تولید پوست با روش ابداعی محققان کشور

گروه علمی «تیتریک»؛ دکتر حجت نادری، عضو هیات علمی گروه سلول‌های بنیادی و پزشکی ترمیمی سازمان جهاد دانشگاهی خراسان رضوی و مجری طرح در گفت‌وگو با خبرنگار علمی ایسنا در این زمینه گفت: با توجه به آمار سوختگی و تلفات ناشی از آن اقدام به اجرای طرح تحقیقاتی به منظور تولید پوست زنده با استفاده از سلول‌های بنیادی کردیم.

وی افزود: برای ایجاد لایه تغذیه کننده جهت کشت سلول‌های پوست، سلول‌های کشت داده شده به ماده‌ای به نام "میتومایسین" نیاز داشتند که در زمان اجرای این طرح با اعمال تحریم‌ها علیه کشور مواجه شدیم و مجبور بودیم این ماده را با صرف زمان و هزینه‌های گزاف از خارج وارد کنیم.

نادری با بیان این که برای این امر می‌توانیم از سلول‌های بنیادی مزانشیمی استفاده کنیم، تصریح کرد: سلول‌های تغذیه کننده موشی عامل منفی در کاربرد کلینیکی است؛ از این رو در این تحقیقات از یک سو شاهد بودیم که ماده میتومایسین با تأخیر دریافت می‌شد و از سوی دیگر تمایل داشتیم که سلول‌های مورد نظر برای پوست را بدون وابستگی به سلول‌های تغذیه کننده تولید کنیم.

مجری طرح ادامه داد: در این مطالعات با استفاده از سلول‌های بنیادی، روش نوینی برای حذف لایه تغذیه‌کننده و بدون نیاز به ماده میتومایسین برای تولید پوست ارائه کردیم که این روش به استانداردهای کلینیکی بسیار نزدیک‌تر است.

مجری طرح با بیان این که در این تحقیقات ورقه کراتینوسیت که لایه اپیدرم پوست است تولید شد، خاطرنشان کرد: این لایه به تنهایی پوست کامل را تشکیل نمی‌دهد و برای تکمیل آن جایگزین‌های پوستی کامل‌تری را ارائه دادیم که در این زمینه نیز موفقیت‌هایی به دست آمد.

وی با اشاره به جایگزین‌های پوستی ارائه شده در این طرح، اضافه کرد: پرده آمنیوتیک دارای داربست زیست سازگار مناسبی برای کشت سلول‌ها است؛ از این رو، پرده آمنیوتیک را که دور انداخته می‌شود از بانک خون بند ناف جهاد دانشگاهی مشهد، دریافت و از آن به عنوان داربست استفاده کردیم.

نادری با تاکید بر این که جایگزین‌های پوستی انواع مختلفی دارند و می‌توان از آنها برای ترمیم زخم‌هایی با عمق‌های مختلف استفاده کرد، تصریح کرد: در دنیا بیش از 50 نوع جایگزین پوستی وجود دارد که برخی از آنها تنها کراتینوسیت دارند و برخی از آنها فاقد این لایه هستند، در بعضی از این جایگزین‌ها دارای داربست‌های مصنوعی، طبیعی و یا ترکیبی از این دو هستند که سلول‌هایی مانند کراتینوسیت و یا فیبروبلاست و یا هر دو بر روی این داربست‌ها کشت داده می‌شوند.

وی اضافه کرد: ما در تحقیقات خود به دنبال جایگزین‌هایی بودیم که بتوان در کلینیک در مدت زمان کمتری سلول‌های کراتینوسیت را بر روی داربست‌ها کشت دهیم از این رو پوست مصنوعی زنده را با استفاده از داربست پرده آمنیوتیک به عنوان جایگزین پوستی تولید کردیم.

مجری طرح با بیان این که این طرح در مرحله پیش بالینی قرار دارد، تصریح کرد: پوست مصنوعی تولید شده باید بر روی «رت» و پس از آن بر روی خرگوش در فاز حیوانی مورد ارزیابی و بررسی قرار گیرد.

نادری با بیان این که در این طرح پوست زنده تولید شده است، در این باره توضیح داد: در حال حاضر پوست‌هایی به بازارهای جهانی عرضه شده است که هرچند دارای داربست هستند ولی سلول ندارند به این دلیل این نوع پوست‌ها زنده نیستند و مصنوعی هستند که این امرباعث می‌شود پبوندی میان بافت طبیعی با پوست مصنوعی ایجاد نشود و یا زخم ترمیم نشود.

این محقق ادامه داد: از این رو محققان دنیا به این سمت حرکت کرده‌اند که داربست‌های موجود را با سلول‌های طبیعی کراتینوسیت مجهز کنند تا بستری برای کشت سلول‌های کراتینوسیت برای ایجاد لایه اپیدرم و کشت سلول‌های فیبروبلاست برای ایجاد لایه درم فراهم شود.

وی با بیان این که ایجاد این بستر موجب تشکیل بافتی شبیه بافت طبیعی پوست خواهد شد، گفت: این طرح با همین هدف اجرایی شده است تا بتوانیم در نهایت پوست زنده مشابه با پوست طبیعی انسان ایجاد کنیم.

نادری ادامه داد: سوختگی‌های درجه 3 و زخم‌های پوستی دیابتی بسیاری وجود دارند که پاسخ درمانی مناسبی به پوست‌های مصنوعی از خود نشان نمی‌دهند از این رو نیاز به جایگزین‌های مناسب داریم که این پوست زنده ما می‌تواند راهکاری برای درمان این بیماران باشد.

عضو هیات علمی گروه سلول‌های بنیادی و پزشکی ترمیمی سازمان جهاد دانشگاهی خراسان رضوی به دلایل استفاده از سلول‌های مزانشیمی در این طرح اشاره کرد و افزود: سلول‌های بنیادی مزانشیمی و خون ساز از جمله سلول‌های بنیادی است که وارد کار آزمایی‌های بالینی شده‌اند؛ چراکه این سلول‌ها جزو سلول‌های بنیادی بالغین هستند به این معنا که در اندام‌های افراد بالغ به صورت طبیعی وجود دارند و می‌توان این نوع سلول‌ها را از منابع مختلف استخراج و تخلیص کرد.

وی چربی‌های ناشی از انجام فرآیند لیپوساکشن را از جمله منابع دریافت سلول‌های مزانشیمی دانست و گفت: این سلول‌ها همچنین قابلیت پیوند آلوژنتیک دارند از این رو می‌توان این سلول‌ها را از فردی به فرد دیگر بدون رد پیوند، پیوند زد.

این محقق اضافه کرد: تاکنون بیش از 150 مورد کار آزمایی‌های بالینی با استفاده از سلول‌های بنیادی مزانشیمی برای درمان بیماری‌های مختلفی چون سکته قلبی و ‌MS و غیره انجام شده و در هیچ کدام از آنها گزارشی از ایجاد تومور ناشی از این سلول‌ها گزارش نشده است از این رو سلول‌های بنیادی مزانشیمی بسیار نوید بخش هستند و در آینده به صورت تجاری وارد بازارهای پزشکی دنیا می‌شوند.

وی، استفاده از داربست‌های طبیعی و مصنوعی و تحریک رشد سلول‌های کراتینوسیت پوستی با سلول‌های بنیادی مزانشیمی را از ابداعات این طرح دانست و اظهار داشت: این طرح پس از اتمام فاز حیوانی وارد فاز یک کلینیکی خواهد شد که هم اکنون در حال جذب اعتبارات هستیم. از آنجایی که فاز کلینیکی نیاز به هزینه‌های زیادی دارد از این رو به دنبال جذب سرمایه هستیم.

به گفته این محقق قرار است فاز کارآزمایی‌های بالینی این طرح با همکاری دانشگاه علوم پزشکی مشهد و بیمارستان امام رضا (ع) اجرایی شود.