این بخشی از گفت‌وگوی فیزیکدان ایرانی و رییس سابق سازمان انرژی اتمی ایران با که در واکنش به اظهارات احمد شیرزاد، صادق زیباکلام و هرمیداس باوند در در نشستی در دانشگاه تهران بود. این میزگرد ظاهرا برای بررسی 10 سال مذاکره هسته‌ای ایران و 5+1؛ در سالن فردوسی دانشکده ادبیات دانشگاه تهران با حضور 3 کارشناس اصلاح‌طلب برگزار شده بود.

فریدون عباسی رئیس سابق سازمان انرژی اتمی که قطعنامه 1747 شورای امنیت، از او با عنوان «دانشمند ارشد وزارت دفاع و مرتبط با انستیتو فیزیک کاربردى» ایران نام برده و او را مشمول تحریم قرار داده، با اشاره به دستاوردهای راهبردی جمهوری اسلامی در پی دستیابی به فناوری هسته‌ای در ابعاد داخلی و بین‌المللی، گفت: اگر شما بخواهید تاسیسات غنی‌سازی راه‌اندازی کنید، فناوری خلاء و اتصالات و پمپ‌های خلاء نقش اساسی در آن دارند و کشوری که می‌خواهد در غنی‌سازی در هر سطحی فعال شود باید خلاء در آن کشور رشد کند. غنی‌سازی در کشور ما این حس را داشت که ما در رابطه با اجزاء و پمپ‌های خلاء رشد کنیم و با توجه به رفع نیاز آن بخش در اینده نزدیک جزو صادرکنندگان تجهیزات خلاء در دنیا شویم.

**فناوری هسته‌ای فناوری خلاء و کاربردهای آن در ساخت ماهواره

وی درباره اظهارات احمد شیرزاد عضو فراکسیون مشارکت مجلس ششم مبنی بر اینکه "از چاه هسته‌ای آبی در نمی‌آید، مگر اینکه برای برخی نانی درآید، از سال 82 تاکنون دریغ از یک لیوان آب برای کشور"، گفت: مگر می‌شود ما از فناوری‌های برتر جهان عقب باشیم. وقتی کشوری بخواهد در فناوری برتر کار کند، فناوری خلاء یکی از تجهیزات فناوری‌های برتر است و در ماهواره کابرد زیادی دارد، وقتی می‌خواهیم یک ماهواره را روی زمین تست کنیم، حتما باید شرایط ارتفاع بالا و خارج از جو و خلاء را برای ماهواره ایجاد کنیم و برای آن نیاز به دستگاههای اندازه‌گیری هست و نیاز است تا اثرات پرتوها بر روی اجزاء ماهواره‌ها را بر روی زمین بررسی و رفع کنیم تا در مقابل پرتوها مقاوم شوند و یکسری قطعات الکترونیک هستند که باید در مقابل پرتوها سخت‌سازی شوند، ناگزیر هستیم تا پرتوها را در روی زمین ایجاد کنیم.

** شتاب دهنده چیست؟ اهمیت شتاب دهنده‌ها برای کشور

وی ادامه داد: این کار یا توسط رآکتور انجام می‌شود یا باید آن را از داخل شتاب دهنده استفاده کنیم و مثلا پروتون‌های پرانرژی را یا اشعه ایکس با انرژی بالا را با شتاب دهنده ایجاد کرده و قطعات و مواد را در معرض پرتوها قرار دهیم و شرایط بالای کره زمین را در روی زمین ایجاد کنیم.

عباسی در همین رابطه افزود: برای رشد در کشور باید حتما در زمینه فناوری خلاء پیشرفت کرده باشیم و هم پرتوها را بتوانیم تولید کنیم و اجزاء را در معرض تابش پرتوها در زمین قرار دهیم. معمولا در جامعه بحث نمی‌شود که شتاب دهنده چقدر مهم است، فناوری خلاء یک جزء اساسی شتاب دهنده است و بدون دستیابی به فناوری خلاء نمی‌توانیم شتاب دهنده ذرات بسازیم. ساخت شتاب دهنده ذرات است که می‌تواند ذرات پرانرژی را به ما بدهد تا شبیه‌سازی‌های تجربی فضا را از حیث پرتوها روی ماهواره انجام دهیم.

**مخالفت با غنی‌سازی از لحاظ علمی، مخالفت با چیست؟

رئیس سابق سازمان انرژی اتمی در ادامه با اشاره به اظهارنظر دیگر شیرزاد مبنی بر اینکه "غرب و دیگران به دنبال ضربه زدن به منافع ملی ما نیستند و خاک کشور ما را نگرفته‌اند"، گفت: میگویند چه فرقی می کند که ایران چند سانتریفیوژ داشته باشد و پافشاری بر تعداد سانتریفیوژ منفعتی ندارد؛ در حالی که این ماشین در بسیاری از صنایع ما کاربرد دارد و در جداسازی عناصر در زمینه‌های مختلف فقدانش قابل توجیه نیست.

وی تاکید کرد: ایران با توجه به اینکه مسیر استقلال را طی می‌کند حتما باید به فضا دست پیدا کند، ما در فضا با شرایط خاصی سروکار داریم برای اینکه به فضا برویم حتما باید موشک و فناوری خلا داشته باشیم، دقیقا مخالفت با سانتریفیوژ مخالفت با غنی‌سازی نیست بلکه جنبه مهم آن مخالفت با فناوری خلاء ما است، برای اینکه ما رشد نکنیم و نتوانیم شرایط خاص بالای جو و خارج از جو زمین را در روی زمین ایجاد کنیم تا قطعات ماهواره را تست کنیم.

وی در پاسخ به این بیان صادق زیباکلام "هیچ پیشرفت و نوآوری علمی در رابطه با مسئله هسته‌ای نه تنها در ایران بلکه در هیچ کشوری وجود ندارد"، گفت:  مشاهده می‌کنید که با برنامه موشکی ما موذیانه مخالفت می‌شود، سئوال این است که ما می‌خواهیم کدام کشور را هدف قرار دهیم؟ استراتژی ایران مشخص است، ایران می‌خواهد از خودش دفاع کند و تهاجمی کار نمی‌کند، ما موشک را برای پرتاپ ماهواره می‌خواهیم البته درعین حال که حالت بازدارندگی و دفاعی داریم؛ اما موشک را برای پرتاب ماهواره می‌خواهیم، موشک‌هایی که برد بلند دارد و می‌تواند بر جاذبه غلبه کند برای پرتاب ماهواره است و بقیه کشورها هم همین کار را می‌کنند اما آنها به بهانه هسته‌ای با فناوری موشکی ما مخالفت می‌کنند، چرا؟! چون نمی‌خواهند ما دسترسی به فضا داشته باشیم.

عباسی با بیان اینکه آینده بر اساس ماهواره رقم می‌خورد، خاطرنشان کرد: اگر می‌خواهیم کشتی‌رانی، بانک‌ها، قطار و مترو ما درست کار کند و حتی مباحث آب و هوایی و معادن کشور را شناسایی کنیم ناگزیر هستیم که از ماهواره استفاده کنیم، حالا اگر بخواهیم ماهواره پرتاب کنیم پرتابگر آن را در اختیار ما قرار نمی‌دهند و اگر ما به دنبال پرتابگر ماهواره برویم ما را متهم می‌کنند که می‌خواهیم به کشورهای دیگر حمله کنیم. این را رسانه‌ها باید واضح برای مردم بیان کنند که اینها دارند با استقلال و رشد ما مخالفت می‌کنند نه فناوری هسته‌ای. 

وی درخصوص بیان دیگر زیباکلام مبنی بر اینکه ضرر انرژی هسته‌ای برای ایران از جنگ بیشتر بود! اظهار داشت: مخالفت با فناوری هسته‌ای مخالفت با پرتاب ماهواره ما و مخالفت با استقلال داده‌ها و استقلال خبری ما است، این داده‌ها از همه نوع داده می‌تواند باشد، مثلاً تنظیم حرکت حمل و نقل ما داده و دیتا دارد، این داده‌ها از کجا می‌خواهد بیاید، بانک‌ها و اینترنت ما از کجا با هم ارتباط می‌گیرند، شبکه‌های تلویزیونی ما از کجا پخش شوند؟ اگر ما در فناوری هسته‌ای رشد نمی‌کردیم و دانشگاههای ما در این زمینه مشق نمی‌کردند، متخصصان ما قدرت ساخت موشک با دقت بالا نداشتند و قدرت ساخت اجزا ماهواره که بتوانند این را به بالای جو بفرستند نداشتند، دانش مانند گذشته نیست و همه باهم ارتباط دارند.

عباسی با انتقاد از زیباکلام که نگاه به فناوری هسته‌ای را نگاه غیرتخصصی و ایدئولوژیک خوانده است، گفت: ما حتما باید پروژه‌های محوری را اصل بدانیم الان عمدتا کشورهای پیشرفته در صنعت خودرو و لوازم خانگی که مارک آنها در جهان شناخته شده و حرف برای گفتن دارند، صنعت هوایی خوبی دارند یا جزو کشورهایی هستند که می‌توانند اجزاء هواپیمایی خوبی را تولید کنند، ما نباید صریح و شتاب زده در مورد صنعت هوایی خود تصمیم ناجور بگیریم، باید متخصصان صنعت هوایی را امید دهیم این نکته‌ای است که می‌تواند خودرو و صنایع خانگی ما را متحول کند و صنعت هسته‌ای در کنار صنعت هوایی می‌تواند دقت طراحی ما را بالا ببرد.

وی با اشاره اظهارات باوند در دانشگاه تهران در مقایسه برنامه هسته‌ای ایران با صنعت نفت و مقبولیت آن در نگاه عمومی کشور در گذشته، تصریح کرد: هشدار می‌دهم کسانی که می‌گویند برق کیلووات ساعتی چند؟ اینها به منابع انسانی ما توجه ندارند، این بخش عرصه فعالیت فکری می‌خواهند و ما باید اینها را در کشور نگهداری کنیم. دستیابی به ابزار اندازه‌گیری خاص که می‌تواند در صنعت نفت به کارگیری شود یک بخشی از آن می‌تواند در صنعت هسته‌ای هم استفاده شود، یعنی این صنایع می‌توانند به هم سرویس دهند  و یا اجزاء مشترک را استفاده کنند و هرجا که در صنعت نفت با خوردگی مواجه باشیم مشابه آن را هم در صنایع هسته‌ای داریم چون در هسته‌ای انواع مواد را استفاده می‌کنند و غیر از اورانیوم بقیه مواد می‌تواند در نفت و نساجی به کار رود.

رئیس انجمن هسته‌ای ایران اضافه کرد: در صنعت هسته‌ای کابل‌ها و لاستیک‌های مقاوم مورد نیاز است، اگر روی اینها در کشور کار شود و به نتیجه برسد مشکلی در رابطه با لاستیک‌های در خودرو نداریم و مشکلی در ضربه‌گیر‌های مختلف در صنعت نداریم، صنایع بزرگ چون دقت لازم در آن انجام می‌شود، سرریز آن انقدر در صنایع کوچک می‌آید که اشتغال زیادی ایجاد شده و کیفیت هم بالا می‌رود.

**فناوری هسته‌ای از صنعت نفت برای ما راهبردی‌تر است

وی با بیان اینکه رابطه منطقی میان مسئله نفت و صنعت هسته‌ای وجود دارد، گفت: فناوری هسته‌ای امروز برای ما از نفت راهبردی‌تر است، پرتوها در صنعت نفت خیلی کاربرد دارند، در بازرسی‌های فنی که از صنایع نفتی صورت می‌گیرد و یا حفر چاه و اطلاعات آنلاینی که ما از اجزاء درون چاه می‌خواهیم خیلی از آنها با چشم‌های رادیو اکتیو و چشم‌های نوترون و مولد نوترون و ژنراتور و مولد نوترون و یا آشکارسازهای تابش‌های هسته‌ای انجام می‌شود و ما می‌توانیم اطلاعات درون خاک را با اسکن کردن آن به دست بیاوریم. بدون این که خط تولید متوقف شود و الان این را کشورهای خارجی با پول زیاد در کشور ما انجام می‌دهند.

رئیس سابق سازمان انرژی اتمی در ادامه به اظهارات شیرزاد در دانشگاه تهران درخصوص اینکه رآکتور آب سنگین اراک بسیار مضر است و حادثه چرنوبیل از این دست رآکتورها داشت، ضمن تاکید بر ضریب امنیتی بالای راکتور اراک، پاسخ داد: راکتور اراک اتفاقا ضریب ایمنی بالایی دارد چرا که در گذشته به دلیل تجربه اندک دانشمندان و فناروی هسته‌ای ما متخصصان هسته‌ای در همه ابعاد امنیتی، بسیار به ضریب ایمنی به صورت چند برابری توجه کردند بنابراین اراک و جاهایی مانند آن از ضریب امنیتی بسیار بالایی برخوردار است، این همه نکات ایمنی در یک راکتور ضرورت نداشت متخصصان ما ضرایب بالایی را به کار بردند این وسواس ایرانی بود که ضخامت فولاد را بالا گرفت و به جای یک حس گر ده حس گر گذاشت.

رئیس انجمن هسته‌ای ایران در ادامه با اشاره به اظهارات عضو فراکسیون مشارکت در مجلس ششم که گفته است "جمهوری اسلامی ایران در زمینه هسته‌ای نه منابع اولیه را دارد و نه احاطه به علوم هسته‌ای"، اظهار داشت: ما در کشور منابع به حد کافی داریم و ذخایر ما ذخایر راهبردی است، این ذخایر برای زمانی است که اگر گشورهای خارجی مانند گذشته برای ما بازی در آورند و تحریم کنند و ممانعت به عمل آوردند، ما از آنها استفاده می‌کنیم و این در حد راکتور تحقیقانی است، این معادن جواب می‌دهد و برای زمانی که بخواهیم راکتورهای کوچک را اداره کنیم منابع داریم. ذخایر ما ذخایر راهبردی است تا برای موارد تحریم از منابع خود استفاده می‌کنیم.

وی ادامه داد: دستاوردهای ایران در زمینه راکتورها و فناوری‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای گسترده است، در اکثر کشورها فناوری هسته‌ای دو هدف اساسی را دنبال می‌کند یکی بحث تامین انرژی که از آن در تولید برق استفاده شود و دوم کاربرد پرتوها در زندگی مردم است و در موضوع دوم به هر حال از ایزوتوپ‌های پرتوزا باید استفاده شود تا رفاه داشته باشیم.

عباسی با اشاره به رشته‌های مختلفی که فناوری هسته‌ای می‌تواند در آن رشته‌ها اثرگذاری و اشتغال‌زایی ایجاد کند، افزود: فناوری هسته‌ای در پزشکی و در تشخیص و درمان، با استفاده از مواد پرتوزا می‌تواند به مردم کمک کند و لازمه فعالیت در مبحث کابرد پرتوها این است که بشر بتواند رادیوایزوتوپ‌ها را که به صورت مصنوعی هستند، تولید کند و برای تولید این رادیو ایزوتوپ‌ها نیاز به راکتورهای هسته‌ای است. اینها راکتورهای قدرت نیستند، راکتورهای تحقیقاتی هستند که می‌توان از آنها استفاده کرد و رادیو ایزوتوپ‌ تولید کرد، که ما یک نمونه از آن را در ایران داریم که راکتور تحقیقاتی تهران است.

وی اظهار داشت: این راکتور هر سال نیاز دارد که سوخت آن جابجا شود و برخی سوخت ها تعویض شده و یا سوخت‌های جدید کار گذاشته شود این نیازمندی ما بود برای تولید رادیو ایزوتوپ‌ها و تحقیق در راستای برخی آزمایش های راکتور که راکتور ما از توان 5 مگاواتی استفاده کند. پس ما نیاز داشتیم که سوخت را تامین کنیم و در گذشته اقدام کرده بودیم و در جاهایی که راکتور آمریکایی بود آمریکایی‌ها باید سوخت را بر مبنای همکاری‌هایی که با آژانس انرژی اتمی داشتیم تامین می‌کردند، اما آمریکایی‌ها امتناع کردند، کشور تماس گرفت و با آرژانتینی‌ها مسئله را حل کردند و ما سوخت را از آرژانتین گرفتیم اما بعدا که دوباره نیاز به تعویض و جابجایی سوخت داشتیم باز ممانعت کردند فشارهایی آوردند چون کشورهای خاصی هم این نوع سوخت صفحه‌ای را تولید می کنند و چون سوخت راکتور تهران سوخت میله‌ای نیست و صفحه‌ای است و یک هندسه خاص دارد و تکنولوژی خاصی برای تولید آن لازم است، متخصصان کشور وقتی دیدند طرف مقابل از تحویل چیزی که کابرد روزمره دارد ممانعت می‌کند، تصمیم گرفتند که خودشان آن را تولید کنند.

رئیس سابق سازمان انرژی اتمی با بیان اینکه تصمیم گرفتیم این سوخت را خودمان تولید کنیم، گفت: کلاً مجبور شدیم توان طراحی خود را بالا ببریم و روش‌های ساخت خاصی را پیش بگیریم و مواد خاصی استفاده و جوشکاری خاصی را به کار ببریم که قبلا از این تکنیک‌ها بی‌بهره بودیم. همین که روی این موضوع فکر کردیم باعث شد تا اساتید دانشگاه و مهندسین و متخصصان ما که حاضرند کارهای پژوهشی کنند، در داخل کشور و بدون چشم‌داشت مادی هم این کار را بکنند، این زمینه پیش آمد تا متخصصان را گردهم آوردیم و با ابزار و امکانات موجود کار را انجام دهیم،

وی ادامه داد: کسانی توانستند این معضل را برای کشور حل کنند که نگاه درون‌گرا داشتند و به یک فرمی معتقد بودند که ما می‌توانیم با تفکر و توان داخلی بر مسائل ناشناخته و جدید غلبه کنیم و این دستاورد مهمی برای کشور بود و متخصصان ما به این باور رسیده بودند که می‌توانند کارهای نو انجام دهند و این روش‌ها در داخل کشور ثبت شده است.

عباسی به اشاره به مثالی از تاثیر فناوری هسته‌ای بر علوم و صنایع دیگر، یادآور شد: ما توانستیم سوخت راکتور تهران را در داخل بازطراحی کنیم و سوختی را که اجزا مختلف دارد بسازیم و این فرایند فرایند هسته‌ای نیست. ممکن است محاسباتی که میزان غنا و خلوص و ناخالصی سوخت چقدر باشد را مهندسین هسته‌ای بتوانند پاسخ دهند، اما کارهایی که مربوط به شکل دادن فلزات و عملیات حرارتی و کارهای مکانیکی و آنالیز و اندازه‌گیری‌ها هست اینها که مبحث هسته‌ای نیست. ما دستاورد بزرگی داشتیم که کشور توانسته در این زمینه‌های فنی و علوم غیرهسته‌ای به دلیل انجام یک کار هسته‌ای پیشرفت کند و این دستاورد مهمی است که ما می‌توانیم این دستاوردها را در سایر صنایع هم به کار ببریم. قبل از این کار ما فاقد این توان در کشور بودیم.

**راکتورمان را خودمان به روز می‌کنیم

وی در پاسخ به اظهارات زیباکلام مبنی بر اینکه برنامه هسته‌ای هیچ صنعتی در ایران ایجاد نمی کند و شیره گلوسوزی نبوده است بیان داشت: به دلیل شرایط خاصی که در صنعت هسته‌ای هست دیکته می‌شود تا صنایع دیگر هم پیشرفت کنند و نیاز را تولید کنند، ما با تخصص داخلی توانستیم راکتور تهران را به روز کنیم یعنی تغییر برخی از اجزایی این راکتور که طراحی آن مربوط به بیش از 50 سال پیش بوده است انجام شد و باعث شد تا ما به بحث حس‌گرها و اندازه‌گیری وارد شویم و اتاق کنترل راکتور تهران را خودمان به روز کنیم و این موضوعی بود که در دوره آقای جلیلی برای اینکه در مذاکرات به ما فخر بفروشند به ما می گفتند که ما حاضریم راکتور تهران را برای شما به روز کنیم و تیم مذاکره کننده با تکیه بر توان داخلی به آنها پاسخ داد که ما حاضریم راکتورهای شما را به روز کنیم. این باور در کشور به وجود آمد که ما حتی می‌توانیم راکتورهای تحقیقاتی دیگر کشورها را هم به روز کنیم الان هم این راکتور کار می‌کند و کنترل آن هم به روز شده با تجهیزات جدید است.

رئیس سابق سازمان انرژی اتمی ضمن رد اظهارات این فعال سیاسی اصلاح طلب که می‌گوید در فناوری هسته‌ای از نظر علمی خیلی پیشرفتی حاصب نشده است، خاطرنشان کرد: ما توان طراحی راکتورهای جدید با استانداردهای جدید هم پیدا کرده‌ایم و راکتور 10 مگاوات را صفر تا صد در ایران می‌توانیم بسازیم تا به یکی از کشورهای سازنده راکتور تحقیقاتی در کوتاه مدت تبدیل شویم. اگر همین مسیر را ادامه دهیم حتی صادرات خدمات تخصصی را هم می‌توانیم داشته باشیم و این دستاورد مهم است که ما توانمندی صدور خدمات تخصصی را در کشور پیدا کردیم.