کاهش 90 درصدی سطح آب دریاچه ارومیه طی نیم قرن

 گروه محیط زیست «تیتریک»؛ سینا خاتمی افزود: نتایج پژوهش گروهی از محققین ایرانی‌ ساکن در آمریکا، انگلیس و کانادا، بر روی وضعیت خشکی دریاچه ارومیه طی‌ چهار دهه گذشته، به تازگی  در مجله معتبر علمی‌ و تخصصی «پژوهش‌های دریاچه‌های بزرگ» به چاپ رسیده است.

به گفته وی، این پژوهشگران، نتایج یافته‌هایشان را در قالب مقاله‌ای در روزنامه گاردین، با عنوان  چگونه دریاچه بلند‌آوازه‌ی ایران در حال ناپدید شدن است"چاپ کرده اند.

این پژوهشگر منابع آب و هیدرولوژی در دانشگاه ملبورن استرالیا اظهار داشت: در طی‌ چند هفته گذشته پس از انتشار این پژوهش ابتکاری و مستقل، نتایج آن در بسیاری از رسانه‌های خبری و مجازی و در میا‌‌ن انجمن‌های مربوط به محیط زیست و دریاچه‌ها و تالاب‌ها، در بسیار از نقاط جهان، بازتاب ویژه‌ای داشت.

خاتمی تصریح کرد: بر اساس این گزارش دریاچه ارومیه زمانی بزرگترین دریاچه آب شور خاورمیانه و از غنی‌ترین و خاص‌ترین اکوسیستم‌های این منطقه بوده است. بنا به یافته‌های این پژوهش، مساحت سطحی دریاچه در شهریور ۱۳۹۳ قریب به ۱۲ درصد متوسط این مقدار در دهه ۵۰ شمسی‌ بوده است.

وی با اشاره به اینکه یکی‌ از معضلات اساسی‌ پیش روی این محققین، عدم وجود و دسترسی به داده‌های قابل اتکای زمینی‌ (داده‌هایی‌ که توسط دستگاه‌های اندازه‌گیری نصب شده روز زمین جمع‌آوری می‌شوند) برای ترسیم و تشریح وضعیت دریاچه است گفت:  از این رو، این محققین با تکیه و استناد به تصاویر ماهواره‌ای در پی‌ یافتن میزان افت سطح آب دریاچه در چهار دهه گذشته برآمدند.

این پژوهشگر منابع آب تأکید کرد: روند کاهش ۹۰ درصدی سطح آب دریاچه از دهه ۵۰ شمسی‌ تا کنون، در این پژوهش، مورد بررسی و تشریح تفصیلی قرار گرفته است. به علاوه، به اثرات فراگیر و مهیب ناشی‌ از اضمحلال دریاچه نیز پرداخته شده است.

وی افزود: نابودی زیستگاه پرندگان مهاجر شامل فلامینگو‌ها، پلیکان‌ها، اردک‌ها و و قارها (قسمی از مرغان ماهیخوار)، تخریب یکی‌ از بزرگترین زیست‌بوم‌های آرتمیا درجهان، سخت‌پوستی‌ که در صنایع پرورش میگو و ماهی مورد استفاده قرار می‌گیرد و زیستن در آب هایی‌ ۸ برابر شورتر از اقیانوس را بر می‌‌تابد. پاره‌ای از پیامد‌های محسوس و ملموس احتمالی‌ کاهش سطح آب دریاچه ارومیه است.

به گفته خاتمی، افزایش توفان های نمک که محصول خشکی بستر دریاچه بوده و نمک را به سمت زمین‌های کشاورزی برده و موجبات کاهش فرآوری این زمین‌ها را فراهم می‌‌کند و ازدیاد بیماری های چشمی و تنفسی مترتب از کاهش کیفیت خاک، هوا و آب در حوزه آبریز ارومیه از دیگر اثرات خشکیدگی این دریاچه است.

این پژوهشگر منابع آّب یادآور شد: بر اساس این پژوهش، افزایش آگاهی‌ عمومی‌ از معضلاتی چون سوءمدیریت آب و پسماند که وضعیت کنونی دریاچه ارومیه را به بار آورده‌است، می‌‌تواند اسباب کاهش تقاضای آب و بهبود الگوی مصرف را فراهم آورد. این مهم می‌‌تواند به مدد دست‌اندرکاران احیای دریاچه آمده و این روند را تسهیل کند.

به گفته این پژوهشگران، طرح‌های احیاء دریاچه می‌بایست سریعا به اجرا در آید. همچنین طرح‌های پیشنهادی مبنی بر انتقال آب به دریاچه نیازمند بازبینی بنیادین و اساسی‌است. به علاوه افراد و اصنافی که در طی‌ اجرای طرح‌های احیای دریاچه از کم‌آبی متضرر خواهند شد، می‌‌بایست توسط طرح‌های جبران مافات، منصفانه، مورد حمایت قرار بگیرند.

وی افزود: در این پژوهش آمده است با توجه به عواقب فرامنطقه ای اجتماعی‌ - اقتصادی بحران دریاچه ارومیه، احیای این دریاچه نیازمند مشارکت جدی و فعالانه سازمانهای بین‌المللی است. اما  اگرچه مساعدت‌های مالی و تخصصی این سازمان‌ها در بازگردانی دریاچه به شکوه پیشینش حائز اهمیت است، اما عهده‌دار اصلی‌ این مسئولیت خود ایرانیان هستند

خاتمی اظهار داشت: در این گزارش آمده؛ ایران کشوری عمد‌تاً خشک و نیمه خشک است؛ با این وجود پیشرانی ایران برای توسعه از یک سوی، و پروژه‌های کوته‌بینانه انتقال آب برای تامین نیازهای آبی کشاورزی ناکارآمد و مناطق شهری در حال افزایش از سوی دیگر، هزینه‌های جدی بر منابع آبی کشور تحمیل کرده است. تجربه‌ خشکیدن دریاچه ارومیه و دیگر تالاب‌های کشور، و به طور کلی‌ بحران فراگیر و فزاینده منابع آبی کشور، این درس مهم را برای مسئولین و سیاستگذاران کشور دارد که محیط‌ زیست می‌‌بایست یکی‌ از ارکان رکین تمام طرح‌ها و سیاست‌گذاری‌های اقتصادی، صنعتی و توسعه در هر سطح و جایی‌ از کشور باشد.