شرکت در نماز جماعت برای همسایه مسجد مستحب است

گروه دین و اندیشه  « تیتریک »؛ در نماز جماعت، یکى از نمازگزاران که داراى تقوا و عدالت است پیشاپیش جمعیّت مى‌ایستد و دیگران در صفوفى منظّم، پشت سر او و هماهنگ با او نماز را بجا مى‌آورند.
کسى که در این نمازِ دسته‌جمعى، پیشاپیش جمعیّت مى‌ایستد «امام جماعت» است و کسى که پشتِ سر او، در نماز از او پیروى مى‌کند «مأموم» است.
• اهمّیّت نماز جماعت
گذشته از آن‌که در روایات زیادى، براى نماز جماعت، اَجر و پاداش بسیارى وارد شده است، با دقّت در مضمون روایات اسلامى به اهمّیّت این عبادت پى مى‌بریم، و در اینجا به برخى از آنها اشاره مى‌کنیم:
مسألۀ ۱۶۳- شرکت در نماز جماعت براى هر کسى مستحب است؛ بویژه براى همسایۀ مسجد.
مسألۀ ۱۶۴- مستحب است، انسان صبر کند که نماز را به جماعت بخواند.
مسألۀ ۱۶۵- نماز جماعت، هرچند اوّل وقت خوانده نشود، از نماز فُراداىِ ۱اوّل وقت بهتر است.
مسألۀ ۱۶۶- نماز جماعتى که مختصر خوانده مى‌شود، از نماز فُرادایى که آن را طول بدهد بهتر است.
مسألۀ ۱۶۷- سزاوار نیست انسان بدون عذر نماز جماعت را ترک کند.
مسألۀ ۱۶۸- حاضر نشدن به نماز جماعت از روى بى‌اعتنایى به آن، جایز نیست.
• شرایط نماز جماعت
مسألۀ ۱۶۹- در نماز جماعت، شرایط زیر باید مراعات شود:
۱٫ مأموم از امام جلوتر نایستد، و احتیاط واجب آن است کمى عقب‌تر بایستد.
۲٫ جایگاه امام جماعت از جایگاه مأمومین، بالاتر نباشد. (مقدار کم و سراشیبى مختصر مانعى ندارد) .
۳٫ فاصلۀ امام و مأموم و فاصلۀ صف‌ها، زیاد نباشد، و احتیاط آن است که فاصله بیش از دو سه قدم نباشد.
۴٫ بین امام و مأموم و همچنین بین صف‌ها، چیزى مانند دیوار یا پرده مانع نباشد، ولى نصب پرده و مانند آن بین صفِ مردها و زنها اشکال ندارد.
مسألۀ ۱۷۰- امام جماعت باید بالغ و عادل باشد و نماز را بطور صحیح بخواند.
• پیوستن به نماز جماعت (اقتدا کردن)
مسألۀ ۱۷۱- در هر رکعت، تنها در بین قرائت و در رکوع مى‌توان به «امام» اقتدا کرد، پس اگر به رکوع امام جماعت نرسد، باید در رکعت بعد اقتدا کند، و اگر تنها به رکوع امام جماعت هم برسد، یک رکعت به حساب مى‌آید.
مسألۀ ۱۷۲- حالتهاى مختلف براى پیوستن به نماز جماعت.
 رکعت اوّل
۱٫ در بین قرائت: مأموم حمد و سوره را نمى‌خواند و بقیّۀ اعمال را با امام جماعت بجا مى‌آورد.
۲٫ در رکوع: رکوع و بقیّه اعمال را با امام جماعت بجا مى‌آورد.
 رکعت دوم
۱٫ در بین قرائت: مأموم حمد و سوره را نمى‌خواند و با امام، قنوت و رکوع و سجده را بجا مى‌آورد و آنگاه که امام جماعت تشهّد مى‌خواند، بنابر احتیاط واجب باید به صورت نیم‌خیز، بنشیند ۱و اگر نماز دو رکعتى است بعد از سلام امام یک رکعت دیگر به تنهایى بخواند و نماز را تمام کند و اگر سه یا چهار رکعتى است، در رکعت دوم که امام جماعت در رکعت سوم مى‌باشد، حمد و سوره را خودش آهسته بخواند و آنگاه که امام جماعت رکعت سوم را تمام کرد، و براى رکعت چهارم برمى‌خیزد، مأموم باید پس از دو سجده، تشهّد بخواند، و براى خواندن رکعت سوم برخیزد و در رکعت آخر نماز که امام جماعت با تشهّد و سلام، نماز را به پایان مى‌برد او نیم‌خیز مى‌نشیند سپس یک رکعت دیگر را خودش مى‌خواند.
۲٫ در رکوع: رکوع را با امام جماعت بجا مى‌آورد و بقیّۀ نماز را همانگونه که گفته شد، انجام مى‌دهد.
 رکعت سوم
۱٫ در بین قرائت: زمانى که مى‌داند اگر اقتدا کند، براى خواندنِ حمد و سوره و یا حمد تنها وقت دارد، مى‌تواند اقتدا کند و باید حمد و سوره و اگر امام به رکوع رفت فقط حمد را بخواند، ولى اگر مى‌داند فرصت ندارد، باید صبر کند تا امام جماعت به رکوع رود، سپس به او اقتدا کند.
۲٫ در رکوع: چنانچه در رکوع اقتدا کند، رکوع را با امام بجا مى‌آورد و حمد و سوره براى آن رکعت لازم نیست و بقیۀ نماز را همانگونه که قبلاً بیان شد بجا مى‌آورد.
 رکعت چهارم
۱٫ در بین قرائت: حکم اقتدا در رکعت سوم را دارد، و آنگاه که امام جماعت در رکعت آخر نماز براى تشهّد و سلام مى‌نشیند، مأموم بطور نیم‌خیز بنشیند تا تشهّد و سلام امام جماعت تمام شود و سپس برخیزد و بقیّۀ نماز را خودش بخواند.
۲٫ در رکوع: رکوع و سجده‌ها را با امام بجا مى‌آورد، (اکنون رکعت چهارم امام و رکعت اوّل مأموم است) و بقیّۀ نماز را همانگونه که در مسألۀ قبل گذشت انجام مى‌دهد.
 احکام نماز جماعت
مسألۀ ۱۷۳- اگر امام جماعت یکى از نمازهاى یومیّه را مى‌خواند، هر کدام از نمازهاى یومیّه را مى‌توان به او اقتدا کرد، بنابراین اگر امام، نماز عصر را مى‌خواند، مأموم مى‌تواند، نماز ظهر را به او اقتدا کند، و اگر مأموم پس از آن‌که نماز ظهر را خواند، جماعت برپا شود مى‌تواند، نماز عصر را به ظهر امام اقتدا کند.
مسألۀ ۱۷۴- مأموم مى‌تواند نماز قضاى خود را به نماز اداى امام، اقتدا کند، هرچند قضاى دیگر نمازهاى یومیّه باشد، مثلاً امام جماعت نماز ظهر را مى‌خواند و او قضاى نماز صبح را.
مسألۀ ۱۷۵- نماز جماعت، حدّ اقل با دو نفر برپا مى‌شود، یک نفر امام و یک نفر مأموم، مگر در نماز جمعه که حدّ اقل باید پنج نفر باشند.
مسألۀ ۱۷۶- نمازهاى مستحبّى را نمى‌توان به جماعت خواند، مگر نماز طلب باران.
مسألۀ ۱۷۷- مأموم نباید تکبیرة الإحرام را پیش از امام بگوید.
مسألۀ ۱۷۸- مأموم، باید غیر از حمد و سوره همه چیز نماز را خودش بخواند، ولى اگر رکعت اوّل یا دوم او، همراه رکعت سوم یا چهارم امام باشد، باید حمد و سوره را نیز خودش بخواند.

حجه الاسلام والمسلمین مهدی میانجی

کارشناس مشاور احکام دانش آموزی دانش روز