کودکان عصر ارتباطات؛ از کودک‌آزاری تا فربه‌پروری
کودکان امروز نه همبازی دارند نه جای بازی. سال‌ها پیش حیاط‌خلوت خانه پدربزرگ، پاتوق بچه‌های فامیل بود. توی باغ سر و صدای بچه‌ها به گوش می‌رسید؛ فریاد شادی آن‌ها بلند بود و هر چند تا با هم، به سراغ بازی‌ای می‌رفتند.
اما این روزها معنی بازی برای بچه‌ها نشستن روی صندلی و خیره شدن به صفحه نمایشگر است. حالا دیگر «هفت سنگ» و «گل کوچک» و «بازی‌های شاد کودکانه» جای خود را به «بَتمن»، «فیفا»، «کلش آو کلنز»، «پو» و سایر بازی‌های رایانه‌ای و اندرویدی داده و خدا می‌داند چه تأثیراتی روی ذهن و شخصیتشان بر جای می‌گذارد.
البته در عصر انفجار اطلاعات، بازی رایانه‌ای و اندرویدی نوعی سرگرمی تعاملی است و تعداد مخاطبان آن در سال‌های گذشته افزایش چشم‌گیری داشته و این بازیها به یکی از پُر هوادارترین سرگرمی‌های موجود تبدیل شده‌اند. اما دغدغه خانواده‌ها آن‌جاست که استفاده بیش از حد از این نوع بازیها به‌ویژه آنکه اغلب آن‌ها جنگی و خشن است و با قرار گرفتن کودک در نقش مهاجمی جنگجو که سعی در از بین بردن دشمنان فرضی خود دارد، نوعی تمرین خشونت است.
در همین خصوص یک استاد رواشناسی دانشگاه در کاشمر معتقد است؛ بازی‌های رایانه‌ای که این روزها در بین کودکان رواج یافته، انجام آن بیش از دو ساعت در روز آسیب‌زاست و بچه‌ها را منزوی و غیراجتماعی بار می‌آورد.
حسن دیواندری در گفت‌وگو با ایسنا با تأکید بر آسیب‌زا بودن بازی‌های رایانه‌ای و اندرویدی گفت: خشن بودن و تخیلی بودن، مهم‌ترین مشخصه این بازی‌هاست و کودک به جای بازی با هم سن‌وسالان و تحرک داشتن و حضور در محیط‌های اجتماعی، با موجودات فضایی مواجه می‌شود و بدون هیچ‌گونه تحرک و خلاقیتی ساعت‌ها به صفحه نمایشگر چشم می‌دوزد و از مجموعه دوستان و همسالان خود فاصله می‌گیرد.
وی با بیان اینکه امروزه دسترسی کودکان به بازی‌های الکترونیکی به سادگی امکان‌پذیر است، ادامه داد: آسیب‌های این بازیها را باید به والدین و مسئولان آموزشی هشدار داد.
دیواندری گفت: بازی‌های رایانه‌ای علاوه‌بر ایجاد مشکلات رفتاری، در ایجاد بیماری‌های روانی هم مؤثر است؛ لذا زمانی که کودکان و نوجوانان به انجام این بازیها معتاد شوند، افسردگی، تشویش و ترس‌های اجتماعی آن‌ها وخیم‌تر می‌شود.
وی با اشاره به اینکه یکی از سرگرمی‌های کودکان در عصر جدید این است که ساعت‌ها بدون تحرک مناسب، مقابل نمایشگرها می‌نشینند و با غرق شدن در بازی‌های رایانه‌ای از دنیای واقعیت به عالم تخیل منتقل می‌شوند، تصریح کرد: افزایش پرخاشگری، افت تحصیلی، اعتیاد، متزلزل شدن روابط خانوادگی، منزوی شدن کودکان، تنبل شدن ذهن کودکان و صدمات جسمی اعم از مشکلات بینایی، اسکلتی و... در انتظار کودکان و نوجوانانی است که به انجام بازی‌های رایانه‌ای و اندرویدی اعتیاد یافته‌اند.
موبایل برای کودکان، نیاز یا ابزار تفاخر
دوستی می‌گفت برای سه فرزندم تبلتی که در رسانه ملی تبلیغاتش را بارها و بارها دیده‌ایم، خریده است. از اینکه کوچکترین فرزندش که تازه امسال پا به کلاس اول ابتدایی گذاشته هم از این تکنولوژی روز بی‌بهره نیست، متعجب شدم. این در حالی است که شنیده بودم این روزها به دلیل حجم بالای سفارش «تبلت»، کیسه‌کیسه این مرسوله به پست تحویل داده می‌شود. این در حالی است که چه بسیار پدر و مادرهایی هستند که در دو راهی تصمیم‌گیری بر سر خرید مانده‌اند که برای کودک و نوجوان خود گوشی تلفن همراه تهیه کنند یا نه؟!
در این خصوص، یک آسیب‌شناس مسائل اجتماعی در کاشمر در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: گرچه داشتن تلفن همراه فی‌نفسه بد نیست اما جنبه‌های ناگواری هم دارد از جمله امواج الکترومغناطیسی آن برای کودکان، اضطراب‌آوری و دلهره و کاهش تمرکز کودک، پرخاشگری، استرس، انزوای اجتماعی و مشکلات ارتباطی او، شکست‌های تحصیلی و... .
دکتر سیدعباس عابدی گفت: با توجه به اینکه موبایل‌های جدید، نسل پیشرفته وسایل ارتباطی نو پدید هستند با نسل قدیم متفاوتند، در صورتیکه والدین نظارت و کنترل مناسب و صحیحی نداشته باشند، اثرات مخرب آن بر کودکان و نوجوانان و جوانان جبران‌ناپذیر است. البته بزرگسالان هم از پیامدهای منفی آن گریزی ندارند.
وی با بیان اینکه امروزه کودکان از موبایل به عنوان ابراز سرگرمی و تفریح استفاده می‌کنند و همین که حوصله والدین به سر می‌آید با این ابزار کودکان را سرگرم و بی‌صدا می‌کنند، افزود: موبایل کنترل نشده، روح نوآوری و خلاقیت را در کودکان خشک و آنان را موجودی پذیرا و منفعل بار می‌آورد و حس مهارتی و تجربی کودک را قفل می‌کند.
عابدی اظهار کرد: موبایل، کودک را در فضای مجازی قرار می‌دهد و شخصیت کودک دیگر نه از والدین، بلکه از غریبه‌ها و ناآشنایان و دوستان نامعلوم در فضای مجازی تأثیر می‌پذیرد و ارتباط او بیشتر تصویری و گفتاری می‌شود، لذا در چنین فضایی دیگر به جای محبت و دلسوزی‌های والدین، محبت‌های غیرواقعی و عاطفه‌های مجازی و زودگذر قرار می‌گیرد؛ یعنی محبت بلورین، خشک و شکننده.
وی با اشاره به نظرات متفاوت در مورد سن مناسب موبایل‌دار شدن کودکان گفت: برخی کشورها 14 سالگی و بعضی پایان دوره نوجوانی یعنی 18 سالگی را مناسب می‌دانند اما در ایران وضع به کلی متفاوت است.
به گفته وی شمار زیادی از خانواده‌ها، در اختیار نهادن موبایل برای کودکان را ابزار تفاخر اجتماعی و اقتصادی می‌دانند و چه بسا نشانه وجاهت اجتماعی هم به‌شمار رود؛ به طوری که شماری از خانواده‌ها در اختیار نهادن تبلت را برای کودکان لازم و حیاتی می‌شمارند و بر آن اصرار می‌ورزند و نداشتن آن را نشانه واپس‌گرایی و در تعارض با ارزش‌های جدید می‌دانند و این‌گونه وسایل ارتباطی را سمبل همراه زمانه شدن جوانان به حساب می‌آورند، اگرچه آمادگی موبایل‌دار شدن در فرزندان وجود نداشته باشد.
در 9 ماه سال گذشته 20 مورد کودک‌آزاری در کاشمر گزارش شده است
در آن سر داستان، کودکانی که علی‌رغم نداشتن بسیاری از امکانات مورد کم‌لطفی پدر و مادرها قرار گرفته و بعضاً مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند؛ به‌طوری که براساس برخی آمارها بیشترین تماس‌هایی که از سوی شهروندان، آشنایان و همسایه‌ها با خط 123 (مرکز فوریت‌های اجتماعی) حاصل می‌شود، مربوط به پدیده کودک‌آزاری است.
متأسفانه به دلیل نبود قوانین مناسب برای مبارزه با این پدیده و همچنین رواج این جریان به عنوان بخشی از فرهنگ تعلیم و تربیتی کودکان و ناآگاهی و ناآشنایی از شیوه‌های مناسب رفتار با کوکان و غفلت از عوارض کودک‌آزاری، میزان بالایی از بروز این مشکل در این دیار به چشم می‌آید؛ به‌طوری که امسال به طور میانگین هر ماه دو کودک‌آزاری اتفاق افتاده است و آمار آن منتشر شده و بنا به آمار ارائه شده از سوی اداره بهزیستی، در 9 ماهه سال گذشته 20 مورد کودک‌آزاری در شهرستان کاشمر اتفاق افتاده که هشت مورد آن به دلیل صلاحیت نداشتن خانواده‌ها، کودکان به مراکز نگهداری سازمان ارجاع شده‌اند.
این در حالی است که بخش عمده‌ای از کودک‌آزاری‌ها به هیچ مرجع قانونی گزارش نمی‌شود و متأسفانه جامعه ما ذهن روشنی در مورد مسئله کودکان بدسرپرست و کودک‌آزاری ندارد و اکثر افراد فکر می‌کنند اگر والدینی کودکانشان را برای درس خواندن یا شیطنت به باد ناسزا و کتک می‌گیرند، احتمالاً دارند وظیفه پدر و مادری خود را انجام می‌دهند.
در همین رابطه، رئیس اداره بهزیستی کاشمر در گفت‌وگو با ایسنا بیان کرد: آزار و اذیت نباید حتماً با سیم داغ یا کتک باشد، وقتی کودک چهار ماهه معتاد شود، کودکی از حقوق لازمه خود محروم شود و یا غفلت والدین از کودک خود، نوعی کودک‌آزاری محسوب می‌شود.
علی‌رضا حق‌جو با اعلام اینکه متاسفانه میانگین سن افرادی که تحت کودک‌آزاری قرار گرفته‌اند از شش‌ماه و بالاتر است، بیان کرد: نمی‌شود یک مورد خاص اجتماعی را برای کودک‌آزاری در نظر گرفت بلکه مسائل اجتماعی مختلفی دخیل هستند که فرهنگ، تحصیلات، مسائل مالی و... از جمله موارد تاثیرگزار در کودک‌آزاری است.
حق‌جو همچنین شایع‌ترین روش کودک‌آزاری را سوءاستفاده از کودکان دانست؛ بدین معنی که از آن‌ها در تکدی‌گری، خرید و فروش مواد مخدر و مشاغل سخت دیگر مثل کارگری استفاده شود.
وی با بیان این که تنها 50 درصد کودک‌آزاری‌ها به ما اطلاع داده می‌شود و آمار آن از آنچه به ما اطلاع داده می‌شود بسیار بیشتر است و فقط شدت و ضعف شاید داشته باشد، گفت: کودک‌آزاری را یک نوع خشونت خانوادگی دانسته که ممکن است از نوع سخت یا ملایم باشد.
علی‌رضا حق‌جو درباره علت کودک‌آزاری بیان کرد: در70 درصد مواقع، کودک‌آزاری توسط پدر و یا حتی مادر به دلیل اعتیاد، طلاق و بیماری‌های روانی با انجام رفتارهای خشن در مورد کودک خود، روی می‌دهد.
وی با بیان اینکه اگر امروزه آماری در بحث کودک‌آزاری ارائه می‌شود، بدین معنی نیست که افزایش داشته‌ایم، این بدین خاطر است که تا کنون کاری در این خصوص صورت نگرفته و در مرحله بعد اگر کاری هم صورت می‌گرفته، اطلاع‌رسانی نمی‌شده است.
