ساخت دستگاهی برای کاهش عوارض پارکینسون توسط محققان ایرانی

گروه علمی «تیتریک»؛ رییس مرکز تحقیقات سلولی مولکولی و علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی ایران از اجرای پروژه‌ای برای کاهش عوارض بیماری‌های لرزشی چون پارکینسون با همکاری دانشگاه تهران خبر داد و گفت: نتایج به دست آمده از فاز اول که شامل تولید الکترود برای تحریک عمقی مغز و انجام مطالعات در فاز حیوانی می‌شود، نشان داد که الکترود ساخته شده قادر به کاهش عوارض بیماری پارکینسون است.

دکتر محمدتقی جغتایی با بیان اینکه این پروژه با عنوان DBS در حال اجرا است، افزود: تحریک مغزی یکی از روش‌های مهم حوزه علوم شناختی است که در دو نوع تحریک مغزی سطحی مغز و تحریک عمقی اقدام به درمان بیماران مبتلا به آسیب‌های عصبی و مغزی می‌کند.

وی استفاده از این روش را برای بیماران مبتلا به پارکینسون و برخی از فلج‌های مغزی، معتادان و بیماران مبتلا به افسردگی و مشکلات شناختی دانست و اظهار داشت: امروزه این فناوری به طور وسیعی کاربرد دارد و در ایران نیز تا قبل از گران شدن قیمت ارز با 30 میلیون تومان و با گران شدن ارز با 100 میلیون تومان انجام می‌شود.

جغتایی با بیان این که این عمل جراحی در بیمارستان‌های شهدای تجریش و حضرت رسول (ص) انجام می‌شود، ادامه داد: به دلیل گران شدن قیمت عمل جراحی مراجعه برای دریافت این تکنولوژی کاهش یافته است.

وی ادامه داد: به منظور بومی سازی این فناوری پروژه DBS از سوی ستاد توسعه علوم شناختی تعریف شد و این طرح با همکاری دانشگاه تهران در حال اجرا است.

رییس مرکز تحقیقات سلولی مولکولی دانشگاه علوم پزشکی ایران این پروژه را شامل بخش‌های فنی، علوم پایه و بیمارستانی ذکر کرد و گفت: بخش فنی این پروژه در دانشکده فنی دانشگاه تهران و بخش فیزیولوژی این طرح نیز در این مرکز در حال انجام است.

وی با اشاره به جزئیات این طرح خاطرنشان کرد: بخش اول این پروژه شامل تولید الکتردوهایی برای انجام تحریکات عمقی مغز بوده است که با همکاری دانشکده فنی دانشگاه تهران اقدام به تولید این الکترودها شد و نتایج آن موفقیت‌آمیز بوده است.

جغتایی اضافه کرد: برای تست‌های این الکترودها در فاز حیوانی در موش‌های مبتلا به پارکینسون اقدام به کاشت این الکترودها کردیم که با بررسی و مطالعه رفتاری موش‌ها مشخص شد که الکترودها در کاهش علایم بیماری پارکینسون موثر بوده و نشان ‌می‎دهند الکترودها به خوبی طراحی شده است.

این محقق به بیان عملکرد این الکترودها اشاره کرد و گفت: در نوع پیشرفته بیماری پارکینسون، افراد دارای لرزش‌های شدید غیر ارادی می‌شوند و استفاده از DBS موجب خواهد شد تا حرکات بیمار تنظیم شود به گونه‌ای که حرکات لرزشی کم و قابل کنترل خواهد شد.

وی فاز بعدی این طرح را در مدل حیوانی بزرگ‌تر چون سگ و میمون دانست و خاطر نشان کرد: در صورت تایید در فاز حیوانی کارآزمایی‌های بالینی را اجرایی خواهیم کرد.

جغتایی به اهمیت دستاوردهای این طرح اشاره کرد و افزود: با بومی سازی این فناوری، به دانش فنی تکنولوژی دست پیدا خواهیم کرد که تاکنون به دلیل گران بودن تحت پوشش بیمه‌های خدمات درمانی نبوده است.

جزئیات بخش فنی پروژه DBS

فرهاد بزرگی، محقق دانشکده فنی دانشگاه تهران در بخش الکترونیکی نیز DBS را پروژه تحریک عمقی مغز توصیف کرد و به خبرنگار گفت: روش DBS برای بیماران لرزشی چون پارکینسون یکی از روش‌های شناخته شده درمانی است.

وی با اشاره به مشارکت در اجرای پروژه DBS ادامه داد: در این پروژه ما اقدام به طراحی و ساخت دستگاه ICD کردیم که برای درمان بیماران پارکینسون به کار می‌رود. این دستگاه در قفسه سینه کاشته می‌شود و وظیفه آن تولید پالس‌های الکتریکی با فرکانس بالا و با دامنه متغیر برای اعمال تحریک است.

بزرگی، پارکینسون را نوعی اختلال عملکرد سیستم عصبی مرکزی دانست که در آن به علت کاهش ماده‌ای به نام دوپامین در بعضی قسمت‌های مغز، علائمی مانند لرزش اندام‌ها و کندی حرکات ایجاد می‌شود و ادامه داد: اعمال پالس‌های الکتریکی از طریق کاشت الکترود در بخش عمقی مغز در ناحیه‌ای که درگیر بیماری پارکینسون است، باعث می‌شود که میزان دوپامین تنظیم شود. با اعمال تحریک الکتریکی اگر میزان دوپامین زیاد باشد اقدام به کاهش آن می‌کند و اگر میزان این ماده کم باشد بیشتر ترشح می‌شود. این امر باعث می‌شود تا لرزش و کندی کنترل شود.

این محقق دانشگاه تهران با بیان اینکه انجام تست‌های آزمایشگاهی در دو بخش آزمایشگاهی و حیوانی صورت گرفت، خاطرنشان کرد: بر اساس نتایج به دست آمده از فاز آزمایشگاهی، این تحقیقات در فاز حیوانی ادامه یافت و در فاز حیوانی موش انتخاب شد؛ چراکه آناتومی مغز موش شبیه انسان است؛ ضمن آنکه بخشی از ناحیه مغز موش که درگیر پارکینسون می‌شود نیز شبیه انسان است.

این محقق ادامه داد: برای این منظور موش با تزریق دارویی مبتلا به بیماری پارکینسون شد و در حالت ابتلا به این بیماری شروع به چرخش کرد.

وی اضافه کرد: در ادامه الکترودهای تولید شده به منظور اعمال تحریک عمقی مغز در مغز موش کاشته شد و سپس خروجی الکترود را به دستگاهی که تولید پالس می‌کند متصل کردیم و دیتاهای به دست آمده از مغز موش در قبل و بعد از اعمال تحریک عمقی مغز دریافت و مورد ارزیابی و بررسی قرار دادیم.

بزرگی با اشاره به نتایج به دست آمده از این مطالعات، توضیح داد: در حالت پارکینسون موش دچار افسردگی، کندی حرکت و چرحش شد ولی یک روز پس از اعمال تحریک عمقی مغز علایم بیماری شروع به بهبودی کرد به گونه‌ای که چرخش موش متوقف شد و وضعیت آن به حالت اول بازگشت.

این محقق با بیان اینکه نتایج فوق نشان می‌دهد که الکترود تولید شده باعث تولید دوپامین شده و الکترود عمل کرده است، اظهار داشت: برای اطمینان از ایجاد ژن مربوط به تولید دوپامین در موش نیاز به تست‌های مولکولی بیشتر است که این مطالعات در دستور کار محققان دانشگاه علوم پزشکی ایران قرار دارد.

وی با تاکید بر اینکه در گذشته برای درمان پارکینسون ناحیه‌ای از مغز برداشته می‌شد، افزود: این امر عوارض زیادی را برای بیمار ایجاد می‌کرد ولی این روش تاکنون بهترین و موثرترین روش برای کاهش عوارض ناشی از بیماری پارکینسون است.

به گفته این محقق، ایران به دلیل تحریم‌ها دسترسی به این دستگاه نداشت و بیماران برای دریافت خدمات به سایر کشورها مراجعه می‌کردند.

بزرگی در عین حال تصریح کرد: این دستگاه یک روش درمانی نیست و تا زمانی که تحریک اعمال شود بیمار حالت آسودگی دارد ولی با قطع جریان تحریک، عوارض بیماری دوباره باز می‌گردد.

به گفته بزرگی، این دستگاه قادر به کاهش عوارض بیماری و کاهش لرزش است.