چالش ها و آسیب های جدیه اتلاف وقت جوانان و نوجوانان

واژه ی اوقات فراغت، ترکیبی است از کلمه ی اوقات(به معنای:جمع وقت،زمان ها،هنگام ها،…) و کلمه ی فراغت(به معنای:آسایش، استراحت،فرصت،مجال،…). در تعریفی فراغت زمانی بوجود می آید که فرد در اختیار خویش است تا بتواند به دلخواه از امکانات فردی و محیطی قابل دسترس استفاده کرده و خود را بازآفرینی کند.در واقع، اختیاری بودن و انجام کاری که هدف از انجام آن صرفاّ کسب درآمد نباشد از مولفه های اصلی اوقات فراغت است. ژوفردو مازدیه، جامعه شناس نامدار فرانسوی بر این اعتقاد می باشد که فراغت فعالیتی است که موجب ابراز وجود و خودشکوفایی فرد شود.
امروزه نسل و جمعیت غالب کشور عزیزمان ایران را جوان و نوجوان تشکیل می دهند، بنابراین نحوه برنامه ریزی و گذران اوقات فراغت آنان بالاخص در تعطیلات تابستانی از اهمیت بسزایی برخوردار است.متاسفانه بدلیل نظامند نبودن و مشخص نبودن متولی اصلی، شاهد هستیم که هر مجموعه ای به فراخور بودجه و امکانات محدود خود اقدام به برگزاری کلاسهای آموزشی، تفریحی، مذهبی و… می نماید که به هیچ عنوان پاسخگوی جمعیت متقاضی و نیازهای جامعه و جوانان و نوجوانان نمی باشد. مدیریت های سلیقه ای، گاهاّ با انگیزه کسب درآمد، نداشتن تجربه کافی و عدم دسته بندی گروه های سنی و جنسیتی و… از جمله چالش ها و آسیب های جدی است که به سرگردانی و اتلاف وقت جوانان و نوجوانان می انجامد.گذران اوقات فراغت فعال با استفاده از فضای مناسب ورزشی،تفریحی،ورزشی، و… در بخش خصوصی هم نیازمند صرف هزینه گزاف است که از عهده اکثر خانواده ها و قشر ضعیف جامعه خارج است و خانواده ها به ناچار به گذران اوقات فراغت غیر فعال(خواب و استراحت طولانی و غیر ضروری، بازی های رایانه ای غیر آموزشی و خشن، خیابان گردی، دیدن از مراکز خرید و پاساژها،تماشای غیر هدفمند برنامه های تلویزیونی،ماهواره ای،مجازی،شبکه های اجتماعی و…) پرداخته و به عبارتی وقت گذرانی بیهوده می نمایند.ذکر این نکته ضروری است که در این بین نمی توان زحمات جهادی برخی از مجموعه های وابسته به دولت و غیر دولتی (مساجد، پایگاه ها و بسیج سازندگی، شهرداریها،کانون ها، وزارت ورزش و جوانان و…) را نادیده گرفت.
برنامه ریزی کوتاه مدت کارآمد، میان مدت و بلند مدت از سوی متولیان امر و تعامل و هماهنگی با یکدیگر با هدف هم افزایی و هدفمند کردن گذران اوقات فراغت از جمله مباحث مهمی است که می بایست در دستور کار، آنهم قبل از فرارسیدن ایام خاص همچون فصل تابستان( طولانی بودن مدت روز، تعطیلی مدارس و دانشگاه ها،گرمای هوا، و… ) باشد.مد نظر قراردادن رشد و تعالی توامان جسمی و روحی جوانان و نوجوانان می بایست همواره در افق دید تمامی برنامه ریزان و متولیان قرار گرفته و با تغییر نگرش جامعه (برای خود) و مسئولین (برای مردم)، اوقات فراغت را به رسمیت بشناسند وآنرا به یک فرصت استثنایی برای احیای جامعه جوان کشور و حتی سایر رده های سنی تبدیل نمایند.
در آموزه های دین مبین اسلام نیز به اهمیت پرداختن به تفریحات وگذران اوقات فراغت سالم تاکید و توصیه شده است. بعنوان مثال: رسول خدا(ص)میفرمایند: به سرگرمی و بازی بپردازید زیرا دوست ندارم سخت گیری و خشونت در دینتان مشاهده شود.(الجامع الصغیر،ج۱،ص۲۳۹). امیر المومنین(ع)در تفسیر آیه ۷۷ سوره قصص فرمود:سلامت، توانایی، فراغت، جوانی، نشاط، بی نیازی و ثروت خود را فراموش نکن و با بهره گیری[سالم] از آنها در پی آخرت باش.(الدعوات،ص۱۲۲)
در این باره آیات و روایات بسیاری در مورد لذت جویی از حلال و پرداختن به تفریحات سالم و توجه به شادمانی و سرور برای طراوت روح و جان وجود دارد. سفارش به فراگیری و پرداختن به: شنا- اسب دوانی- تیراندازی- سرور و شادمانی،لطیفه، و لذایذ حلال،و پرهیز از تفریحات و ورزش های ناپسند(شرح در کتاب غرر الحکم،ص۳۱۹- الخصال،ص۱۶۱و۳۳۱ و…) همواره مورد تاکید بوده و امروزه نیز قابل استفاده می باشد.
از مصادیق قابل تعمیم، می توان به شعار سال ۱۳۹۴ انتخابی از سوی مقام معظم رهبری(دولت و ملت – همدلی و همزبانی) اشاره نمود. توجه به خواست ملت و برنامه ریزی و تامین نیازمندیهای گذران اوقات فراغت فعال برای آحاد جامعه از سوی دولت و درک متقابل، می تواند منجر به نزدیک شدن و همدلی بیشتر بین دولت و ملت گردد. به امید گذران اوقات خوب و سالم در کنار خانواده و دوستان با برنامه ریزی مناسب و تغییر نگرش در خود و متولیان امر اوقات فراغت و سربلندی کشور عزیزمان ایران اسلامی.