرای این درخواست خودداری کرده است.

در سال 2010 میلادی و در پی امضای معاهده منع تکثیر سلاح‌های هسته‌یی، درباره برگزاری کنفرانسی بین‌المللی با موضوع خاورمیانه عاری از سلاح هسته‌یی، 189 کشور به توافق رسیدند و در روز پایانی اجلاس بازنگری در بخشی از سند نهایی به موضوع خاورمیانه عاری از سلاح هسته‌یی و سلاح‌های کشتارجمعی اشاره شد و این سند با اجماع اعضا به تصویب رسید.

پس از مدتی دبیرکل سازمان ملل فنلاند را به عنوان محل برگزاری این کنفرانس اعلام و لایاوا، معاون وزیر خارجه این کشور را به عنوان مسوول هماهنگی‌ها برای برگزاری این کنفرانس تعیین کرد.

حضور یافتن یا نیافتن رژیم صهیونیستی در چنین کنفرانسی که معاهده NPT را امضا نکرده‌ است، اما به عنوان یک عضو سازمان ملل حاضر در جغرافیای خاورمیانه بحث‌هایی را ایجاد کرد. این در حالی بود که کشورهای پیشنهاد‌دهنده "ایجاد منطقه عاری از سلاح هسته‌یی" مثل ایران و مصر مصرانه به دنبال برگزاری این کنفرانس هستند.

به نظر می‌آید، اعلام حضور ایران در کنفرانس بین‌المللی عاری سازی خاورمیانه از سلاح هسته‌یی از سوی علی‌اصغر سلطانیه، نماینده دائم ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در بروکسل در حالی که بیش از یک ماه تا پایان 2012 باقی است، هیاهویی در میان کشورهای حامی اسراییل به پا کرد، تا جایی که خبرگزاری آسوشیتدپرس یک هفته پس از انتشار خبر شرکت ایران در این کنفرانس به نقل از منابعی که نامشان را فاش نکرد، اعلام کرد: کنفرانسی که قرار بود در ماه دسامبر سال جاری میلادی در هلسینکی، پایتخت فنلاند با هدف ایجاد منطقه خاورمیانه عاری از سلاح‌های هسته‌یی برگزار شود، لغو خواهد شد.

آمریکا در حالی عجولانه خواستار لغو یا تاخیر در برگزاری این کنفرانس شده است که هنوز زمان دقیق برگزاری آن در دسامبر مشخص نشده است و از ابتدا نیز برگزاری این کنفرانس در هاله‌ای از ابهام بود با این حال این اقدام آمریکا نشان می‌دهد که مساله خلع سلاح از نظر سیاستمداران این کشور به راحتی وجه‌المصالحه سیاست‌ها و منافعش قرار دارد و برای جلوگیری از فشار بیشتر به اسراییل در شرایط فعلی منطقه در پی لغو این کنفرانس برامده است.

اما مساله این است که رسانه‌های آمریکا به غلط آمریکا را از سازمان‌دهندگان اصلی این کنفرانس می‌خوانند در حالی که تمامی اعضای عضو NPT سازمان‌دهندگان آن هستند.

با این حال هنوز خبر رسمی از سوی سازمان ملل یا آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و نیز معاون وزیر خارجه فنلاند که هماهنگ‌کننده برگزاری این کنفرانس است درباره لغو یا تاخیر در برگزاری این کنفرانس شنیده نشده است.

در این رابطه، یک کارشناس مسایل خلع سلاح وزارت خارجه که به مذاکرات در این‌باره در 2010 آشناست درباره آنچه "لغو برگزاری کنفرانس ایجاد منطقه عاری از سلاح هسته‌یی در خاورمیانه در هلسینکی، پایتخت فنلاند از سوی آمریکا خوانده می‌شود" به خبرنگار ایسنا گفت: توافق برای برگزاری این کنفرانس در سندی گرفته شد که آمریکا حضور داشته است. در سند قید شده بود که کنفرانس برگزار شود، اما محل آن تعیین نشده بود که قرار شده بود دبیرکل سازمان ملل آن را تعیین کند و در نهایت دبیرکل، فنلاند را محل برگزاری کنفرانس و معاون وزیر خارجه فنلاند را هم به عنوان هماهنگ‌کننده برگزاری این کنفرانس مشخص کرد.

وی ادامه داد: معاون وزیر خارجه فنلاند، سفرهای مختلفی از جمله به ایران، مصر، کشورهای حاشیه خلیج فارس و سرزمین‌های اشغالی داشت، اما مقامات رژیم صهیونیستی شرکت‌شان در این اجلاس را تایید نکرده و هنوز هم نکرده‌اند.

این کارشناس مسایل خلع سلاح وزارت خارجه با اشاره به بخشی از سند اجلاس بازنگری در NPT در سال 2010 گفت: در سند قید شده است که باید کشورهای منطقه (خاورمیانه) در کنفرانس شرکت کنند. بنابراین تاکید بر حضور رژیم صهیونیستی به این دلیل است. معاون وزیر خارجه فنلاند نیز در‌ این‌باره اعلام کرد که چون گفته شده همه کشورها باید حضور پیدا کنند، رژیم صهیونیستی هم باید حضور یابد، اما هنوز این مساله نهایی نشده است.

وی درباره امکان لغو یا تاخیر در برگزاری این کنفرانس با تصمیم یک کشور عضو مثل آمریکا گفت: تصمیم درباره برگزاری این کنفرانس در اجلاس بازنگری در NPT در سال 2010 اتخاذ شد و این کنفرانس باید بر اساس قواعدی که بر NPT حاکم است، برگزار شود.

این کارشناس مسایل خلع سلاح با اشاره به موافقت ایران برای حضور در این کنفرانس هلسینکی اظهار کرد: ایران به واسطه این‌که پیشنهاد دهنده اولیه ایجاد منطقه عاری از سلاح هسته‌یی در 1974 بوده است و در اسناد متعدد بین‌المللی این مساله ذکر شده است و مقام معظم رهبری بر تعهد به ایجاد منطقه خاورمیانه عاری از سلاح هسته‌یی تاکید داشته‌اند، این مساله را به طور جدی دنبال می‌کند.

او ادامه داد: ایران معتقد است کنفرانس مذکور باید زمینه فشار جامعه جهانی بر رژیم صهیونیستی را فراهم کند تا سلاح‌های هسته‌یی‌اش را منهدم و به معاهده NPT بپیوندد. این موضعی است که کشورهای عربی خاورمیانه هم دادند. رژیم صهیونیستی از شرکت و حضور در کنفرانس هلسینکی نگران است چرا که تقریبا تمامی اعضا نسبت به این‌که این رژیم باید سیاست هسته‌یی فعلی‌اش را کنار بگذارد اعمال فشار خواهند کرد.

این کارشناس مسایل خلع سلاح وزارت خارجه اعلام ایران برای شرکت در کنفرانس هلسینکی را دلیلی بر هموارتر شدن شرایط برگزاری این کنفرانس دانست و افزود: به همین دلیل ممکن است آمریکا به دنبال آن باشد که یا این کنفرانس برگزار نشود یا به تاخیر بیفتد. البته برگزاری انتخابات ژانویه در سرزمین‌های اشغالی می‌تواند تحت‌الشعاع برگزاری کنفرانس هلسینکی قرار گیرد و بازتاب منفی بر آن انتخابات داشته باشد. اما برگزاری این کنفرانس در هر شرایطی به نفع ایران و کشورهای منطقه است.

وی با بیان این‌که آمریکا هنوز موضع رسمی در قبال برگزاری کنفرانس هلسینکی نداشته است خاطرنشان کرد: آمریکا نمی‌تواند یک جانبه اقدام به لغو برگزاری این کنفرانس کند، چرا که تصمیم به برگزاری این کنفرانس را کشورهای عضو NPT اتخاذ کرده‌اند و اگر قرار باشد تغییری در آن صورت گیرد باید توسط کشورهای عضو باشد. هم‌چنین هرگونه تاخیر در برگزاری اجلاس به شرط موافقت همگی اعضا به ویژه کشورهای منطقه منوط به تصمیم‌گیری در این‌باره در نشست کمیته مقدماتی اجلاس بازنگری در NPT است که اردیبهشت سال 91 برگزار خواهد شد. لغو این کنفرانس مشکلات شکلی و آیین‌نامه‌ای دارد؛ البته در عالم سیاست امکان هر چیزی هست.

این کارشناس مسایل خلع سلاح در پاسخ به این پرسش که چرا در سند نهایی 2010 نام هند و پاکستان نیامده است؟ تصریح کرد: مصوبات در جلسات بین‌الملل با یک مصالحه بین دیدگاه‌های مختلف به دست می‌آید و با توجه به این‌که آمریکا در سال 2010 قرارداد هسته‌یی با هند امضا کرده بود، می‌تواند تحت‌الشعاع این مساله بوده باشد. البته در سند نهایی درباره جهان‌شمولی پیوستن کشورها به NPT صحبت شده است.